του Δημήτρη Καραγιάννη
Δικηγόρου
ΠΟΙΟΙ ΥΠΑΓΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΝΟΜΟ
3869/2010 ΓΙΑ ΤΑ ΥΠΕΡΧΡΕΩΜΕΝΑ ΦΥΣΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ (ΥΠΕΡΧΡΕΩΜΕΝΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ)
Στις
διατάξεις του νόμου 3869/2010 για τη ρύθμιση των χρεών των υπερχρεωμένων
νοικοκυριών μπορούν να υπαχθούν μόνο φυσικά πρόσωπα. Εξαιρούνται,..
δηλαδή, όλα
τα νομικά πρόσωπα όπως σωματεία, προσωπικές εταιρίες (Ομόρρυθμη και Ετερόρρυθμη
Εταιρία), κεφαλαιουχικές εταιρίες (Ανώνυμη Εταιρία και Εταιρία Περιορισμένης
Ευθύνης), ιδρύματα, αστικοί, αγροτικοί, οικοδομικοί συνεταιρισμοί, αστικές
εταιρίες με νομική προσωπικότητα. Ωστόσο, η συμμετοχή ενός φυσικού προσώπου σε
ένα νομικό πρόσωπο με την ιδιότητα του μέλους ή εταίρου ή διοικούντος δεν του
αφαιρεί εξ αυτού και μόνο του γεγονότος τη δυνατότητα υπαγωγής στο νόμο
3869/2010, εφόσον πληροί τις λοιπές απαιτούμενες προϋποθέσεις. Στο νόμο
3869/2010 μπορούν να υπαχθούν, επίσης, ανήλικοι εκπροσωπούμενοι από τους γονείς
τους και ανίκανα πρόσωπα εκπροσωπούμενοι από τον δικαστικό τους συμπαραστάτη. Στην
έννοια του φυσικού προσώπου εμπίπτει κάθε πρόσωπο, είτε έχει την ελληνική είτε
έχει άλλη ιθαγένεια. Δηλαδή, οποιοσδήποτε αλλοδαπός που φέρει χρέη μπορεί να
υπαχθεί στο νόμο 3869/2010 εφόσον διαμένει στην Ελλάδα. Τέλος, στο νόμο μπορούν
να υπαχθούν ο κληρονόμος του οφειλέτη, ο εγγυητής και ο συνοφειλέτης.
Στις
ρυθμίσεις του νόμου 3869/2010 δεν υπάγονται όσοι έχουν πτωχευτική
ικανότητα, δηλαδή όσοι είναι έμποροι, ανεξαρτήτως του αν τα χρέη τους είναι
αστικά ή εμπορικά. Έμποροι είναι όσοι ασκούν εμπορικές πράξεις κατά σύνηθες
επάγγελμα με σκοπό το βιοπορισμό. Για τη διαπίστωση της εμπορικής ιδιότητας
πρέπει να υπάρχουν τα εξής: 1. η σύνδεση της δραστηριότητας του προσώπου με
ορισμένο τόπο (έδρα), 2. η διάθεση από αυτόν κεφαλαίου για τον υλικοτεχνικό
εξοπλισμό του χώρου του, 3. η χρησιμοποίηση υπηρεσιών τρίτων προσώπων και 4. η
λογιστική παρακολούθηση της δραστηριότητάς του.
Ενδεικτικά,
εμπορικές πράξεις και έμποροι είναι:
Το
γενικό εμπόριο και κατά κανόνα η αγορά αγαθών προς μεταπώληση καθιστούν ένα
πρόσωπο έμπορο. Η κατ’ επάγγελμα παροχή εγγυήσεων μέσω της οποίας ο εγγυητής
επιδιώκει το κέρδος συνιστά εμπορική πράξη που προσδίδει την εμπορική ιδιότητα.
Η κατ’ επάγγελμα διενέργεια χρηματιστηριακών πράξεων είναι δραστηριότητα που
αποδίδει την εμπορική ιδιότητα. Ο εμπορικός αντιπρόσωπος προμηθευτή προϊόντων ή
υπηρεσιών ασκεί εμπορία, ο διανομέας προϊόντων και υπηρεσιών ή ο ανεξάρτητος
πωλητής. Η μεταφορά προσώπων από τόπο σε τόπο με λεωφορεία έναντι κομίστρου, η
μεταφορά δια φορτηγού αυτοκινήτου προσώπων και πραγμάτων, ο ιδιοκτήτης άδειας
ταξί που μισθώνει το όχημα σε οδηγούς, ο ασφαλιστικός πράκτορας, ο ταξιδιωτικός
πράκτορας, ο ταχυδρομικός πράκτορας, ο διαφημιστικός πράκτορας, ο πράκτορας
τυχερών παιχνιδιών, ο ναυτιλιακός πράκτορας, ο εφοπλιστής, ο επισκευαστής
πλοίων, η αγορά υφασμάτων και κατασκευή ενδυμάτων προς πώληση σε τρίτους με
σκοπό το κέρδος, ο φαρμακοποιός, ο μεσίτης ακινήτων και υπηρεσιών, ο ιδιοκτήτης
συνεργείου αυτοκινήτων, η επιχείρηση εστιατορίου, η εκμετάλλευση επιπλωμένων
τουριστικών κατοικιών, η ξενοδοχειακή επιχείρηση, ο εργολάβος οικοδομών, ο μηχανικός που αναλαμβάνει έργα με τη
συνδρομή οργανωμένου συνεργείου εργατών, η επιχείρηση εκτύπωσης και έκδοσης
εντύπων, η επιχείρηση κατασκευής υποδημάτων. Κάθε δραστηριότητα μεταποίησης
πράγματος συσκευασίας και δεματοποίησης προς διάθεση αποτελεί εμπορική
δραστηριότητα χειροτεχνίας. Έμπορος είναι αυτός που ασχολείται με την παραγωγή
κινηματογραφικών ταινιών, με τη διανομή ταινιών, ο παραγωγός θεατρικών
παραστάσεων, κάθε πρόσωπο που προσφέρει στα πλαίσια οργανωμένης επιχείρησης
θέαμα και ψυχαγωγία, όπως το πρόσωπο που εκμεταλλεύεται κέντρο διασκέδασης, αυτός
που διατηρεί επιχείρηση προβολής κινηματογραφικών ταινιών. Η εκμετάλλευση λατομείου
ή μεταλλείου, ο επιπλοποιός, ο ελεύθερος επαγγελματίας που ασκεί το επάγγελμά
του όντας ιδιοκτήτης μιας συναφούς οργανωμένης επιχείρησης (π.χ. ιατρός-κλινική,
γυμναστής-γυμναστήριο, λογιστής-λογιστικό
γραφείο), όσοι διαθέτουν οργανωμένες γεωργικές και κτηνοτροφικές μονάδες, η αγορά και μεταπώληση ρούχων, τροφίμων, η
επιχείρηση εισαγωγών και εξαγωγών, το πρατήριο καυσίμων, αυτός που διατηρεί
ζαχαροπλαστείο κ.α..
Αντίθετα,
δεν αποκτά εμπορική ιδιότητα και υπάγεται στο νόμο 3869/2010 όποιος
πραγματοποιεί εμπορικές πράξεις σε μικρή κλίμακα ή περιορισμένη έκταση ή με
διακεκομμένη δραστηριότητα και σε μακρά χρονικά διαστήματα και δεν αποφέρει
αξιόλογο αποτέλεσμα. Απαιτείται συστηματική και τακτική ενασχόληση με εμπορικές
πράξεις και όχι απλώς περιστασιακή ή ευκαιριακή απασχόληση ή συμπτωματική
απασχόληση. Ευκαιριακή είναι η απασχόληση χωρίς σταθερή οργανωτική δομή της
δραστηριότητας αυτής. Η εμπορική ιδιότητα αποκτάται από αυτόν στο όνομα και για
λογαριασμό του οποίου διενεργούνται οι εμπορικές πράξεις και όχι από τον
υπάλληλό του ή τον νόμιμο εκπρόσωπο του. Στην περίπτωση που κάποιος εμφανίζεται
ως εμπορευόμενος στο δικό του όνομα, στην πραγματικότητα όμως για λογαριασμό
άλλου, τότε έμποροι είναι αμφότεροι. Για το προσδιορισμό κάποιου ως εμπόρου δεν
έχει σημασία ο χαρακτηρισμός του ως εμπόρου από το φορολογικό δίκαιο ή η ένταξή
του σε συγκεκριμένο ασφαλιστικό φορέα ή η δηλωτική αναγγελία του σε κάποιο
εμπορικό ή άλλο επιμελητήριο.
Ενδεικτικά,
δεν είναι έμπορος:
Αυτός
που αγοράζει ευκαιριακά χρηματιστηριακούς τίτλους με σκοπό το κέρδος δεν είναι
έμπορος. ο οδηγός ταξί, αυτός που ασχολείται με γεωργικές εργασίες, την
κτηνοτροφία, τη δασοκομία, την αλιεία, οι ελεύθεροι επαγγελματίες (ιατροί,
δικηγόροι, μηχανικοί κ.λπ.), ο καλλιτέχνης, ο ζωγράφος, αυτός που διατηρεί
ιδιωτικό εκπαιδευτήριο (π.χ. ξένων γλωσσών). Ο μικροέμπορος, δηλαδή αυτός που
ασκεί εμπορικές πράξεις και αποκομίζει κέρδος, το οποίο αποτελεί περισσότερο
αμοιβή του σωματικού του κόπου και μόχθου και όχι αποτέλεσμα κερδοσκοπικών
συνδυασμών. Ενδεικτικά, μικροέμποροι είναι ο ψιλικατζής, ο ηλεκτρολόγος, ο
υδραυλικός, ο πωλητής σε λαϊκές αγορές, ο υπαίθριος πωλητής, ο λαχειοπώλης, ο
τσαγκάρης, ο πλασιέ, ο μικροεπιπλοποιός κ.λπ. Επιπλέον, δεν είναι έμπορος αυτός
που διαθέτει ατομική επιχείρηση υπηρεσιών καθαριότητας και ατομική επιχείρηση
μεταποίησης ρούχων, ο συνταξιούχος, ο ιδιωτικός υπάλληλος, ο εργάτης, ο
δημόσιος υπάλληλος, ο εισοδηματίας, ο ελεύθερος επαγγελματίας, ο αγρότης, ο
κτηνοτρόφος, ο άνεργος ή ανεπάγγελτος κ.α..
Ένας
οφειλέτης που είχε την εμπορική ιδιότητα για κάποιο χρονικό διάστημα αλλά δεν
την έχει πλέον μπορεί να υπαχθεί στο νόμο 3869/2010 αν δεν έπαυσε τις
πληρωμές του κατά το χρόνο που ήταν έμπορος. Δηλαδή, ένας οφειλέτης, πρώην
έμπορος, υπάγεται στο νόμο 3869/2010, ακόμη κι αν μετά την παύση της εμπορικής
του ιδιότητας εξακολουθεί να οφείλει εμπορικά χρέη, που είχαν γεννηθεί όσο είχε
την εμπορική ιδιότητα με βασική προϋπόθεση ότι μέχρι την παύση της εμπορικής
δραστηριότητας και μέχρι την απώλεια της εμπορικής του ιδιότητας για κάποιο
χρονικό διάστημα μετά, δεν είχε τεθεί σε παύση πληρωμών και εξυπηρετούσε τα
χρέη του. Κριτήριο για την υπαγωγή στο νόμο 3869/2010 αποτελεί ο χαρακτηρισμός
του προσώπου ως έμπορου ή μη και όχι η φύση των χρεών του, αν είναι δηλαδή
εμπορικά ή αστικά (π.χ. επαγγελματικό δάνειο ή στεγαστικό δάνειο).
Επίσης,
όταν κάποιος ασκεί εμπορική δραστηριότητα τεκμαίρεται ότι όλα του τα χρέη
αναλήφθηκαν χάριν της εμπορίας αυτής, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για καταναλωτικά
ή στεγαστικά δάνεια, τα οποία επ’ ουδενί δεν σχετίζονται με την ασκούμενη
εμπορική δραστηριότητα. Αντίθετα, αν τα χρέη έχουν αναληφθεί σε χρόνο
προγενέστερο της απόκτησης από τον οφειλέτη της εμπορικής ιδιότητας, αυτός
μπορεί να υπαχθεί στο νόμο 3869/2010 κανονικά.
Δημήτριος Χρ. Καραγιάννης,
Δικηγόρος
