του λογοτέχνη Πάνου Θεοδωρίδη (Πετεφρή), προς τη συγγραφέα μητέρα ενός εκ των τρομοκρατών, Παυλίνα Νάσιουτζικ.
Διαβάστε το έξοχο κείμενο ενός μεγάλου διανοητή:
Επιστολή επί ματαίω
Προοίμιο
Κυρία, κατ΄αρχήν ερωτώ διά την υγείαν σας και το ίδιο επιθυμώ δι΄εμέ. Η οικογενειακη σας ιστορία εμπλεκεται μέσα από ένα ίχνος Κατοχής με την δική μου, καθότι ένας Νάσιουτζικ υπήρξε προσωρινός κάτοχος της καρδιάς, της φιλίας και των αισθημάτων της μητέρας μου,της διδασκάλισσας και ερυθροσταυρίτισσας, που υπάρχει εν ζωή ακόμη, μέσα στην αγωνία μήπως και ο οικος ευγηρίας που κατοικεί της αυξήσει τα δίδακτρα και θα πρέπει να κομισθεί σε άλλην υποτροφία στα 91 της χρόνια.
Εποχές Σαλονικιάς Κατοχής, με μπερδεμένους χαρακτήρες και συγγενείς απλως ακροδεξιούς,αρχείομαρξιστές, εκμαυλιστές, ήρωες του καθημερινου λόγου, οδοιπόρους συγγενείς που εις το άκουσμα μιάς δουλειάς στα Τίρανα έκαναν τον δρόμο μέσα από τα βουνά μήπως και σκάσει κανένα μεροκάματο. Και αυτοί, οι δικοί μας συγγενείς, εκεί. Η νεότητα και το μέλλον που ατένιζαν λαμπερό, παρά το σκότος του τότε παρόντος ήταν τα εργαλεία, τα συστατικά,που μετέφεραν γονιδιακώς, ανεξαρτήτως συντρόφου, περιπετειών του βίου και προσωπικής αξιοπρέπειας σε εμάς ,τα παιδιά τους. Οι άνδρες, όσοι δεν χάθηκαν στους πολεμους η δεν κρύφτηκαν σε υπηρεσιακές καμπαρντίνες, έζησαν παλεύοντας με αρρώστειες, τότε αθεράπευτες, ενώ οι γυναίκες επι το πλείστον υπήρξαν Τρωάδες: κορίτσια της Αριστεράς που κατέφυγαν στην ώριμη αγκάλη ενός στοργικου μπουραντά.
Το τερτίπι
Όταν ένα ερπυστριοφόρο χαράκωνε τον μοναδικό δρόμο του Μεσιανού Πέλλης, οι κάτοικοι, παρότι γερμανοχαϊδεμένοι, χώθηκαν στα υπόγεια ώσπου να περάσει το κακό. Αλλα οι ερπύστριες σταμάτησαν έξω από το μοναδικό καφενείο, και από το καπάκι ξετρύπωσε ένας αξιωματικός κοντά στα 40, κρατώντας,διότι ήτο και μετόπωρον, μιάν ταλαιπωρημένη ανθοδέσμη με χρυσάνθεμα και φώναξε στον πρώτο αυτόπτη μάρτυρα: «που είναι η δασκάλα;» Ήταν ο πατέρας μου κι εννοούσε τη μάνα μου, που είχε συναντήσει σε ένα συνέδριο διδασκαλικό στα Γιαννιτσά και την αρέστηκε. Η μάνα μου έλειπε στους γονείς της, Σαλονίκη, Αρεος ένα, έναντι του σπιτιού των Χειμωνάδων, απ΄όπου και ξετρύπωνε συχνά η ξαδέρφη της η Θωμαή, αναφερομένη στο έργο του ποτε μικρού Χειμωνά υπο τον τίτλο Ο γιατρός Ινεότης.
Το λογοτεχνικό αυτό τερτίπι το ήκαμα επειδή η λογοτεχνία είναι ο παροδικός χώρος στον οποίον βρίσκεσθε ,αλλα σε άλλη υποτροφία από την δική μου.Και το παύω ευθύς, διότι η τελευταία μου πεποίθηση περιορίζεται στο γνωμικό «επιβιώνει μόνον ο έχων και κατέχων την Αφήγηση και τον Κώδικα», άρα δεν έχει κανένα νόημα να προσθέτω υπερβολικα μακρές εισαγωγές απευθυνόμενος εις εσάς για άλλον λογο.
Ινατί σας γράφω
Πρόκειται για τον υγιό σας, που μετέφηβος έζησε το τραύμα της δολοφονίας του φίλου του Αλεξη, σε γεγονότα που σάστισαν το πανελλήνιο. Τον είδα μπανταρισμένο με βάση μπατανά μάλλον Max Factor ώστε οι αστυνομικοί να μπαλωσουν το μπλαβιασμένο του μάτι. Ο ίδιος είχε ένα ύφος που ο προσφιλής μου Μίχος θεώρησε προδήλως ιεροπρεπές, ως ένα Φαγιούμ που υπερέβη τον θάνατο διά του βλέμματος. Δεν μένω σε αυτά, διότι το μονάκριβό σας Φαγιούμ άρχισε να μιλάει. Και δεν μιλουσε ωσάν παιδί ετών είκοσι. Εκανε δηλώσεις, υποσχόμενο και άλλες δηλωσεις. Τον αποκήρυξε μια κεντρικη του χώρου τους οργάνωση, λέγοντας πως «αυτοι δεν είναι δικοί μας», αλλα το πιάσαν με οπλο στην Ανω Μακεδονία, σε ληστεία τραπέζης,που για αυτήν την ομάδα δεν αποτελεί αξιόποινη πράξη αφου οι τράπεζες ληστεύουν τον λαό.
Και καπάκι σε αυτά, βλεπω την δική σας αντίδραση σε ένα μεγάλο πανελληνιο ελληνίδων μητέρων, μανάδων και μαμάδων που πήραν την κατάσταση στα χέρια τους, ωσάν το κουμούνιο των κυράδων ,μετά την μάχη της Πελαγονίας του 1259, ότε άπασα η Φραγκιά άυτανδρος εχάθη στις λασπουριές μεταξύ Μπιτωλίων και Χλερηνών από τους πονηρούς Βυζαντίνους και οι Φράγκισσες ανέλαβαν να συντονίσουν την διακυβέρνηση των φεούδων τους. Τώρα, εσείς είπατε πως συμφωνείτε με τον υγιό σας, μια άλλη μάνα παρεμβαίνει να υποστηρίξει τον δικό της υγιό στον Ευαγγελάτο, και την ώρα της εισαγγελίας μια άλλη μάνα ,από την πλευρά του Σαρπηδόνος, δήλωνε πως «έχουν και οι αστυνομικοί μητέρες» υπο το γιούχα Αργείων, ολίγων Λελέγων και μπόλικης πελασγικής αμάκας. Και καθώς όπου σκώνουν κεφαλη οι κυράδες, ξυπνούν και οι άνδρες των οικογενειών, ένας άνδρας εδήλωσε πως ο δικός του υιός προέρχεται από παραδοσιακή οικογένεια αναρχικών και πως ο ίδιος υπήρξε ,υπάρχει και θα υπάρχει αναρχικός, ενώ ένας καθηγητής εξηγουσε πόσο διαμάντι εξυπνάδας και αντίληψης υπήρξε το ένα παιδί από τα τέσσερα, το πιο ξυλοδαρμένο.
Μάνες
Με λίγα λόγια, εάν παρομοιάσουμε το χάρβαλο που ζουμε, με την γειτονιά μου στην οδό Ταβουλαρη, απέναντι από τον τάφο του Εβρενός που έγινε εκκοκιστήριον Εφαρμοστίδη, όταν ξέσπαγε παιδικός καβγάς μεταξύ μας στα χρόνια περί την αποχώρηση Μακάρθουρ, ξεφτελισμου του Μοσαντέκ και έως την κηδεία του Παπάγου, η κάθε μάνα έπιανε το αγαπημένο της βλαστάρι, και το πλακωνε στις ξυλιές. Μήτε η κυρία Κανέλλα, μήτε η κυρία Ζωή, μήτε η κυρία Ευλαμπία, μήτε η κυρία Ευαγγελια,αλλα μήτε και η μάνα της Πατρούλας που δεν θυμάμαι πως την έλεγαν, δεν έδερνε το παιδί της αλληνής, και ουδέποτε απηύθηνε τον λογο σε παιδί άλλο πλην του εδικού της. Επίσης άκουγαν όλες βερεσέ τις δικαιολογίες μας. Την ώρα που έπλεναν στη βρύση τα γδαρμένα μας γόνατα για να βάλουν οι εύπορες ιώδιο και οι άπορες μπλέ οινόπνευμα, μας εξηγουσαν ότι θα πέσει φωτιά να κάψει το σόι μας αν συνεχίσουμε αυτό το βιολί. Ναι ,ήταν τα χρόνια που επεφάνη ο δόκτωρ Σποκ, ένας ιατρός που έγραφε πως τα παιδιά θέλουν ειδικη συμπεριφορά, όχι ξύλο και βαρβαρότητες, αγάπη και φροντίδα. Αυτά τα μαθαίναμε από το περιοδικόν ο Ηλιος που περιείχε σε παράρτημα ένα τυπογραφικό της εγκυκλοπαίδειας ο Ηλιος του κυρίου Πασσά, που το συλλεγαμε προσεκτικά και το δίναμε φύλλο-φτερό και μας έδιδε ο βιβλιοδέτης έναν δεμένο τόμο. Τα παιδιά του δόκτορος Σποκ τα γνωρίσαμε αρκετά χρόνια αργότερα, μπορεί και δέκα χρόνια αργότερα, κυρίως στη Σαλονίκη και τα λέγαμε φλωρους, Σάββες, σοκολατόπαιδα, ρουφιάνους, μπασμένα, καψούρες,μισοριξιές. Επειδή μας κάρφωναν στις μανάδες τους και άρχισε να περισσεύει το φαινόμενο του γονιού που ήρχονταν το διάλειμμα σε δημοτικα και γυμνάσια και ζητουσε από δασκαλους και καθηγητάς αυστηρήν τιμωρία επειδή το παιδί τους υπέφερε από αγροίκους συμμαθητάς, που το έδειραν, το μάδησαν, του κατέβασαν τα βρακιά ή κατούρησαν την σάκκα του.
Από εκείνα τα χρόνια μου έμεινε μια εμβροντηξία για την συμπεριφορά των γονιών που έμοιαζαν μικρότεροι και αφελεστεροι των τέκνων αυτών. Διότι περιττεύει να επιμείνω πως όλα τα τέκνα, εκείνων των εποχών, δεν προδίδαμε τίποτε στα σπίτια μας. Θεωρουσαμε τιμή μας να έχουμε μυστικά και όταν μπλεκαμε θεωρουσαμε ανοησία και φρεναπάτη να μας γλυτώσει ο μπαμπάς και η μαμά. Και ήδη, στων περισσοτέρων τα σπίτια, το ξύλο δεν ήταν συστημικό. Εμένα, ο πατέρας μου με έδειρε άπαξ, τεσσάρων ετών, επειδή ζήτησα νερό στο σινεμά Ρεξ, βγήκε να βρεί καφενείο να μου φέρει ένα ποτήρι και του είπα «όχι, τώρα άργησες και δεν το θέλω». Είχα,φαίνεται τα ρουχα μου. Εβραζε δίπλα μου ,το ένοιωθα ,και όταν βγήκαμε και πήγαμε στο σπίτι του θείου μου, με την πρώτη τσιριμόνια μου, με πήρε στο κατόπι και μου έρριξε δυό ξυλιές στα πισινά. Αυτά δεν σας τα γράφω, κυρία, ινα πιστωθεί το συχνάκις ρηθέν πως υπήρξαμε φίνα παιδιά μιάς φίνας εποχής. Όχι, κυρία. Ένα μάτσο σκατά υπήρξαμε, σε βίαια χρόνια, και το ξέρουμε από την αίσθηση του φασκιώματος που όλοι της εποχής την κουβαλάμε μέσα μας. Η τότε εποχή δεν μας εμπόδισε να γίνουμε πατραλοίες, κλεφτοκοτάδες, χαφιέδες και χρωματιστά μολυβένια στρατιωτάκια ,πειθήνιοι σε κάθε μαλάκα και υποστηρικτές του αλλου μαλάκα. Σας τα γράφω διότι προέχει, αυτόν που σας καταχεριάζει, να ξέρετε το πόθεν και το έσχες του, την Αφήγηση και τον Κώδικά του.
Εγώ είμαι η νύφη
Υπάρχει, κυρία, μια ιστορία ,μπορεί και αστικός μύθος, που την άκουσα σε μια παρέα με μπίρες ,στο διάλειμμα μιάς ταινίας που ο Γιώργος Αρβανίτης ήταν διευθυντής φωτογραφίας και λεγαμε χαζομάρες για να έρθει το φώς στα συγκαλά του ή να μας βρεί δυό αλόγατα ο Αλεξης Κάραμποτ. Μας έλεγε λοιπόν πως ένας αγαπητός καρατερίστας της δεκαετίας του πενήντα είχε σπιτωμένη μια κυρά και δεν της έβαζε στεφάνι, οπότε δυό χωρατατζήδες πασίγνωστοι πρωταγωνιστές τον έπεισαν, να γίνουν κουμπάροι, να τελειώνει η γκρίνα. Εγιναν όλες οι προετοιμασίες και ο ένας , ο πιο τσικλίμαγκας, έρριξε κρυφά φούντα στο θυμιατό του παπά. Ηταν λέει, εσπερινός, και ο γάμος των φρικιών της μεσόκοπης Αθήνας θα έπεφτε μετά το ζενερίκ των λογων του Εσπερινού. Οπότε όλοι έτοιμοι, βγαίνει χαρωπός και γελαδερός ο πάτερ και λεει ενθουσιώδης «εγώ είμαι η νύφη» σηκώνοντας αβρά τα άμφια και τα ράσα ,μη τα πατήσει. Ανάμεσα σε χάχανα, μας εξηγουσε πως γάμος δεν έγινε ποτέ.
Αυτόν τον ιερέα που αδόκητη εμπλοκή μιάς χαμένης ψυχής και πειραχτήρος, οδήγησε σε έκρηξη χωρίς να πταίει, και αυτό το «εγώ είμαιη νύφη» σκεπτόμουνα, κυρία ότι φωνάζετε με υποδειγματικό ύφος, όταν δηλωνετε πως θα σταθείτε στο πλευρό του υγιού σας, με τον οποίο συμφωνείτε απολυτως.Ναι, εσείς θα θέλατε να είστε στη θέση του, παλι εις μικρόν γενναία πολίτις, όπως εκείνοι οι πατεράδες στην Κατοχή, όμηροι που ζητουσαν να πάρουν τη θέση του παιδιού τους και να εκτελεστούν αυτοί στη θέση του. Μόνον που η κατοχική εκεινη πρωτοϊστορία, που συνέχισε διαβόητες Αφηγήσεις από τον καιρό του Μαυρικίου και του Νοταρά, από τις αρχαίες σάγκες, από την σχέση γονιών και παιδιών, μου επιτρέπει να διευρύνω το πλαίσιο . Όχι κυρία. Δεν είστε η πολυφερνος ηρωίς που προστατεύει τον υγιό σας. Είστε μετείκασμα του γέροντος Γαζή Εβρενός, που επειδή ο αγαπημένος του διάδοχος και υγιός τριπόδισε τον ίππο του μπροστά στον σουλτάνο Μουράτ, κίνηση αδιανόητη, ο γέροντας έσφαξε το παιδί του για να αποκατασταθεί η αρχαία τάξη. Και όταν ο Αλεξανδρος ήτο σε καταδρομή στην Μεσοποταμία και καπετάνευε σε σκαφος προς τη θάλασσα, ο θρύλος αναφέρει πως έπεσε το στέμμα του ,μπλεγμένο σε θηριώδη καλαμια και έπεσε στο ποτάμι και ένα παιδόπουλο όρμησε στο νερό και το έπιασε, και για να κολυμπήσει ανέτως έβαλε προσωρινά το στέμμα στο κεφαλάκι του και ο Αλεξανδρος ευχαρίστησε το παιδί και μετα διέταξε να το σκοτώσουν, επειδή έβαλε το σύμβολο της ανώτατης εξουσίας στην κεφαλη του, άρα είχε δικαιώματα κατά αγραφους νόμους.Οπως ακριβώς ένας παλληκαράς έκοψε με την σπάθα του την ζώνη που έδενε το ρούχο του γέροντος Βασιλείου του Μακεδόνος με ένα παμμεγεθες ελαφι και ο αυτοκράτωρ γλύτωσε, αλλα πέθαινε από εσωτερική αιμορραγία και η τελευταία του διάτα ήταν να σφάξουν τον σωτήρα του «επειδή ύψωσε ξίφος ενώπιον του βασιλεως του». Την ίστορία δε του Γκόγκολ με τον Ταράς Μπούλμπα,την ξέρετε, έγινε και ταινία.
Αιτιάσεις
Τον υγιό σας, κυρία, τον θυσιάσατε στο όνομα της Αγάπης, της Μητρικής.Τον παραδώσατε με τον πιο άμεσο, στακάτο, ψυχρόαιμο τρόπο στους εκτελεστές των νομικών υποχρεώσεων του κράτους. Μπορεί το παιδί να πιστεύει ότι το Καλάσνικοφ στα χέρια του είναι το φάσγανο του αγγέλου Ουριήλ και ο αρχάγγελος Μιχαήλ αυτοπροσώπως, αλλα τα ίδια πίστευαν ένα σωρό θύματα του άουτο νταφέ, εκατομμύρια υπόδικοι και κατάδικοι. Η καταστολη και η Δικαιοσύνη είναι ορθώς τυφλές και ασύστολες υπηρεσίες της κοινωνίας , αριστερών τε και δεξιών, που τιμωρούν, πειθαρχουν και περιστέλουν. Συχνά ανυπόφορα άδικες. Και με μακρύ χέρι που όποτε προκαλεί εκχυμώσεις είναι κατά λαθος. Και με σφαίρες που φεύγουν μόνες του.Αλλα αυτά δεν είναι τωρινά, η αδικία δίνει έμφασης στο δίκαιο. Αναλαμβάνοντας την ευθύνη των πράξεών του, αφου ως μητέρα πιστεύετε τα ίδια, άρα εμφανίζεστε να αυτουργείτε ,λησμονήσατε πως ο υγιος σας δεν είναι έξι, δεν είναι δεκάξι. Ο νόμος τον θεωρεί ενήλικο και δεν θα σας φορτώσει την ευθύνη, διότι εάν έκαμε την απόπειρα ενόπλου ληστείας στα δεκαεπτά, εσάς θα τρέχανε.Κι έτσι, δεν μπορείτε κάν να πράξετε το μόνον που μπορεί να πράξει μια μητέρα,αφου αυτά που λετε «φορτώνουν» στο παιδί το πελώριο, υπερεχθαίρον «εγώ» σας.Να κλάψετε, όπως ζητά ο Βαμβακαρης από την δικη του μάνα:
Ελα πριν με δικάσουνε,κλαψε να μ΄απαλλαξουνε
Υπάρχει και άλλος λόγος ,Κυρία, που έπρεπε να μείνετε στον θρήνο,κι άς ήταν υποκριτικός ,κι ας ήτο παρενδυσία. Φαίνεσθε υποκινήτρια του παιδιού σας έτσι σκατά που τα λέτε. Το παιδί, συγκλονισμένο, καθότι άμαθο, από την έκρηξή σας και την συμπαράταξή σας, δεν θα αρνηθεί ποτέ τη μάνα του. Θα την υποστηρίξει στα δύσκολα. Δηλαδή, σε απλα, κτηνώδη ελληνικά: του απαγορεύετε να μετανοήσει. Να καταλάβει που τον οδηγουν οι μονομέρειες και χωρίς να καρφώσει κανέναν, να εμφανιστεί μπερδεμένος, χαμένος στο διάστημα, για να μη τον στείλουν στα λεοντάρια, όπως είναι έτοιμος να πράξει και δεν λεγεται Δανιήλ να τον σεβαστουν(οι λέοντες). Φυσικα, είναι δικαίωμά του, και υποχρέωση απέναντι στο δικό του «εγώ» να είναι άκριτος, ή σοφός ή φυλακισμένος, η στεγνός ή βραχνοκόκκορας.Εσείς όμως όχι. Επειδή, Κυρία ,είστε υπότροπος.
Ολα για το εγγονάκι που δεν χωράει
Πρίν μιά γενιά , ο πατέρας σας τιμωρήθηκε διότι εφέρετο να έχει δολοφονήσει κάποιον παλαιό του φίλο ή συνεργάτη.Εχετε εξηγήσει, σε ευπώλητο βιβλίο τι αισθανθήκατε και τι εσωτερικόν αγώνα δώσατε. Και τι κενό σας άφησε η ιστορία. Πάλι εσείς. Ο πατέρας σας πέθανε στην φυλακή. Ποιος σκολιός δρόμος, ποια παραλοϊσμένη Τρωαδίτισσα, παραλοϊσμένη από τον πόνο και τον γονικό χαμό, σας επιβάλει ατύπως να μη ευδοκιμήσει ανδρικό σπέρμα από την γενιά σας; Αισθάνεστε ανάξια του πατρός; Τα έχετε με τον πατέρα του παιδιού σας; Υπάρχει τόσο ειδικός λογος που αισθάνεστε πως «είστε η νύφη»; Η νύφη που έπρεπε να παντρέψετε τον γιό σας, είναι τόσο πολύ αντιπαθής στην ουσία της ύπαρξής σας; Επιθυμείτε να υπάρξει μεταξύ των ατέκνων επαναστατών του παγκοσμίου τσίρκουλου, αντί να προσγειωθεί στην ανήκεστο βλάβη του χαρακτήρος, που είναι το πρώτο αμπάλκημα του ανθρωπείου βίου. Γιατί άραγε επιθυμείτε, αντί να συμπαρασταθείτε στο παιδί, ευκολύνοντας τη θέση του, οδυρόμενη ή θυμωμένη, να γίνετε η βασιλεομήτωρ της επανάστασης, η Πασιονάρια των λογισμών ενός προφανώς πανέξυπνου εικοσάρη; Πόσες φορές είδατε το Εxterminator και ποια σεκάνς προτιμάτε; Η μήπως αυτό που φοβάστε περισσότερο είναι να βάλει μυαλό ο υγιός σας, όπως τόσοι και τόσοι, να συμβιβαστεί, να αντέξει ως άνδρας τις ύβρεις και τα μπινελίκια των άπραγων και να δουλέψει ιδεολογικά, να γίνει ο μέντορας του Άλλου καιρου, αλλα να έχει την ευτυχία, ως θεωρητικός,να ταχταρίσει παιδί, ειδικά κορίτσι, που θα του βάλει βάλσαμο στο κορεσμένο από την μαλακία ροδόσταμο που τον ποτίζατε; Και βέβαια, αν είχε παιδάκι, ειδικά παιδάκι κοριτσάκι , θα ήταν το κρυφό χαρτί του καθρέφτη σας: η εγγονούλα σας θα ήταν η κυρά των λογισμών του και όχι εσείς που «του σταθήκατε στα δύσκολα». Επειδή, λυπάμαι που το λεω, στα δύσκολα όλοι μια χαρά τα πάμε. Στα εύκολα, στα ευκόλως εννοούμενα και στα μετρίως στοχαστικα είναι που εμείς οι εγωίσταροι, πάσχουμε, ώσπου να μας βάλει μυαλό η ζωή γνέφοντας από το παράθυρο.Το παιδί που σύστησε να γεννήσετε ο αρχαίος μου γείτονας, Γιώργος Χειμωνάς, κατά δήλωσή σας,το σύστησε ως μέρος της πραγματικότητας που διέρρεε από την ύπαρξή σας. Αλλοιως θα σας έλεγε «γράψτε ένα βιβλίο». Αλλα ξέχασα.Γράφετε βιβλία.Δεν είδα να συμπαραστέκεστε σε κανένα.Ο υγιός σας, περιμένει από εσάς ένα δώρο. Δεν είστε βαλιντέ σουλτάνα.Δεν είναι υποχρεωμένος να σας φέρει τη μαστίχα σας.Είναι υποχρεωμένος να γίνει το κεντρο του κόσμου του.
Ατουταλέρ.
