Στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος του Κων. Γ. Καραμανλή τον πανηγυρικό της ημέρας εξεφώνησε ο Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Νικόλαος Ι. Μέρτζος, στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή και εξάδερφος του σημερινού δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη.
Ο πανηγυρικός λόγος έχει ως εξής:
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΟΥ
«Θεσσαλονικείς, ήλθα!» Έτσι αναφώνησε μακεδονιστί ο Μακεδών εδώ ακριβώς, ψηλά από το Μακεδονία Παλλάς, πριν τριανταεπτά χρόνια. Και τότε σείστηκαν τα θεμέλια της γης. Ο πιστός Λαός, ποταμός χυτός όσο πιάνει το μάτι και δοξαστικός όσο μεθάει ο νους, τον επευφήμησε ως Ελευθερωτή και τον υποδέχθηκε ως Παράκλητο. Βάγια στα χέρια. Βάγια στρωμένοι οι δρόμοι και η παραλία παντού. Και τώρα, την εύσημη τούτη ημέρα, δεκατρία χρόνια από την εκδημία του, νάτος πάλι μπροστά μας ορθός. Ζωντανός στις καρδιές μας. «Θεσσαλονικείς, ήλθα!» Αποκαλύπτεται και αποκαλύπτει.
Τώρα πια την πρωτεύουσα της Μακεδονίας φρουρούν οι Εθνάρχες των Ελλήνων σε σημαίνουσα ομοζυγία –στην Εγνατία ο Ελευθερωτής, στη Νέα Παραλία ο Αναμορφωτής. Διαφορετικοί οι δρόμοι τους, κοινός ο τόπος τους. Κοινός ο σκοπός τους και κοινός προμαχώνας τους: η Θεσσαλονίκη. Ο Εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος την ελευθέρωσε, την κατοχύρωσε και, με τον Εμπράρ, την θέλησε μεγαλόπρεπη και απλόχωρη. Ο Εθνάρχης Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής, μετά τον Αρμαγεδώνα, την ανέσυρε από τον ερειπιώνα, την αναμόρφωσε και την παρέδωσε ισχυρή. Τον Αναμορφωτή της ευγνωμονεί σήμερα και θα ευγνωμονεί εσαεί η Θεσσαλονίκη με τούτο το έργο της. «Ανδρών γαρ επιφανών έργω γενομένων έργω δει δηλούσθαι τας τιμάς». Διότι άνδρες που με έργο έγιναν επιφανείς με έργο πρέπει να τιμώνται. ΄Ετσι επιτάσσει στον Επιτάφιο ο Περικλής.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η πρωτογενής Εκκλησία του Δήμου των πολιτών, απαθανατίζει σε ανδριάντα τον επιφανέστατο Μακεδόνα των νέων καιρών. Και ο Πρώτος Πολίτης του Δήμου -ο σημερινός και ο προχθεσινός χέρι-χέρι- τον παραδίδει στο Κοινόν των Ελλήνων. Το υψηλό του ανάστημα, ηθικό και συνάμα πολιτικό, είναι σήμαντρο στο καμπαναριό. Μας σημαίνει ότι πολιτική δίχως αρετή δεν νοείται. Δώσε, Χριστέ μου, να σημάνει και πάλι τον Όρθρον του Έθνους. Με τόλμην και αρετήν διέσχισε και διέπλασε την Ιστορία μας ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής. Γι’ αυτό παντοτινά εμπνέει, φρονηματίζει και παρορμά προς τα υψηλά όλους τους Έλληνες. Προ παντός μας ενώνει.
Η ενότητα των Ελλήνων παρέμεινε σ’ όλη του τη ζωή η εναγώνια έγνοια και η φροντίδα του. Έγνοια του άγρυπνη και ανύστακτη η ενότητα. Φροντίδα του καθημερινή, και με τις πράξεις του αυτοθυσιαστική, η ενότητα. Για να μας τη διασφαλίσει, επέλεξε και εβίωσε εθελούσια και σιωπηλά, κατάσαρκα και κατάβαθα βαρύ το τίμημα της ενότητας. Στους χαλεπούς καιρούς μας το ενωτικό, εθνικό προσκλητήριό του είναι αυταπόδεικτα εθνικο-απελευθερωτικό και επιτακτικό. Στερεός Μακεδών, αφιερωμένος Έλλην και πρωτοπόρος Ευρωπαίος ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής υπηρέτησε την Πατρίδα πιστά και παραγωγικά. Της αφιέρωσε όλη τη μακρά και ασκητική ζωή του. Δέκα χρόνια Υπουργός, 14 Πρωθυπουργός και 10 Πρόεδρος της Δημοκρατίας την οποία ο ίδιος θεμελίωσε. Ηγήθηκε και ποτέ δεν καθοδηγήθηκε. Υπήρξε ενοραματικός πολιτικός και πραγματοποιός. Η ειδοποιός διαφορά του είναι ότι μόνος αυτός σχεδίασε το όραμά του και βάσει σχεδίου το πραγμάτωσε. Μέρος του οράματός του, του σχεδιασμού του και του έργου του είναι η Θεσσαλονίκη μας. Τα έργα του παραμένουν παντοτινά ορατά, ζωτικά και συλλειτουργικά. Συλλειτουργούν στους άξονες: υποδομές και διαδρομές, οικονομία και κοινωνία, συγκοινωνία και επικοινωνία, πολιτισμός, τουρισμός και αθλητισμός, μνημεία και Ιστορία. Και όλοι οι άξονες οδηγούν μακριά, δυναμικά και απελευθερωτικά.
Ενδεικτικά αναφέρονται τα σημαντικότερα έργα του: Συγκοινωνία και επικοινωνία: Λιμάνι, αεροδρόμιο και νέος σιδηροδρομικός σταθμός. Διάρρηξη των Τεμπών και διάνοιξη όλων των κεντρικών αρτηριών: οδοί Τσιμισκή, Αγίου Δημητρίου, Εγνατία, Μοναστηρίου, Λαγκαδά, 26ης Οκτωβρίου, Βασιλίσσης ΄Ολγας, Ν. Πλαστήρα, Νέα Παραλία και λεωφόρος Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών: ο μόνος στην Ελλάδα υγιής. Οικονομία: Τριπλασιασμός και δυναμισμός της Διεθνούς Εκθέσως. Βιομηχανικό συγκρότημα ΕΣΣΟ-Πάπας και Βιομηχανική Περιοχή της Σίνδου. Κοινωνία: Συνοικισμοί εργατικών κατοικιών: Φοίνικας, Ξηροκρήνη. Συγκροτήματα εργατικών κατοικιών στη Νεάπολη και στην Λαγκαδά. Προσφυγικός οικισμός Λοφίσκου Τούμπας. Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο. Παιδεία: Πανεπιστημιούπολη σε 670 στρέμματα, τρεις νέες Πανεπιστημιακές Σχολές, Βιομηχανική Σχολή. Δεκαπλάσιοι φοιτητές. Υποδομές: Οργανισμοί Υδρεύσεως και Αποχετεύσεως, διευθέτηση και κάλυψη όλων των κεντρικών χειμάρρων. Περιφερειακή Τάφρος και κεντρικός αποχετευτικός αγωγός. Κυβερνείο. Δίκτυα ηλεκτρισμού. Ανάπλαση του Διοικητηρίου και εγκατάσταση του Υπουργείου Βορείου Ελλάδος. Τουρισμός: Το απέναντί μας ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλλάς», τα πρωτοπόρα Ξενία στην Ουρανούπολη και στο Παλιούρι, στην άγνωστη τότε Χαλκιδική.
Και, συνυφασμένος ο Πολιτισμός: Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, Φοιτητική Εβδομάδα. Κρατικό Ωδείο, Κρατική Ορχήστρα, Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών και Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Αρχαιολογικό Μουσείο, Κέντρο Διαφύλαξης Αγιορειτικής Κληρονομιάς και Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα. Αθλητισμός: Καυταντζόγλειο Στάδιο, Αλεξάνδρειο Αθλητικό Μέλαθρο -νεοελληνιστί Παλαί ντε Σπορ- και Ποσειδώνιο Κολυμβητήριο. Μνημεία: Μετά τον μεγάλο σεισμό του 1978 διέσωσε και ανεστήλωσε όλα τα χριστιανικά μνημεία: Αγία Σοφία, Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, Άγιος Μηνάς, Άγιος Παντελεήμων, Αχειροποίητος, Δώδεκα Απόστολοι, Προφήτης Ηλίας, Ροτόντα. Επίσης οθωμανικά μνημεία, όπως η σκεπαστή αγορά Μπεζεστένι, το Αλατζά Ιμαρέτ και ο μιναρές της Ροτόντας. Επί πλέον τα παραδοσιακά Λαδάδικα.
Ιστορία: Τη φανέρωσε εκθαμβωτική από τη μακεδονική γη ενισχύοντας και κατευθύνοντας προσωπικά τις ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά, στα ανάκτορα του Γαλερίου, στο Δερβένι, στη νεκρόπολη της Σίνδου, στην Πέλλα, στο Δίον και το αποκορύφωμά του στη Βεργίνα, τις αρχαίες Αιγές. Γιός Μακεδονομάχου δασκάλου, φωτογραφημένος μικρό παιδί με τα όπλα του καπετάν Δούκα και Πρωθυπουργός έξη μόνον χρόνια μετά τον Εμφύλιο με εντεινόμενο τον Ψυχρό Πόλεμο, ο Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής είχε απόλυτη συνείδηση ότι η Μακεδονία και η πρωτεύουσά της ήταν πολιορκημένη. Θέλησε να την θωρακίσει και με τα έργα του τη θωράκισε. Προίκισε τη Θεσσαλονίκη για να την καταστήσει ισχυρή και εξωστρεφή, κοινωνικά συνεκτική και οικονομικά παραγωγική, λειτουργική και αυταπόδεικτα ιστορική. Πόλη του πολιτισμού και της ελληνικής παιδείας. Πόλη ανοικτή. Πρωταγωνιστή. Μετά απ’ αυτόν τον Αναμορφωτή της, η πόλη έχασε τον βηματισμό της. Ευχόμαστε και θα δώσουμε τώρα όλες μας τις δυνάμεις, όλοι οι ζωντανοί Σαλονικοί να τον ξαναβρεί. Τώρα και στην πράξη. Όχι αύριο και στα χαρτιά. Τώρα, λοιπόν, ήλθε η ώριμη ώρα και αποκαλύπτεται εμπρός μας μεγαλοπρεπής ο μεγάλος οραματιστής και συνάμα ο σκληρός ρεαλιστής. Ο σιωπηλός Ασκητής.
Γι’ αυτό, Κύριε Δήμαρχε της Θεσσαλονίκης, αγαπητέ Γιάννη, συγχωριανέ μου και ξάδερφε, μ’ αυτό το πρώτο βήμα σου ανοίγεις τολμηρή και ενωτική περπατησιά. Σου ευχόμαστε να τραβάς πάντα μπροστά με μεγάλη δρασκελιά. Σεβαστέ Πρόεδρε Κωνσταντίνε Καραμανλή, καλώς όρισες πίσω στο σπίτι σου. Σε περίμενε η πόλη που τόσο αγάπησες και τόσο ευεργέτησες. Μας έλειψες. Κοίτα γύρω σου οι Θεσσαλονικείς. Δες, συν γυναιξί και τέκνοις την οικογένειά σου και τα παιδόπουλά της κύκλω της πατρογονικής σου τραπέζης ως ελαιόφυτα ελαιών. Κοίτα ξανά στο πλευρό σου την Παλαιά Φρουρά σου. Κοίτα τα δάκρυα στα μάτια μας. Και μη μας πεις τώρα πως οι άντρες δεν κλαίνε. Όλοι σε είδαμε να δακρύζεις για τη Μακεδονία μας στο αεροδρόμιό μας Μακεδονία. Σεβαστέ μας Πρόεδρε, άκουσε την καρδιά μας και εισάκουσε την προσευχή μας.
Σε ευγνωμονούμε και σε αγαπούμε.
Ο Θεός να σε ευλογεί. Ευλογημένος, ο ερχόμενος.
Νικόλαος Ι. Μέρτζος Πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών
