Για το 1821 και τη σειρά του Σκάι

Άποψη του ιστορικού Βλάση Αγτζίδη

Οι φίλοι απ’ το μπλογκ “Πόντος και Αριστερά” ζήτησαν την άποψή μου για τη σειρά που προβάλλει αυτή την εποχή ο τηλεοπτικός σταθμός Σκάϊ και διαπραγματεύεται την Επανάσταση του 1821.

Την επιστημονική ευθύνη της παραγωγής έχουν δύο ιστορικοί που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές αλλά και σε διαφορετικές ιστοριογραφικές σχολές, ο Θάνος Βερέμης και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης.

Η σειρά αυτή και ο τρόπος που προσεγγίζει την Επανάσταση ..
έχει προκαλέσει μια μεγάλη συζήτηση και πλήθος απαξιωτικών σχολίων, που προέρχονται από ποικίλους χώρους που ελάχιστα συνδέονται μεταξύ τους πολιτικά.

Η δική μου άποψη, σε μια πρώτη γραφή, είναι η εξής:

“Εάν αντιμετωπίζουμε την Επανάσταση του 1821 όχι ως ένα τοπικό

γεγονός αλλά ως πανελλήνιας και παγκόσμιας σημασίας, η μόνη σωστή και έγκυρη ημερομηνία είναι η 22α Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλ. Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, ύψωσε στη σημαία της Επανάστασης και δύο μέρες μετά εξέδωσε την προκήρυξη-κάλεσμα “Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος”. Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μωριά…

Αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε την εκπομπή, θα λέγαμε ότι η κατεύθυνση της σειράς είναι παλαιοελλαδοκεντρική, φιλοεθνικιστική και ενάντια στην ρωμιοσύνη. Τοποθετείται εξ αρχής στο πλευρό του νεαρού, εκ Δύσεως εκπορευόμενου εθνικού κινήματος και δυσφημεί χωρίς έλεος την παραδοσιακή εθναρχία, δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο, χωρίς να παρουσιάσει την πολλαπλότητα των επιλογών που είχε τότε η Ρωμιοσύνη.

Υπερτονίζει κάποια στοιχεία και υποβαθμίζει κάποια άλλα.

Το μεγάλο λάθος είναι ότι προσεγγίζει με σύγχρονα κριτήρια και όρους, με κάποια ελευθεριότητα είναι αλήθεια, εποχές που είναι πολύ διαφορετικές σε επίπεδο αντίληψης των φορέων των ιστορικών διεργασιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαρκής εθνική σημασιοδότηση του όρου “Τούρκος“. Είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι εκείνη την εποχή η λέξη “Τούρκος” για τους Οθωμανούς ήταν επίθετο που σήμαινε μόνο τον απόβλητο αγροίκο, ενώ για τους Ρωμιούς, ακόμα και για τους διαφωτιστές, σήμαινε αποκλειστικά και μόνο τον Μουσουλμάνο. Χαρακτηριστικός είναι ο στίχος στο Θούριο που αναφέρει για την οθωμανική απολυταρχία ότι “Χριστιανούς και Τούρκους, σκληρά τους τιμωρεί”.…

Και το ίδιο κάνει και με τον όρο “Έλληνας“, τον οποίο τον προβάλλει φυσιολογικά στους εξεγερμένους Ρωμιούς. Η διαφορά αυτοαντίληψης των νεαρών διανοούμενων ηγετών της Φιλικής από τους απλούς χριστιανούς αγωνιστές, ελληνόφωνους ή αλβανόφωνους ή βλαχόφωνους ή ακόμα και τουρκόφωνους, φαίνεται από το ορισμό του Καραϊσκάκηγια το τι είναι Έλληνας:“Έλληνας είναι ο καθένας, είτε Τούρκος είτε Εβραίος, που πολεμά ενάντια στην Πύλη” (σημειωτέον ότι ο Καραϊσκάκης έμεινε ουδέτερος δύο χρόνια στο αρματολίκι που του το είχε παραχωρήσει ο Χουρσίτ Πασάς, και συνεργάστηκε με τους επαναστάτες απ΄το Φεβρουάριο του 1823 και μετά, για να γίνει τότε ο Καραϊσκάκης που γνωρίζουμε )…

Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα μεγαλειώδες γεγονός, που τη σπουδαιότητά της κανείς δεν τόλμησε να αμφισβητήσει. Ιδιαίτερα εγκωμιαστικός γι αυτήν είναι ο γκουρού των “νέων ιστορικών”, ο Χομπσμπάουμ.

Αν θέλετε την άποψή μου: η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα κορυφαίο γεγονός που είχε κυρίως αντι-απολυταρχικά χαρακτηριστικά, και ως περιεχόμενο ήταν:
-θρησκευτική -των χριστιανών κατά των κυρίαρχων μουσουλμάνων γιατί ήταν δεύτερης και τρίτης κατηγορίας πολίτες, υφιστάμενοι πλείστες όσες διακρίσεις ένεκα του θρησκεύματός τους,
-ταξική των απόκληρων, πολύμορφων από άποψη καταγωγής, Ρωμιών-γιατί οι Ρωμιοί ήταν οι οικονομικά δυναστευόμενοι μέσα από την απλοϊκή μουσουλμανική δομή που καθόριζε τις ενδοοθωμανικές σχέσεις- και
-εθνική, ώς έχουσα ηγεσία εμπνευσμένη από τη Γαλλική Επανάσταση που κατάφερε να μετεξελίξει σε κυρίαρχη ιδεολογία την από την εποχή της Άλωσης αντίληψη, περιωρισμένη έως τότε σε κύκλους διανοουμένων -της διασποράς αλλά και του Φαναρίου- ότι “είμαστε εθνικά Έλληνες”. Μια άποψη που στις εποχές πριν την Άλωση είχε οδηγήσει σε μια παράδοξη εμφάνιση των Ελλήνων ως έθνος με τη νεωτερική σημασία του όρου (δηλαδή με σαφές πολιτικό πρόγραμμα) αιώνες πριν τη νεωτερικότητα. Αυτό το γεγονός μαζί με κάποια άλλα εξίσου παράδοξα για τους ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες που ασχολούνται με το φαινόμενο του έθνους,οδήγησε τον ίδιο τον Gelner, να μιλήσει για εξαιρέσεις απ’ τον κανόνα. Γιατί, κακά τα ψέματα, η πλειονότητα των σύγχρονων εθνών κατασκευάστηκε κυριολεκτικά από διανοητές με όργανο το κράτος και τη βία…

Μεγάλο ζήτημα για συζήτηση είναι αυτό των όρων“έθνος”, “εθνότητα”, “νεωτερικό έθνος”, “γένος” και η σχέση του“ελληνικού έθνους” με το “ρωμαίικο γένος”. Αλλά, αυτή δεν είναι μια συζήτηση που μπορεί να γίνει εν θερμώ…

Επίσης,

κάνοντας κριτική στη σειρά, μην ξεχνάτε καθόλου ότι οι συγγραφείς είναι ΔΥΟ. Ο Θάνος Βερέμης και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης! Ο δεύτερος δεν έχει καμιά σχέση με τους χώρους που εκνευρίζουν ένα μεγάλο αριθμό Νεοελλήνων συμπατριωτών μας, που παντού βλέπει “νεοοθωμανούς”, “εθνοαποδομιστές” και “πράκτορες του Σόρος”.Αντιθέτως, βρέθηκε στο στόχαστρο των λεγόμενων “εθνοαποδομητών” γιατί ανέλαβε μαζί με τον Ι. Κολιόπουλο να συγγράψει το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, μετά την απόσυρση αυτού της κ. Ρεπούση”….

Στην παρακάτω ηλ-διεύθυνση, μπορείτε να δείτε τη συζήτηση που ακολούθησε την προβολή του δεύτερου μέρους, στην οποία συμμετείχαν εκτός από μένα, η κ.Αγγελομάτη-Τσουγγαράκη, ο κ. Σ. Ριζάς και απ’ την ομάδα της σειράς οι κ.κ.Μιχαηλίδης και Τατσόπουλος : http://www.skai.gr/player/tv/?mmid=210463