Η Χριστίνα Κουλούρη απαντά στην επιστολή των Παμμακεδονικών Ενώσεων

Η κ. Χριστίνα Κουλούρη Καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

έχει συντάξει το επόμενο ΥΠΟΜΝΗΜΑ, σχετικά με την επιστολή των Παμμακεδονικών Ενώσεων...

Σύμφωνα με την επιστολή:

«Το τετράτομο διατίθενται σε τέσσερις τόμους και έχει μεταφραστεί σε 8 γλώσσες από το 2007: Σερβικά, Κροατικά, Ελληνικά, Αγγλικά, Σκοπιανά, Τουρκικά, Βοσνιακά και Αλβανικά με σχέδια μετάφρασης στα Ιαπωνικά. Το υλικό τους δε, δεν πηγάζει από τις επίσημες ιστορικές πηγές αλλά από...φωτογραφίες, σκίτσα, αποσπάσματα βιβλίων, πίνακες και...δημοσιεύματα του Τύπου.»

Σχόλιο:
Η ίδια ποικιλία πηγών περιέχεται και στα επίσημα σχολικά βιβλία που έχουν την έγκριση του Υπουργείου Παιδείας και που διδάσκονται σήμερα στα ελληνικά σχολεία. Το τετράτομο περιέχει κάθε είδους ιστορικές πηγές ακριβώς επειδή η ανασύνθεση του παρελθόντος δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στο λόγο των πολιτικών και των διπλωματών αλλά και στις μαρτυρίες των απλών ανθρώπων. Οι ιστορικοί σήμερα αξιοποιούν κάθε κατάλοιπο του παρελθόντος για να γράψουν την ιστορία. Ο Τύπος αποτελεί βασική ιστορική πηγή και γι’ αυτό το λόγο έχει αξιοποιηθεί σε μεγάλο αριθμό διδακτορικών διατριβών σε ολόκληρο τον κόσμο. Σήμερα, ιστορική πηγή αποτελούν πλέον και τα ηλεκτρονικά αρχεία.
Σύμφωνα με την επιστολή:

«Με το πρόσχημα ότι η Ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία είναι εθνικιστική επιχειρείται να αποδειχθεί ότι το έθνος δεν αποτελεί πλέον την μοναδική ταυτότητα ενός λαού και καλεί τους μαθητές να υπερβούν το έθνος και να ταυτισθούν με στενότερα ή και ευρύτερα σύνολα (μικρότερες ή μεγαλύτερες εξω-συνοριακές κοινωνικές ομάδες). Επιχειρείται δηλαδή, η απο-εθνικοποιημένη προσέγγιση της Ιστορίας, σε αντίθεση με την «εθνικιστική ιστορία» που διδάσκεται σήμερα.»

Σχόλιο:
Πουθενά στα βιβλία δεν επιχειρείται αυτή η προσέγγιση της ιστορίας. Αντίθετα, η ιστορία, στα βιβλία αυτά, προβάλλεται ως μάθημα εθνικής αυτογνωσίας. Υποστηρίζεται η άποψη ότι οι μαθητές όλων των χωρών της περιοχής –και όχι μόνο της Ελλάδας προφανώς- θα πρέπει να διδαχθούν την ιστορία των γειτόνων τους αλλά και της Ευρώπης και του κόσμου, για να κατανοήσουν καλύτερα την ταυτότητά τους. Ξεκινώντας από την εθνική ταυτότητα, οι μαθητές καλούνται να αντιληφθούν ότι υπάρχουν ταυτόχρονα πολλές ταυτότητες (εθνική, τοπική, ευρωπαϊκή). Η γνώση ότι υπάρχουν και άλλες ταυτότητες (τοπική π.χ. κρητική, ποντιακή κ.ο.κ.) δεν συνεπάγεται προφανώς ακύρωση της εθνικής.
Σύμφωνα με την επιστολή:

«οι γείτονές μας τι ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ή τι δεν μαθαίνουν για την Ελληνική ιστορία από το τετράτομο Κοινής Βαλκανικής Ιστορίας; Η Τουρκία όμως και η Βουλγαρία δεν προωθούν το τετράτομο στο δικό τους εκπαιδευτικό σύστημα, αν και το τετράτομο τάσσεται υπέρ των προαναφερθέντων χωρών.»

Σχόλιο:
Η απάντηση βρίσκεται μέσα στα ίδια τα βιβλία, τα οποία δεν προωθούν ούτε προβάλλουν καμία χώρα (βλ. παρακάτω και στατιστικά στοιχεία). Στο βιβλίο για την Οθωμανική Αυτοκρατορία υπάρχουν κείμενα που δείχνουν την καταπίεση των ραγιάδων. Για παράδειγμα, υπάρχουν κείμενα για εξισλαμισμούς (Βιβλίο 1, σ.52) το παιδομάζωμα (σελ.62), το μαρτύριο της Αγίας Κυράννας στη Θεσσαλονίκη (σ.92), το μαρτύριο της Αγίας Φιλοθέης (σ.121), εκτέλεση ορθοδόξου γιατί δεν ήταν κατάλληλα ντυμένος (σ.90) και πολλά άλλα.

Σύμφωνα με την επιστολή:

«Οι Παμμακεδονικές Ενώσεις Υφηλίου έχουν τις εξής παρατηρήσεις και κριτική για το περιεχόμενο του προαναφερθέντος τετράτομου:

Υποβαθμίζεται ο ρόλος των πολιτικών και στρατιωτικών ηγετών ως ιστορικών παραγόντων και προβάλλεται ως δημιουργός της ιστορίας το ανώνυμο πλήθος από αμφίβολες μαρτυρίες.»

Σχόλιο:
Όλοι οι μεγάλοι ηγέτες της περιοχής είναι παρόντες μέσα στα βιβλία είτε με κείμενα είτε με εικόνες. Ωστόσο, κανείς δεν αμφισβητεί ότι και οι λαοί, και όχι μόνο οι ηγέτες, γράφουν ιστορία.

Καμία ιστορική πηγή που περιέχεται στα βιβλία δεν είναι ανώνυμη ούτε μπορεί να αμφισβητηθεί η γνησιότητά της.



Σύμφωνα με την επιστολή:

Τα Βαλκανικά κράτη παρουσιάζονται ως γεννήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην οποία δίνεται μια εντελώς ανεπιστημονική ψευδό-ιστορία από τις αρχές του 14ου μ.Χ. ως τον 20ο αιώνα και το Βυζάντιο αγνοείται εντελώς και έτσι ο Βυζαντινός μένει στην αφάνεια.

Σχόλιο:
Τα βιβλία καλύπτουν την περίοδο μετά το Βυζάντιο –από την οθωμανική κατάκτηση των Βαλκανίων και την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Αποτελούν βιβλία νεότερης ιστορίας και όχι αρχαίας ή βυζαντινής. Τα σύγχρονα βαλκανικά κράτη πράγματι δημιουργήθηκαν κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα μέσα από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξεγέρθηκαν οι Έλληνες και οι υπόλοιποι βαλκανικοί λαοί πολύ μετά τη δύση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σύμφωνα με την επιστολή:

Ο αγώνας της Ελληνικής εθνεγερσίας απουσιάζει παντελώς και παρατίθενται μόνον το «Άσμα πολεμιστήριον» του Αδαμαντίου Κοραή και επιλεκτικά κάποια αποσπάσματα από την Προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Σχόλιο:
Η Ελληνική Επανάσταση όχι μόνο παρουσιάζεται αλλά κατέχει τη σημαντικότερη θέση μεταξύ όλων των βαλκανικών εθνικών κινημάτων. Χαρακτηριστικά το Βιβλίο 2 για τα έθνη και κράτη στη ΝΑ Ευρώπη, όπου περιλαμβάνεται και η Ελληνική Επανάσταση, αρχίζει με ελληνικό κείμενο. Παρόλο που το Βιβλίο αυτό καλύπτει 11 χώρες, στα πρώτα 10 κείμενα του εν λόγω βιβλίου για τα βαλκανικά έθνη, τα 5 είναι ελληνικά (Μοισιόδαξ, Βούλγαρις, Καταρτζής, Κοραής, Υψηλάντης). Σε άλλα κεφάλαια του ίδιου βιβλίου περιλαμβάνονται τα ελληνικά συντάγματα της Επιδαύρου και της Τροιζήνας (σ. 75-76) και η Νέα Πολιτική Διοίκησις του Ρήγα (σ.65, 104-5). Στη σελίδα 105 οι μαθητές των γειτονικών χωρών μπορούν εξάλλου να θαυμάσουν την επιβλητική σημαία των Ψαρών με το σύνθημα των Ελλήνων αγωνιστών «Ελευθερία ή θάνατος». Ο ελληνικός εθνικός ύμνος είναι ο πρώτος που καταγράφεται στο σχετικό κεφάλαιο (σελ. 99-100).

Σύμφωνα με την επιστολή:

Ο Μακεδονικός αγώνας περιγράφεται ως αγώνας της Βουλγαρίας, αλλά και ως «Μακεδονικός». Η Επανάσταση του Ίλιντεν παρουσιάζεται ως «Μακεδονική» εξέγερση και δεν αναφέρεται καθόλου στον τοπικό ελληνικό πληθυσμό, τους βλαχόφωνους Έλληνες και τον σλαβόφωνο πληθυσμό που αντιστάθηκαν στη Βουλγαρική επιρροή.


Σχόλιο:
Το συμπέρασμα αυτό είναι αυθαίρετο και δεν προκύπτει από τα κείμενα των βιβλίων. Είναι γνωστό ότι μεγάλο μέρος του σλαβόφωνου πληθυσμού της οθωμανικής Μακεδονίας προσχώρησε αρχικά στην εξαρχική και στη συνέχεια στη βουλγαρική ταυτότητα ενώ υπήρξαν και προτάσεις για ανεξάρτητη Μακεδονία. Σίγουρα πάντως, η ταυτότητα πολλών ντόπιων σλαβόφωνων ήταν αρχικά πατριαρχική και στη συνέχεια ελληνική. Σχετικά με την εξέγερση (όχι επανάσταση) του Ίλιντεν, υπάρχει σχόλιο παρακάτω.
Σύμφωνα με την επιστολή:

Γίνεται απαράδεκτη προβολή του κράτους των Σκοπίων ως Μακεδονία και των Σκοπιανών ως Μακεδόνες-αλλά ξένης προς τους Ελληνικής εθνικότητας-οι οποίοι είναι οι απόγονοι του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Σχόλιο:
Για το σημερινό κράτος χρησιμοποιείται η ονομασία ΠΓΔΜ. Αυτή την ονομασία χρησιμοποιεί το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών και όχι «κράτος των Σκοπίων». Η χρήση του όρου «Μακεδονία» είναι ακριβής ανάλογα με την ιστορική περίοδο. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχει κάποιο επίθετο που την προσδιορίζει: π.χ. οθωμανική Μακεδονία, γιουγκοσλαβική Μακεδονία κλπ. Είναι γνωστό ότι η οθωμανική Μακεδονία δεν ήταν εθνολογικά ομοιογενής αλλά περιείχε στις αρχές του 20ού αιώνα εκτός από Έλληνες και Τούρκους, Βούλγαρους, σλαβόφωνους, εβραίους κλπ. Αυτό καταγράφεται στις επίσημες ελληνικές απογραφές της εποχής και στις προξενικές εκθέσεις. Ακριβώς επειδή πρόκειται για απολύτως αποδεκτό γεγονός, περιέχεται στα σχολικά μας βιβλία. Στο εγχειρίδιο ιστορίας της Γ’ λυκείου διαβάζουμε: «της Μακεδονίας και της Θράκης … στις οποίες κατοικούσαν Έλληνες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Τούρκοι, Αλβανοί και Εβραίοι» (σ.63). Παρόμοια γράφονταν και στο προηγούμενο επίσημο σχολικό εγχειρίδιο της Γ’ λυκείου που διδασκόταν στα λύκεια επί είκοσι περίπου χρόνια: «Οι Νέες Χώρες (Κρήτη, Ήπειρος, Μακεδονία) κατοικούνται και από άλλες εθνότητες (Τούρκους, Βουλγάρους, Αλβανούς, Εβραίους), οι οποίες παραμένουν επιφυλακτικές απέναντι στο ελληνικό κράτος» (σελ.49).

Σύμφωνα με την επιστολή:

Είναι ισχνότατη η παρουσία Ελληνικών πηγών σε αντίθεση με τις Σλαβικές και Τουρκικές.

Σχόλιο:
Μια απλή καταμέτρηση των πηγών διαψεύδει το επιχείρημα. Ενδεικτικά, εφόσον η σύγκριση γίνεται με την Βουλγαρία και την Τουρκία, στο Βιβλίο 2 για τα έθνη και κράτη υπάρχουν 13 βουλγαρικές πηγές και 18 τουρκικές έναντι 23 ελληνικών ενώ στο Βιβλίο 3 για τους Βαλκανικούς πολέμους υπάρχουν 20 βουλγαρικές, 16 τουρκικές και 30 ελληνικές.

Αξίζει επίσης να υπογραμμίσουμε ότι οι εικόνες στα εξώφυλλα των δύο από τα τέσσερα βιβλία (το 2 και το 3) είναι ελληνικές εκ των οποίων η μία μάλιστα δείχνει ελληνίδα και ελληνόπουλο με τις εθνικές στολές και την ελληνική σημαία.
Σύμφωνα με την επιστολή:

Τα παρατιθέμενα ιστορικά δήθεν τεκμήρια προέρχονται από αμφίβολες και ύποπτες πηγές, που δεν έχουν κανένα επιστημονικό κύρος. Είναι αξιοσημείωτο ότι πουθενά δεν μνημονεύεται, ούτε καν στη βιβλιογραφία, το πολύτιμο και βαθύτατα επιστημονικό έργο του Απόστολου Βακαλόπουλου «Ιστορία του Νέου Ελληνισμού», βασισμένο σε εγκυρότατες και αδιαμφισβήτητες πηγές.

Σχόλιο:
Όλες οι πηγές είναι έγκυρες. Στα βιβλία περιλαμβάνονται μόνο πρωτογενείς πηγές και όχι δευτερογενείς. Αυτή ήταν η αρχή συγγραφής των βιβλίων. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται μόνο τα βιβλία από τα οποία αντλήθηκαν πηγές και επομένως δεν περιέχονται κατά κανόνα ιστοριογραφικά έργα όπως το συγκεκριμένο βιβλίο του Βακαλόπουλου. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε δεν περιέχονται ιστοριογραφικά έργα αντίστοιχα του Βακαλόπουλου ούτε από άλλες βαλκανικές χώρες. Περιέχεται όμως το βιβλίο του Απ. Βακαλόπουλου Επίλεκτες βασικές ιστορικές πηγές της ελληνικής επαναστάσεως.

Σύμφωνα με την επιστολή:

Αποσιωπούνται οι θηριωδίες των Βουλγάρων και των Τούρκων εις βάρος των Ελλήνων.

Σχόλιο:
Ο παιδαγωγικός στόχος των σχολικών βιβλίων δεν εξυπηρετείται με την προβολή των πάσης φύσεως «θηριωδιών». Πουθενά στη Βόρεια Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχουν εγκεκριμένα σχολικά εγχειρίδια που να περιγράφουν σφαγές και ωμότητες. Η φρίκη του πολέμου αναδύεται εμμέσως μέσα από μαρτυρίες και αναμνήσεις.
Σύμφωνα με την επιστολή:

Παρατίθενται συγκριτικοί πίνακες με στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσμό Μακεδονικών πόλεων με τρόπο που δικαιώνουν τους Σλάβους (Σέρβους, Βούλγαρους) και να δημιουργούν αμφιβολία για την αξιοπιστία των ελληνικών στατιστικών πινάκων.

Σχόλιο:
Δεν υπάρχουν πίνακες με μακεδονικές πόλεις. Υπάρχει ένας πίνακας που καταγράφει τον πληθυσμό των επαρχιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (επίσημη απογραφή του 1911) με εκτενή σχολιασμό

για την αξιοπιστία του. Στον πίνακα αυτό δεν αναφέρονται καθόλου οι Σέρβοι (σελ.26). Υπάρχει επίσης ένας πίνακας που αποτελεί αναδημοσίευση πινάκων που περιέλαβε στην περίφημη έκδοση για τους Βαλκανικούς Πολέμους η επιτροπή Carnegie (σελ.43). Οι πίνακες αυτοί δεν έχουν συνταχθεί από τους συγγραφείς του τόμου αλλά αποτελούν οι ίδιοι ιστορικές πηγές.

Σύμφωνα με την επιστολή:

Παρατίθενται παραπλανητικές εικόνες (πόλεων, ενδυμασιών) εις βάρος του Ελληνικού πληθυσμού.

Σχόλιο:
Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Βλ. π.χ. Βιβλίο 3 για Βαλκανικούς πολέμους, εικ.2 «Γυναίκες της Καστοριάς, αρχές 20ού αιώνα» (σελ.25).

Σύμφωνα με την επιστολή:

Παρουσιάζεται η ΕΟΚΑ ως τυχοδιωκτική και τρομοκρατική οργάνωση.

Σχόλιο:

Πουθενά δε χρησιμοποιούνται οι εκφράσεις «τυχοδιωκτική και τρομοκρατική οργάνωση» για την ΕΟΚΑ. Η απάντηση για το πώς παρουσιάζεται η ΕΟΚΑ βρίσκεται μέσα στα ίδια τα βιβλία. Βλ. Βιβλίο 2, σελ. 126: «ΕΟΚΑ: Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών. Μυστική οργάνωση της δεξιάς, η οποία πρωτοστάτησε στον αντιαποικιακό αγώνα της Κύπρου από το 1956 ως το 1959. Ο σκοπός της ΕΟΚΑ, η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, απέκλειε όμως τους τουρκοκύπριους, η ηγεσία των οποίων επέλεξε να συνεργαστεί με τους βρετανούς. Μια μυστική τουρκοκυπριακή οργάνωση, με επικεφαλής αξιωματικούς του τουρκικού στρατού – η Βολκάν, η οποία μετονομάστηκε το 1958 σε ΤΜΤ (Τουρκική Δύναμη Άμυνας) – δημιουργήθηκε επίσης με σκοπό να διατηρηθεί η υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων. Ο δεξιός προσανατολισμός της ΕΟΚΑ οδήγησε τελικά σε συγκρούσεις με την ελληνοκυπριακή αριστερά, δηλαδή τους υποστηρικτές του ΑΚΕΛ.» Εξάλλου, η στήριξη του Τάσσου Παπαδόπουλου για τα βιβλία αυτά δηλώνει ότι προφανώς δεν είχε αντίρρηση στον τρόπο που παρουσιάζεται η ΕΟΚΑ.



Σύμφωνα με την επιστολή:

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι ο Ρουμάνος και ο Τούρκος που έγραψαν τον α’ τόμο, η Ρουμάνα που έγραψε τον β’ τόμο, ο Βούλγαρος που έγραψε τον γ’ τόμο και η Κροάτισσα που έγραψε το δ’ τόμο έθαψαν κυριολεκτικά την Ελλάδα και την Ελληνική ιστορία.

Σχόλιο:
Τα βιβλία έχουν τη γενική επιμέλεια μιας Ελληνίδας ενώ ο γ’ τόμος δεν έχει γραφτεί από Βούλγαρο αλλά και από Ελληνίδα. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε –αλλά και λόγω της ισχυρής παρουσίας ελληνικών πηγών- τα βιβλία αυτά έχουν κατηγορηθεί από εθνικιστές γειτονικών χωρών ότι αποτελούν «ελληνική προπαγάνδα».
Σύμφωνα με την επιστολή:

Μερικά παραδείγματα:

Η προπαγάνδα που γίνεται εναντίον της Ελληνικότητας της Μακεδονίας είναι ολοφάνερη. Στις σελίδες 107-108 του δεύτερου βιβλίου Nations and States of Southeast Europe βρίσκεται ένα ποίημα του Gjiorgii Pulevski (αν και σ’ αυτές τις σελίδες έχουν τοποθετηθεί οι εθνικοί ύμνοι διαφόρων Βαλκανικών χωρών, οι «ακαδημαϊκοί» επέλεξαν να τοποθετήσουν το ποίημα του προαναφερθέντος ποιητή το οποίο δεν δίνει στον αναγνώστη καμιά ευκαιρία αμφισβητήσεως της «Μακεδονικότητας» των βορείων γειτόνων μας).

Σχόλιο:
Το συγκεκριμένο ποίημα εντάσσεται στο κεφάλαιο «Εθνικές μυθολογίες», ακριβώς για να υπογραμμίσει την απόσταση από την ιστορική αλήθεια. Οι εθνικοί ύμνοι εντάσσονται σε άλλο κεφάλαιο με τίτλο «Εθνικά σύμβολα». Εκεί, ο πρώτος εθνικός ύμνος είναι της Ελλάδας.

Σύμφωνα με την επιστολή:

Στις σελίδες 48-49 οι Σκοπιανοί υποκλέπτουν την Ιστορία των Βουλγάρων (Ίλιντεν, Κρούσεβο κτλ), ενώ οι χάρτες γενικά που υπάρχουν (σελ. 57 –Southeastern Europe after Versailles and Lauzanne 1923) οποιοσδήποτε μπορεί κάλλιστα να διακρίνει στη νότια Σερβία τη λέξη «Μακεδονία», ενώ γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά πως το όνομα αυτής της περιοχής εκείνη την εποχή ήταν απλώς Νότιος Σερβία και περίπου το 1929 έγινε Vardarska Banovina.

Σχόλιο:
Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Η Μακεδονία αποτελούσε μια γεωγραφική και όχι διοικητική περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χωρίς σαφή όρια. Εκείνη την εποχή (αρχές 20ού αιώνα) θεωρούνταν ότι ο γεωγραφικός αυτός όρος αντιστοιχούσε στα βιλαέτια της Θεσσαλονίκης, του Κοσόβου και του Μοναστηρίου. Επομένως δεν ταυτιζόταν με τη σημερινή ΠΓΔΜ. Στη σελ.47 εξάλλου, περιγράφεται ως εξής η οργάνωση που έκανε την εξέγερση του Ιλιντεν: «Μετά την ειρηνευτική Συνθήκη του Βερολίνου, η Μακεδονία ήταν η σημαντικότερη οθωμανική κτήση που απέμενε στην Ευρώπη. Καθώς κατοικούνταν από διάφορες εθνοτικές ομάδες, δεν άργησε να μετατραπεί σε πεδίο ανταγωνισμού του βουλγαρικού, του ελληνικού και του σερβικού εθνικισμού. Η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (ΕΜΕΟ) ιδρύθηκε το 1893. Το 1903 οργάνωσε την εξέγερση του Ήλιντεν εναντίον της οθωμανικής εξουσίας, αλλά νικήθηκε. Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων η Μακεδονία καταλήφθηκε από τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Σερβία, και τελικά μοιράστηκε ανάμεσά τους. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η ΕΜΕΟ βαθμιαία μεταμορφώθηκε από εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της βάσης σε μια φασιστική τρομοκρατική οργάνωση, η οποία διακινούσε ναρκωτικά και έκανε ανταρτοπόλεμο ιδίως εναντίον της Σερβίας (μετέπειτα της Γιουγκοσλαβίας), και ανεπίσημα έλεγχε αρκετά μέρη της βουλγαρικής Μακεδονίας. Επίσης επηρέαζε σημαντικά την πολιτική ζωή της Βουλγαρίας μέχρι το 1934, οπότε η βουλγαρική κυβέρνηση την ανάγκασε να διαλυθεί.»

Σύμφωνα με την επιστολή:

Οι Βαλκανικοί πόλεμοι είναι ένα κομμάτι της Ελληνικής ιστορίας για την οποία ο Ελληνισμός νιώθει εθνική υπερηφάνεια. Όμως στη σελίδα 51 του δεύτερου βιβλίου http://www.cdsee.org/pdf/WorkBook2_gr.pdf διαβάζουμε: «Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων η Μακεδονία κατακτήθηκε από τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Σερβία και τελικά μοιράστηκε ανάμεσά τους»,

Σχόλιο:

Ισχύει το προηγούμενο σχόλιο. Η ιστορική πραγματικότητα είναι ότι πράγματι η οθωμανική Μακεδονία κατακτήθηκε από τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ελλάδα και γι’ αυτό ακριβώς πρόεκυψαν η βουλγαρική Μακεδονία, η γιουγκοσλαβική Μακεδονία και η ελληνική Μακεδονία.

Σύμφωνα με την επιστολή:

ενώ στη σελίδα 115 του τρίτου τόμου http://www.cdsee.org/pdf/WorkBook3_gr.pdf η Ελλάδα, η Σερβία και οι Βουλγαρία αναπαριστάνονται ως σκυλιά που μαλώνουν για ένα κομμάτι κρέας (τη Μακεδονία) και ο σκύλος (η κακιά Ελλάδα) αποχωρεί με το μεγαλύτερο κομμάτι κρέατος (τη Μακεδονία) στο στόμα του.

Σχόλιο:
H περιγραφή είναι λανθασμένη. Πρόκειται για ρουμανική γελοιογραφία όπου δεν υπάρχει πουθενά η λέξη «Μακεδονία». Αντίθετα, η Βουλγαρία εμφανίζεται να κατασπαράσσεται από τους αντιπάλους της, εικόνα που αποτυπώνει πράγματι την έκβαση του Β’ Βαλκανικού Πολέμου.
Σύμφωνα με την επιστολή:

Επιπροσθέτως στη σελίδα 69 του ίδιου τόμου οι συγγραφείς αναφέρονται στην...«Κατάληψη» της Θεσσαλονίκης από τον Ελληνικό στρατό.

Σχόλιο:
Πρόκειται για το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της εποχής «Εμπρός» 27/10/1912 και όχι για όρο των συγγραφέων. Αρχή των συγγραφέων είναι να μη διαστρεβλώνονται οι ιστορικές πηγές.