του Νίκου ΖάϊκουΗ Ενδιάμεση Συμφωνία (Interim Agreement)(1) υπογράφηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1995, στη Νέα Υόρκη. από τους Υπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας, της πΓΔΜ, και του Ειδικού Απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών. κ. Cyrus Vance. Η διεθνής αυτή σύμβαση όχι μόνο ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών, αλλά και περιέχει κανόνες σχετικά με τη συνύπαρξή τους στο διεθνές επίπεδο. Από την υπογραφή της μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση των Σκοπίων... την παραβιάζει κατ’ εξακολούθηση παρ’ ότι είναι δεσμευτική νομικά.
1. Καταρχήν οι καταχρηστικές πρακτικές και η οικειοποίηση συμβόλων συνδεδεμένων με την ελληνική ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά αντιβαίνουν στο γράμμα (ά. 7) και στο πνεύμα της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Πλήρη επίσημα κρατικά τεκμήρια των Σκοπίων, που παραβιάζουν κατάφωρα την Ενδιάμεση, τις σχέσεις καλής γειτονίας και τις βασικές αρχές τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ε.Ε. έχει δημοσιεύσει το 2006 η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών στη συλλογική επιστημονική μελέτη της «Μακεδονισμός, ο ιμπεριαλισμός των Σκοπίων».
2. Με την Ενδιάμεση Συμφωνία, η Ελλάδα αναγνωρίζει την πΓΔΜ ως «ανεξάρτητο και κυρίαρχο» κράτος υπό προσωρινή ονομασία (ά. 1 § 1 α΄) και «συμφωνεί να μην προβάλλει αντιρρήσεις στην αίτηση ή τη συμμετοχή της σε διεθνείς, πολυμερείς και περιφερειακούς οργανισμούς και θεσμούς, των οποίων η Ελλάδα είναι μέλος» (ά. 11 § 1 α΄). Ως προς το ζήτημα του ονόματος, η Ενδιάμεση προβλέπει την υποχρέωση των δύο κρατών να συνεχίσουν διαπραγματεύσεις (ά. 5). Αυτή η αμοιβαία νομική δέσμευση για διαπραγμάτευση ισχύει μέχρι σήμερα και θα ισχύει μέχρι να βρεθεί μία αμοιβαία αποδεκτή λύση ή αν ένα από δύο συμβαλλόμενα μέρη καταγγείλει μονομερώς τη Συμφωνία. Ωστόσο, η διαδικασία της διαπραγμάτευσης έχει νόημα και καρπούς μόνον όταν διενεργείται καλόπιστα. Το 2001, όμως, ο τότε Πρόεδρος της πΓΔΜ Μπόρις Τραϊκόφσκι με επιστολή του στα Ηνωμένα Έθνη ανέφερε: «Ανανεώνουμε την έκκλησή μας προς τη διεθνή κοινότητα για αναγνώριση του συνταγματικού ονόματός μας, Δημοκρατία της Μακεδονίας. Αυτή θα αποτελούσε πραγματικό στήριγμα στην κυριαρχία και την ταυτότητά μας και τεράστια συμβολή στη διαρκή σταθερότητα στην περιοχή».(2) Αν ο κανόνας της τήρησης των συμφωνηθέντων και η αρχή της καλής πίστης πρέπει να διέπουν κάθε συμβατική δέσμευση, τότε η παραπάνω έκκληση θα παραμείνει κλασικό παράδειγμα καταστρατήγησης της διεθνούς υποχρέωσης ενός κράτους από τον ίδιο τον Πρόεδρο του κράτους, που την έχει αναλάβει.
3. Ο καθορισμός του οριστικού ονόματος έχει διεθνοποιηθεί επειδή το γειτονικό μας κράτος δέχθηκε το 1993 να γίνει μέλος του ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία FYROM (Ψήφισμα 817 του Σ.Ασφαλείας) και συνομολόγησε διεθνή σύμβαση με την Ελλάδα όπου δέχεται ρητά να διαπραγματευτεί το οριστικό όνομά του. Το νομικό γεγονός ότι δεσμεύθηκε ρητά να διαπραγματευτεί το όνομά του αποδεικνύει πως το κράτος των Σκοπίων παραδέχεται πως το «συνταγματικιό» όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» είναι όχι μόνο προβληματικό, αλλά και επιδεκτικό αλλαγής.
4. Τα Σκόπια υποστηρίζουν ακλόνητα, στα σχολεία, αλλά και στην εσωτερική πολιτική, το κρατικό ιδεολόγημα της «Ενιαίας Μακεδονίας» βάσει του οποίου η ελληνική Μακεδονία και η βουλγαρική τελούν «υπό τον ζυγό ξένων κατακτητών και πρέπει να ενωθούν». Γι’ αυτό χρησιμοποιούν επίσημα χάρτες χάρτες, ακόμη και στις εκθαημερινές εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης, οι οποίοι παραχαράσσουν τα ισχύοντα διεθνή σύνορα και συμπεριλαμβάνουν στη πΓΔΜ την δήθεν «αλύτρωτη» ελληνική Μακεδονία που, γι’ αυτό, επονομάζουν «Αιγαιατική». Επισημαίνεται ότι οι διεθνώς οι χάρτες καταγράφουν τα όρια της εδαφικής κυριαρχίας των κρατών και μπορούν να αποτελέσουν αποδεικτικό στοιχείο για την κατοχύρωση τίτλου στο διεθνές δίκαιο. Παρ’ ό,τι ο όρος «χαρτογραφική επίθεση» θεωρείται υπερβολικός, εντούτοις η δημοσίευση παραπλανητικών χαρτών δίνει το δικαίωμα στα κράτη που πλήττονται, εν προκειμένω την Ελλάδα, το δικαίωμα να υποβάλουν διαμαρτυρία. (3)
5. Αυτή η παραχάραξη και παραπληροφόρηση αποτελεί σαφή παραβίαση του άρθρου 7 της Ενδιάμεσης. Αλλα δεν ασκείται μόνο έτσι.. Για παράδειγμα, η Λιούμπιτσα Ζ. Άτσεβσκα, πρώτη πρέσβειρα της πΓΔΜ στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε μία ομιλία της που δημοσιεύτηκε το 2000 στο Valparaiso University Law Review, ισχυρίστηκε ότι «Η αμφισβήτηση για το όνομα αφορά στο γεγονός ότι η Ελλάδα αρνείται στη Δημοκρατία της Μακεδονίας να αναφέρεται στον εαυτό της ως «Μακεδονία» επειδή η Ελλάδα προσάρτησε ένα έδαφος γνωστό ως Αιγαιακή Μακεδονία νωρίτερα αυτόν τον αιώνα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και φοβάται ότι η Μακεδονία θα ζητήσει πίσω αυτή τη γη, που κατοικείται από εθνικής καταγωγής Μακεδόνες».(4)
6. Σε Μνημόνιο της Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών της πΓΔΜ, που δημοσιεύτηκε το 2002, υποστηρίζεται ότι «σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Δημοκρατία της Μακεδονίας μέχρι σήμερα προσχωρεί στις υποχρεώσεις από την Ενδιάμεση Συμφωνία. Συνεπώς, η δικαιολόγηση ορισμένων από τις ρήτρες της, που δεν είναι προς το συμφέρον των υφιστάμενων και μελλοντικών σχέσεων καλής γειτονίας, θα έπρεπε να επανεξεταστεί πολύ προσεκτικά».(5)
Όμως, ακόμη και αν υπετίθετο αληθής αυτός ο αβάσιμος ισχυρισμός, υπογραμμίζεται ότι η Ενδιάμεση θεσπίζει διαδικασίες για τη διευθέτηση κάθε πιθανής διαφοράς και ότι η πΓΔΜ δεν προσέφυγε σε καμία από αυτές. Συνεπώς, από νομική άποψη, το Μνημόνιο της Ακαδημίας της πΓΔΜ παραβιάζει το άρθρο 7, § 1 και το πνεύμα της Ενδιάμεσης .
7. Ως γνωστόν η πΓΔΜ προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας να καταδικασθεί η Ελλάδα ότι δήθεν παρεβίασε την Ενδιάμεση επειδή δήθεν πρόβαλε veto στην ένταξη της χώρας αυτής στο ΝΑΤΟ. ΄Ομως τα πρακτικά της συνόδου, στο Βουκουρέστι, αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα δεν άσκησε veto, αλλά, αντίθετα, η συλλογική απόφαση των κρατών μελών ήταν ομόφωνη και προαπαιτεί συμφωνία Αθηνών-Σκοπίων για αμοιβαία αποδεκτή ονομασία της πΓΔΜ.
8. Στο Μνημόνιο, που κατέθεσαν, τα Σκόπια αυτοκαλούνται «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Το Δ.Δ. της Χάγης, όμως, είναι όργανο του ΟΗΕ που δεν αναγνωρίζει κανένα κράτος με τέτοιο ψευδεπίδραφο όνομα. Αυτή καθ’ εαυτήν η χρήση αυτής της ψευδωνυμίας παραβιάζει ανοικτά το Ψήφισμα 817 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Γι’αυτό ακριβώς στον επίσημο Κατάλογο του ΟΗΕ, όπου, στις έξι επίσημες γλώσσες του, αναγράφονται τα «ονόματα των ανεξαρτήτων κρατών, μελών του ΟΗΕ, που αναγνωρίζονται γενικά από τη διεθνή κοινότητα» τα Σκόπια αναγράφονται ως «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».(6)
Οι αντιπροσωπείες της πΓΔΜ στο πλαίσιο διεθνών διασκέψεων, ισχυρίζονται ότι το όνομα πΓΔΜ «αποτελεί το αποτέλεσμα του ψηφίσματος 817 του Συμβουλίου Ασφαλείας» και ότι «δεν είναι το αληθινό όνομα της χώρας». Αυτός ο ισχυρισμός τους αποτελεί άμεση παραβίαση της Ενδιάμεσης και δεν γίνεται αποδεκτός από τα διεθνή όργανα, ενώπιον των οποίων προβάλλεται.(7)
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διεθνείς ρυθμίσεις, η πΓΔΜ ουδέποτε απηλλάγη από τη δέσμευσή της να επιλέξει όνομα μετά από διαπραγματεύσεις και συμφωνία με την Ελλάδα.
Νίκος Ζάικος*
*Επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Επιστημονικός συνεργάτης της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.
1. Καταρχήν οι καταχρηστικές πρακτικές και η οικειοποίηση συμβόλων συνδεδεμένων με την ελληνική ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά αντιβαίνουν στο γράμμα (ά. 7) και στο πνεύμα της Ενδιάμεσης Συμφωνίας. Πλήρη επίσημα κρατικά τεκμήρια των Σκοπίων, που παραβιάζουν κατάφωρα την Ενδιάμεση, τις σχέσεις καλής γειτονίας και τις βασικές αρχές τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της Ε.Ε. έχει δημοσιεύσει το 2006 η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών στη συλλογική επιστημονική μελέτη της «Μακεδονισμός, ο ιμπεριαλισμός των Σκοπίων».
2. Με την Ενδιάμεση Συμφωνία, η Ελλάδα αναγνωρίζει την πΓΔΜ ως «ανεξάρτητο και κυρίαρχο» κράτος υπό προσωρινή ονομασία (ά. 1 § 1 α΄) και «συμφωνεί να μην προβάλλει αντιρρήσεις στην αίτηση ή τη συμμετοχή της σε διεθνείς, πολυμερείς και περιφερειακούς οργανισμούς και θεσμούς, των οποίων η Ελλάδα είναι μέλος» (ά. 11 § 1 α΄). Ως προς το ζήτημα του ονόματος, η Ενδιάμεση προβλέπει την υποχρέωση των δύο κρατών να συνεχίσουν διαπραγματεύσεις (ά. 5). Αυτή η αμοιβαία νομική δέσμευση για διαπραγμάτευση ισχύει μέχρι σήμερα και θα ισχύει μέχρι να βρεθεί μία αμοιβαία αποδεκτή λύση ή αν ένα από δύο συμβαλλόμενα μέρη καταγγείλει μονομερώς τη Συμφωνία. Ωστόσο, η διαδικασία της διαπραγμάτευσης έχει νόημα και καρπούς μόνον όταν διενεργείται καλόπιστα. Το 2001, όμως, ο τότε Πρόεδρος της πΓΔΜ Μπόρις Τραϊκόφσκι με επιστολή του στα Ηνωμένα Έθνη ανέφερε: «Ανανεώνουμε την έκκλησή μας προς τη διεθνή κοινότητα για αναγνώριση του συνταγματικού ονόματός μας, Δημοκρατία της Μακεδονίας. Αυτή θα αποτελούσε πραγματικό στήριγμα στην κυριαρχία και την ταυτότητά μας και τεράστια συμβολή στη διαρκή σταθερότητα στην περιοχή».(2) Αν ο κανόνας της τήρησης των συμφωνηθέντων και η αρχή της καλής πίστης πρέπει να διέπουν κάθε συμβατική δέσμευση, τότε η παραπάνω έκκληση θα παραμείνει κλασικό παράδειγμα καταστρατήγησης της διεθνούς υποχρέωσης ενός κράτους από τον ίδιο τον Πρόεδρο του κράτους, που την έχει αναλάβει.
3. Ο καθορισμός του οριστικού ονόματος έχει διεθνοποιηθεί επειδή το γειτονικό μας κράτος δέχθηκε το 1993 να γίνει μέλος του ΟΗΕ με την προσωρινή ονομασία FYROM (Ψήφισμα 817 του Σ.Ασφαλείας) και συνομολόγησε διεθνή σύμβαση με την Ελλάδα όπου δέχεται ρητά να διαπραγματευτεί το οριστικό όνομά του. Το νομικό γεγονός ότι δεσμεύθηκε ρητά να διαπραγματευτεί το όνομά του αποδεικνύει πως το κράτος των Σκοπίων παραδέχεται πως το «συνταγματικιό» όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» είναι όχι μόνο προβληματικό, αλλά και επιδεκτικό αλλαγής.
4. Τα Σκόπια υποστηρίζουν ακλόνητα, στα σχολεία, αλλά και στην εσωτερική πολιτική, το κρατικό ιδεολόγημα της «Ενιαίας Μακεδονίας» βάσει του οποίου η ελληνική Μακεδονία και η βουλγαρική τελούν «υπό τον ζυγό ξένων κατακτητών και πρέπει να ενωθούν». Γι’ αυτό χρησιμοποιούν επίσημα χάρτες χάρτες, ακόμη και στις εκθαημερινές εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης, οι οποίοι παραχαράσσουν τα ισχύοντα διεθνή σύνορα και συμπεριλαμβάνουν στη πΓΔΜ την δήθεν «αλύτρωτη» ελληνική Μακεδονία που, γι’ αυτό, επονομάζουν «Αιγαιατική». Επισημαίνεται ότι οι διεθνώς οι χάρτες καταγράφουν τα όρια της εδαφικής κυριαρχίας των κρατών και μπορούν να αποτελέσουν αποδεικτικό στοιχείο για την κατοχύρωση τίτλου στο διεθνές δίκαιο. Παρ’ ό,τι ο όρος «χαρτογραφική επίθεση» θεωρείται υπερβολικός, εντούτοις η δημοσίευση παραπλανητικών χαρτών δίνει το δικαίωμα στα κράτη που πλήττονται, εν προκειμένω την Ελλάδα, το δικαίωμα να υποβάλουν διαμαρτυρία. (3)
5. Αυτή η παραχάραξη και παραπληροφόρηση αποτελεί σαφή παραβίαση του άρθρου 7 της Ενδιάμεσης. Αλλα δεν ασκείται μόνο έτσι.. Για παράδειγμα, η Λιούμπιτσα Ζ. Άτσεβσκα, πρώτη πρέσβειρα της πΓΔΜ στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε μία ομιλία της που δημοσιεύτηκε το 2000 στο Valparaiso University Law Review, ισχυρίστηκε ότι «Η αμφισβήτηση για το όνομα αφορά στο γεγονός ότι η Ελλάδα αρνείται στη Δημοκρατία της Μακεδονίας να αναφέρεται στον εαυτό της ως «Μακεδονία» επειδή η Ελλάδα προσάρτησε ένα έδαφος γνωστό ως Αιγαιακή Μακεδονία νωρίτερα αυτόν τον αιώνα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και φοβάται ότι η Μακεδονία θα ζητήσει πίσω αυτή τη γη, που κατοικείται από εθνικής καταγωγής Μακεδόνες».(4)
6. Σε Μνημόνιο της Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών της πΓΔΜ, που δημοσιεύτηκε το 2002, υποστηρίζεται ότι «σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Δημοκρατία της Μακεδονίας μέχρι σήμερα προσχωρεί στις υποχρεώσεις από την Ενδιάμεση Συμφωνία. Συνεπώς, η δικαιολόγηση ορισμένων από τις ρήτρες της, που δεν είναι προς το συμφέρον των υφιστάμενων και μελλοντικών σχέσεων καλής γειτονίας, θα έπρεπε να επανεξεταστεί πολύ προσεκτικά».(5)
Όμως, ακόμη και αν υπετίθετο αληθής αυτός ο αβάσιμος ισχυρισμός, υπογραμμίζεται ότι η Ενδιάμεση θεσπίζει διαδικασίες για τη διευθέτηση κάθε πιθανής διαφοράς και ότι η πΓΔΜ δεν προσέφυγε σε καμία από αυτές. Συνεπώς, από νομική άποψη, το Μνημόνιο της Ακαδημίας της πΓΔΜ παραβιάζει το άρθρο 7, § 1 και το πνεύμα της Ενδιάμεσης .
7. Ως γνωστόν η πΓΔΜ προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας να καταδικασθεί η Ελλάδα ότι δήθεν παρεβίασε την Ενδιάμεση επειδή δήθεν πρόβαλε veto στην ένταξη της χώρας αυτής στο ΝΑΤΟ. ΄Ομως τα πρακτικά της συνόδου, στο Βουκουρέστι, αποδεικνύουν ότι η Ελλάδα δεν άσκησε veto, αλλά, αντίθετα, η συλλογική απόφαση των κρατών μελών ήταν ομόφωνη και προαπαιτεί συμφωνία Αθηνών-Σκοπίων για αμοιβαία αποδεκτή ονομασία της πΓΔΜ.
8. Στο Μνημόνιο, που κατέθεσαν, τα Σκόπια αυτοκαλούνται «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Το Δ.Δ. της Χάγης, όμως, είναι όργανο του ΟΗΕ που δεν αναγνωρίζει κανένα κράτος με τέτοιο ψευδεπίδραφο όνομα. Αυτή καθ’ εαυτήν η χρήση αυτής της ψευδωνυμίας παραβιάζει ανοικτά το Ψήφισμα 817 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Γι’αυτό ακριβώς στον επίσημο Κατάλογο του ΟΗΕ, όπου, στις έξι επίσημες γλώσσες του, αναγράφονται τα «ονόματα των ανεξαρτήτων κρατών, μελών του ΟΗΕ, που αναγνωρίζονται γενικά από τη διεθνή κοινότητα» τα Σκόπια αναγράφονται ως «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας».(6)
Οι αντιπροσωπείες της πΓΔΜ στο πλαίσιο διεθνών διασκέψεων, ισχυρίζονται ότι το όνομα πΓΔΜ «αποτελεί το αποτέλεσμα του ψηφίσματος 817 του Συμβουλίου Ασφαλείας» και ότι «δεν είναι το αληθινό όνομα της χώρας». Αυτός ο ισχυρισμός τους αποτελεί άμεση παραβίαση της Ενδιάμεσης και δεν γίνεται αποδεκτός από τα διεθνή όργανα, ενώπιον των οποίων προβάλλεται.(7)
Σύμφωνα με τις ισχύουσες διεθνείς ρυθμίσεις, η πΓΔΜ ουδέποτε απηλλάγη από τη δέσμευσή της να επιλέξει όνομα μετά από διαπραγματεύσεις και συμφωνία με την Ελλάδα.
Νίκος Ζάικος*
*Επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Επιστημονικός συνεργάτης της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.
.............
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
(1). Για το κείμενο της Ενδιάμεσης Συμφωνίας, βλ. τη συλλογή κειμένων των Βαληνάκη – Ντάλη, Το ζήτημα των Σκοπίων, σ. 361-370.
(2). Letter dated 19 November 2001 from the Permanent Representative of the former Yugoslav Republic of Macedonia to the United Nations addressed to the Secretary-General, U.N. Doc. A/56/40 – S/2001/1094 (21 November 2001), σ. 2.
(3). Fritz Münch, “Maps”, στο Rudolf Bernhard (επιμ.), Encyclopedia of Public International Law, Volume III, Amsterdam etc: Elsevier, 1997, σ. 288.
(4). Ljubisa. Z. Ačevska, “Macedonia and the Balkans in the 21st century (Speech)”, Valparaiso University Law Review, 34 (Summer 2000), σ. 484, σημ. 9.
(5). “Memorial of the Macedonian Academy of Sciences and Arts relating to the dispute about the name of the Republic of Macedonia”, Skopje, 30 May 2002, σ. 50.
(6). List of country names, Submitted by the United Nations Group of Experts on Geographical Names, Eighth United Nations Conference on the Standardization of Geographical Names (Berlin, 27 August - 5 September 2002), U.N. Doc. E/CONF.94/CRP.11 (31 May 2002), σ. 2, 99. και Geographic names, http://www.un.org/Depts/Cartographic/english/geoinfo/geoname.pdf (Downloaded 26.6.2006).
(7). Seventh United Nations Conference on the Standardization of Geographic Names, New York, 13-22 January 1998: Report of the Conference, Vol. I, New York: United Nations (Department of Social and Economic Affairs, E/CONF.91/3), 1998, σ. 37
.....
Διαβάστε και “Παραβιάζουν τα Σκόπια την ενδιάμεση Συμφωνία” λέει ο αρμόδιος για τη διεύρυνση της Ε.Ε επίτροπος Όλι Ρεν
δείτε στη βιβλιοθήκη του taxalia, ολόκληρη την προσφυγή της FYROM, εδώ
και ολόκληρη την ενδιάμεση συμφωνία, εδώ
και ολόκληρη την ενδιάμεση συμφωνία, εδώ
