Ο τάφος του Σαμουήλ βρέθηκε το 1965 από τον Έλληνα καθηγητή Νικόλαο Μουτσόπουλο στην Εκκλησία του Αγίου Αχιλλείου στο ομώνυμο νησί στη Μικρή Πρέσπα. Ο Σαμουήλ είχε χτίσει ...
την εκκλησία για τα λείψανα του αγίου. Στο ταφικό του ένδυμα ήταν κεντημένος ο θεωρούμενος θυρεός του Οίκου των Κομητόπουλων, δύο παπαγάλοι.
Τα λείψανά του φυλάσσονταν σε μυστική τοποθεσία στην Ελλάδα, για μισό αιώνα. Πρόσφατα, οι ελληνικές αρχές αποφάσισαν να τα εκθέσουν δημόσια, αποκαλύπτοντας ότι φυλάσσονται -τουλάχιστον κατά το πρόσφατο διάστημα- στο Βυζαντινό Μουσείο της Θεσσαλονίκης.
Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας Ρόσεν Πλεβνελίεφ επισκέφθηκε στις 6-10-2014 το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη και "προσκύνησε" τον "Βασιλέα των Βουλγάρων Βασιλέων ", παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας.
Ο ΠτΔ της Βουλγαρίας δεν εφείσθη καλών λόγων για την προστασία που παρέχει η Ελλάδα στα οστά του εθνοπατέρα των Βουλγάρων και σημείωσε πως «φυλάσσουμε και εμείς στη Βουλγαρία τα ελληνικά κειμήλια της βυζαντινής εποχής».
Οι Βούλγαροι ζητούν την επιστροφή των οστών του Σαμουήλ και η Ελλάδα θα πρέπει κατά τη γνώμη μας να συνηγορήσει -με αντάλλαγμα την επιστροφή Βυζαντινών κειμηλίων- καθώς το θέμα για τους Βούλγαρους έχει την ίδια σημασία που έχει για μας η επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.
taxalia.blogspot.com
 |
| Η μεγάλη νίκη του Βουλγαρικού στρατού επί των Βυζαντινών το 996 μ.Χ. στη μάχη της Θεσσαλονίκης, όπου σκότωσαν τον κυβερνήτη της Γρηγόριο (στο κέντρο της εικόνας). Στη συνέχεια οι Βούλγαροι γνώρισαν οδυνηρή ήττα στη μάχη του Σπερχειού |
κι ένα ενδιαφέρον άρθρο από την εφημερίδα ΟΔΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ (ο Ν.Μουτσόπουλος είναι Αρκας)
Τέσσερις κεραυνούς περιέχουν οι αποκαλύψεις του καθηγητή Νικόλαου Μουτσόπουλου σχετικά με τα τελευταία γεγονότα περί των οστών του τσάρου Σαμουήλ, που ζητούν πίσω οι Βούλγαροι, και των θησαυρών της Μονής Εικοσιφοινίσσης, τους οποίους εμείς ζητάμε να μας επιστρέψουν:
1. Από το 1965 και την ανασκαφή είναι γνωστό ότι μέσα στη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου η σαρκοφάγος Γ’ περιείχε τα οστά του τσάρου των Βουλγάρων Σαμουήλ. Το θέμα αποσιωπήθηκε για μισό αιώνα.
2. Ο Σαμουήλ, για να αναγνωριστεί ως τσάρος από τη Δύση, έπρεπε να βρει πρωτεύουσα, να δημιουργήσει πατριαρχικό ναό και να διαθέτει… άγιο λείψανο. Πρωτεύουσα αναγόρευσε την Πρέσπα, πατριαρχικό ναό δημιούργησε τη Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου και μέσα σε σαρκοφάγο τοποθέτησε τα οστά του Αγίου Αχιλλείου, που έκλεψε από τη Λάρισα.
3. Το θέμα επανήλθε σε πολύ υψηλό επίπεδο πριν από ένα μήνα, όταν ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς κάλεσε τον καθηγητή Μουτσόπουλο στο Μαξίμου και του είπε πως ο Βούλγαρος ομόλογός του του ζητάει τα «κοκαλάκια» του Σαμουήλ…
4. Ο καθηγητής Μουτσόπουλος έθεσε απ’ αρχής θέμα απόλυτου ανταλλάγματος. «Ναι, να τους δώσουμε τον σκελετό, αλλά πρέπει να μας επιστρέψουν όλους τους κλαπέντες θησαυρούς από το μοναστήρι της Εικοσιφοινίσσης στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ή τα 400 Βυζαντινά χειρόγραφα και τα αμύθητης αξίας εκκλησιαστικά σκεύη».
Ο καθηγητής αποσαφηνίζει ότι όλα αυτά, καθώς και τα ευρήματα στη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, οι επιγραφές που είναι όλες ελληνικές, στηρίζουν περίτρανα τις ελληνικές θέσεις γύρω από θέματα που μας ταλάνισαν δεκαετίες ολόκληρες. Ακόμα και όταν οι Σλάβοι επικρατούσαν στην περιοχή, οι επιγραφές στους τάφους των αφανών και στους θρόνους των επισκόπων ήταν γραμμένες με υπέροχα βυζαντινά γράμματα, παρόλο που είχε επικρατήσει πολύ νωρίτερα το κυριλλικό αλφάβητο.
Σαν παραμύθι
Η αρχαιολογία είναι πολύ κοντά με την ιστορία, εξίσου κοντά με τον θρύλο και μερικές φορές αγκαλιά με το παραμύθι. Ακούγοντας τον καθηγητή Ν. Μουτσόπουλο, υπερήφανο γέροντα πλήρους διαυγείας, να μου εξιστορεί πώς βρήκε στη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, στην Πρέσπα, τα οστά του τσάρου Σαμουήλ, είχα την εντύπωση πως ακούω ένα θελκτικό παραμύθι.
Ο Μουτσόπουλος χρόνια μας έλεγε αυτά που τώρα γίνονται γνωστά. Με ύφος και ήθος αξιοζήλευτα, με αποκαλυπτική δύναμη στηριγμένη στην πνευματική καλλιτεχνική και ηθική του υπόσταση. Αυτός ο άνθρωπος φέρει το Βυζάντιο κατάσαρκα. Ξέρει και το χιλιοστό της ιστορικής λεπτομέρειας, αλλά διασταυρώνει τα πάντα στους τόπους όπου κάνει τις ανασκαφές του με τους ζωντανούς θρύλους της παράδοσης, που συχνά και αυτοί είναι μια πηγή.
«Το πάθος μου με έστειλε στην Πρέσπα, όπως το πάθος μου με έστειλε και στις Ροδόπες μας, εκεί όπου υπάρχουν μεγάλοι θησαυροί του έθνους μας. Διδάχτηκα πέτρα την πέτρα, ψάχνοντας τα κάστρα και τα παλιά νεκροταφεία. Διδάχτηκα με ποιον τρόπο στήθηκε η κραταιά Ανατολική Αυτοκρατορία, η αχανής, από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τον Δούναβη. Θα ‘λεγα πως “το μόνον της ζωής μου ταξείδιον” ήταν αυτή η δίχως τέλος θητεία στη Μακεδονία και στη Θράκη. Χρόνια μεγάλης μοναξιάς, ανεξάντλητης δουλειάς με πορείες, πενίες και πάντα χωρίς εστίες».
- Περιγράψτε μου, σας παρακαλώ, την κορυφαία στιγμή της ζωής σας με την αποκάλυψη των οστών του τσάρου Σαμουήλ σε μια σαρκοφάγο της βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου…
Ήταν πολύ δύσκολες στιγμές. Μοναξιά μεγάλη. Κρύο και πείνα. Ψωμί δεν είχαμε. Ζητούσαμε ένα αβγό στο νησάκι από τους κατοίκους και μας έλεγαν: «Δεν μπορούμε να σας δώσουμε τα αβγά. Τα έχουμε για να αγοράσουμε ασπιρίνες και φάρμακα». Τους δίναμε λεφτά και δεν παίρνανε, δεν ήξεραν τι ήταν τα λεφτά. Μόνο κάτι κονσέρβες σαρδέλες μας έφερναν από τη Φλώρινα για να ψευτοζήσουμε. Όμως είχαμε μεράκι. Ανήμερο. Μιλούσα στους συνεργάτες μου για να τους εμπνεύσω –το θυμάμαι σαν τώρα. Είχαμε κάνει μια τομή ύψους 2,5 μέτρων και προς το απομεσήμερο καθόμουν με την πλάτη όταν είδα ότι άρχισε να κυλάει πάνω μου μια ψιλή άμμος, κάτι σαν βροχή. Κάπως κόκκινη. Βγάζω τον ωτορινολαρυγγολογικό μου φακό και κοιτάζω μέσα στην τρύπα. Και τι να δω; Έναν σχεδόν ζωντανό άνθρωπο. Έπαθα σοκ. Δουλέψαμε και βγάλαμε τη μαρμάρινη λάρνακα με ακέραιο τον σκελετό ενός ανδρός. Ήταν κόκκινος, όπως αποδείχθηκε, πασπαλισμένος από ψιλή πορφύρα από το πουλόβερ που φορούσε. Σκέφτηκα ότι πρόκειται περί ενός υψηλού προσώπου. Σκεφτόμουν και υποψιαζόμουν ποιο πρόσωπο μπορεί να είναι αυτό. Πρόσεχα με φοβερή ένταση το πρόσωπο. Είχε ολοφάνερα μια μύτη με αρμενοειδή στοιχεία.
Το αριστερό χέρι ήταν η μεγάλη έκπληξη. Κομμένο από σπαθιά και κολλημένο πρόχειρα και λανθασμένα. Ανατρίχιασα. Πήγε το μυαλό μου στη μάχη του Σπερχειού.
- Τι ακριβώς έγινε στη μάχη του Σπερχειού;
Όταν ο Σαμουήλ κατέλαβε τη Λάρισα και έστειλε στην Πρέσπα τα λείψανα των τριών αγίων, μεταξύ αυτών του Αγίου Αχιλλείου, έστειλε μαζί με αυτά στην Πρέσπα οικοδόμους και μηχανικούς για να κατασκευάσουν πατριαρχικό ναό. Ο ίδιος συνέχισε την προέλασή του στον Νότο και έφτασε μέχρι την Αττική και την Πελοπόννησο.
Το Βυζάντιο αντελήφθη ότι, αν δεν τον αντιμετωπίσει άμεσα, υπήρχε θανάσιμος κίνδυνος και έλαβε μέτρα. Στη Φιλιππούπολη υπήρχαν οι δύο στρατηγοί, ο Νικηφόρος Ουρανός και ο Νικηφόρος Ξιφίας. Έστειλαν, λοιπόν, τον πρώτο που στρατοπέδευσε απέναντι από στρατεύματα του Σαμουήλ σε μια από τις δύο όχθες του Σπερχειού. Το βράδυ Βλάχοι ιχνηλάτες βρήκαν μυστικά περάσματα και οδήγησαν τους στρατιώτες του Νικηφόρου Ουρανού στο απέναντι στρατόπεδο. Έγινε σφαγή. Εκεί τραυματίστηκε ο Σαμουήλ σοβαρά στο χέρι και επέστρεψε με τη βοήθεια του γιου του τραυματισμένος στην Πρέσπα. Σκεφτόμουν πλέον βάσιμα ότι αυτός ο σκελετός μπορεί να είναι ο τσάρος. Παρατήρησα ότι σε κάποιο από τα λείψανα υπήρχε χρυσό νήμα υψηλής τεχνικής που μόνο στα εργαστήρια της αυτοκράτειρας μπορούσε να γίνει. Στη λεκάνη συναντήσαμε τεμάχια διπλωμένα που έμοιαζαν σαν δέρμα που έπειτα από οκτώ μήνες, ψάχνοντάς το σχολαστικά, ανακάλυψα ότι ήταν από πολύτιμο βυζαντινό ύφασμα με παπαγάλους αντίνωτους. Όλα αυτά τα παρέδωσα τότε στο Βυζαντινό Μουσείο.
- Και από τότε μέχρι σήμερα, για πενήντα ολόκληρα χρόνια, για ποιον λόγο ένα πέπλο σιωπής τα σκέπασε όλα;
- Α, τι μου ξυπνάτε τώρα… Σελίδες πόνου. Δεν ξέρω τι να σας πω. Πάντως δεν σταμάτησα τον αγώνα μου γύρω από αυτό που θεωρούσα ότι είναι η ζωή μου. Έκανα γύρω στις 530 δημοσιεύσεις, τόμοι ολόκληροι, και ακόμα και σήμερα με τρώει το παράπονο γιατί δεν ασχολήθηκε κανείς με αυτό το θέμα. Αλλά, αυτά είναι προσωπικά. Ας έρθουμε στα ιστορικά. Όταν έβγαλα τη λάρνακα και είδα τον σκελετό, ήταν κόκκινος. Προφανώς, κάποιο πορφυρό ύφασμα θα έφερε πάνω του, που με τον χρόνο διαχύθηκε. Έκανα τρεις σοβαρές ενέργειες. Προστάτεψα τον σκελετό, στην κυριολεξία κοιμόμουν μαζί του, σε τέτοιο βαθμό που οι μπάμπουσκες, όταν το έμαθαν, έφυγαν από το νησάκι σε άλλα χωριά. Σκιάχτηκαν. Έβγαλα ακριβή αντίγραφα και τα έστειλα στο Γεριβάν της Αρμενίας, όπου τα εξήτασε ο μέγας ακαδημαϊκός Χρατς Μπαρτικιάν, βυζαντινολόγος. Έστειλα αντίγραφα στην Ακαδημία της Μόσχας, όπου από τα κρανία μπορούν να αναπαραστήσουν τον νεκρό σε νεαρή ηλικία. Τέλος, με τον καθηγητή Αρη Πουλιανό ψάξαμε και τις τελευταίες λεπτομέρειες γύρω από τα ανθρωπολογικά ζητήματα που προέκυψαν. Αρχικά, τα ευρήματα τα παρέδωσα όλα στο Κλασικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Αν ψάξουν και σήμερα στις αποθήκες, θα βρουν κάποια πράγματα.
Το σκελετικό υλικό αρχικά το κράτησα στο Πολυτεχνείο και στη συνέχεια το παρέδωσα στο Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Τέλος, στο Βυζαντινό Μουσείο Πολιτισμού, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Εκεί είναι, δεν είναι στο πατάρι του σπιτιού μου, όπως γράφουν οι εφημερίδες.
- Μια τόσο σημαντική ανακάλυψη μπορούσε να έχει κάποια επίπτωση στα εθνικά μας θέματα;
Ήταν και δικά μου ερωτήματα γιατί η Πρέσπα, γιατί ο Άγιος Αχίλλειος, σε ποιον πληθυσμό απευθύνονταν, τι γλώσσα μιλούσε αυτός ο πληθυσμός. Όλες τις απαντήσεις μου τις έδωσαν το σκεπάρνι, το σκαλιστήρι μου και τα έξοχα κείμενα του έγκυρου Βυζαντινού χρονογράφου Ιωάννη Σκυλίτζη.
Από τα γράμματα στις επιγραφές είναι ξεκάθαρο ότι μιλάμε για ελληνικές επιγραφές την εποχή του 10ου αιώνα, όταν το κυριλλικό αλφάβητο είχε ήδη διαδοθεί από τον 6ο. Ο πατριάρχης Φώτιος είχε ως στόχο να κρατήσει τις περιοχές της Αχρίδας προς την Ανατολική Ορθοδοξία και όχι προς τον Πάπα. Να πω κάτι ακόμα πολύ σημαντικό. Στο υπέρθυρο βρήκα μια πλάκα με την επιγραφή «ΕΚΟΙΜΗΘΗ ΕΥΘΥΜΙΑ 20 ΑΠΡΙΛΙΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ». Έψαξα και βρήκα ότι αυτή είναι μια χρονολογία γύρω στα 1100, τότε που το νησί ήταν γεμάτο από Ευθυμίες και Ευθυμάκια, και αυτό λέει πολλά. Άπειρες, λοιπόν, ελληνικές επιγραφές και στους τάφους των αφανών και στους θρόνους των επισκόπων και στις αψίδες του ιερού. Μάλιστα, έκανα τα εξής. Έβαλα 40 μέτρα καραμελόχαρτο, το κόλλησα και μου έδειχνε κάποιος σκούρους λεκέδες που με το πέρασμα του χρόνου έγιναν επιγραφές.
- Πείτε μου για τη συνομιλία σας με τον πρωθυπουργό…
Ήταν φιλοφρονέστατος, ευγενέστατος και μόλις με είδε μου είπε ότι «θεωρώ τον εαυτό μου, πρωτίστως, Μακεδόνα». Φαντάζομαι ότι μου το δήλωσε γιατί θεωρεί Μακεδόνα κι εμένα. Σαν να μου έδινε διαπιστευτήρια. Αλλά εγώ είμαι Μακεδών εξ Αρκαδίας! Γιατί οι αρχαίοι Μακεδόνες ήταν Αρκάδες! Ο πρωθυπουργός μάς έδωσε εντολές τόσο στον κύριο Τζαβάρα, τότε υπουργό Πολιτισμού, όσο και στην κυρία Μενδώνη και σε μένα να πάμε στη Βουλγαρία και να δούμε τι ακριβώς μπορεί να γίνει πάνω στο ζήτημα αυτό.
- Γιατί οι Βούλγαροι θέλουν τόσο πολύ τα οστά του Σαμουήλ;
Οι Βούλγαροι θέλουν ιστορική στήριξη στη δυναστεία, γι’ αυτό θέλουν τον σκελετό. Σε μικρό διάστημα από τώρα συμπληρώνονται 1.000 χρόνια από τον θάνατο του Σαμουήλ. Το θέλουν για να δείξουν ότι είχαν γενάρχη: Κάνουν το ίδιο αλλά με άλλο τρόπο από τους άλλους γείτονές μας, τα Σκόπια, που πλανώνται πλάνην οικτράν αναζητώντας ταυτότητα και ρίζα στους αρχαίους Έλληνες. Τραγικό λάθος. Ολέθριο. Κάνουν ζημιά μεγάλη στον ίδιο τους τον εαυτό. Αλλά έχουν κάνει απίστευτη προπαγάνδα, την οποία ποτέ δεν αντιμετωπίσαμε σε όλα τα ξένα Πανεπιστήμια, στις ακαδημίες. Θυμάμαι, ότι διαμαρτυρήθηκα αγρίως στον γέροντα Καραμανλή. Μου είπε: «Μουτσόπουλε, κάτσε στ’ αβγά σου». Του είπα ότι γίνεται όργιο προπαγάνδας και μου απάντησε: «Να τους γυρίσεις την πλάτη».
- Τι ζητάμε πίσω;
Άπαντα τα βυζαντινά χειρόγραφα και όλα τα λειτουργικά σκεύη της Μονής Εικοσιφοινίσσης, που τα άρπαξαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες.
- Πώς το άκουσαν;
Δεν γνωρίζω. Πάντως, έμαθα ότι είναι σε καλό δρόμο η όλη υπόθεση. Εγώ πάντως, συμβουλεύτηκα τον αξιοσέβαστο Βασίλη Κατσαρό, που είναι γνώστης αυτών των θεμάτων.
- Μόνο από τη Μονή Εικοσιφοινίσσης πήραν;
Από το Παγγαίο. Το Παγγαίο είναι ο Παρθενώνας της Μακεδονίας. Αυτά τα μοναστήρια εγραίκωσαν όλους τους σλαβογενείς. Το Βυζάντιο δεν ήθελε να εξελληνίσει κανένα λαό. Το Βυζάντιο ήθελε να εκχριστιανίσει τους πάντες και τα πάντα.
- Σας έχει μείνει κάποιο «αγκαθάκι» από αυτή την ιστορία;
Εκεί στον Άγιο Αχίλλειο, βρε παιδί μου, πρέπει να επιτρέψουν οι εφορείες αρχαιοτήτων να γίνει ένα προσκυνητάρι. Να ανάβουμε ένα κερί μνήμης. Ένα κεράκι τέτοιο θα είναι μια άκαυτη βάτος.
