κερδίσει τις εκλογές και θα τελειώσει για να κοιτάξει προς άλλα ζητήματα, θα πρέπει να προβούν σε μια επανεξέταση των εκτιμήσεων τους.
Τα ζητήματα που οδήγησαν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε πρόωρες εκλογές στο μέσο του καλοκαιριού δεν θα εκλείψουν μετά την αναμέτρηση της 24ης Ιουνίου αλλά είναι πολύ πιθανό να γίνουν ακόμα πιο έντονα. Δημιουργώντας πιεστικές καταστάσεις σε έναν ηγέτη, ο οποίος έδειξε πως όταν χάσει την ψυχραιμία του αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους εντός και εκτός Τουρκίας.
Ο Τούρκος Πρόεδρος, ο οποίος εκλογικά θα βγει ενισχυμένος, θα επιχειρήσει να αναζητήσει στηρίγματα και συμμάχους προς εκείνες τις χώρες οι οποίες δεν ανήκουν σε κάποιους από τους υφιστάμενους οργανισμούς που η χώρα του είναι μέλος ή επιχειρεί να ενταχθεί. Δημιουργώντας έτσι το δικό του πλέγμα συμμαχιών.
Εξελίξεις που σίγουρα επηρεάζουν και τις εξελίξεις στο Κυπριακό καθώς θα κρατούν το όλο ζήτημα σε δεύτερη ή τρίτη μοίρα ως προς το προσωπικό ενδιαφέρον του Τούρκου Προέδρου. Αυτό που πραγματικά οδήγησε τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στις πρόωρες εκλογές της 24ης Ιουνίου δεν ήταν άλλο από την οικονομική κατάσταση στη χώρα. Το άλλοτε ισχυρό όπλο του Ερντογάν μετατρέπεται σε μπούμερανγκ για τον ίδιο, την ώρα που επιχειρεί να επιβάλει πλήρως την παρουσία του σε όλη την Τουρκία και την γύρω περιοχή.
Ο Ερντογάν έπαιξε έξυπνα το ισχυρό χαρτί της οικονομίας προς δύο κατευθύνσεις καταφέρνοντας να εξασφαλίσει ψήφους και ισχύ. Μέσω παροχών προς την φτωχή και παραμελημένη από τους Κεμαλιστές επαρχία κατάφερε να γίνει ο λαοπρόβλητος ηγέτης της Τουρκίας. Την ίδια ώρα ισχυροποιώντας τη θέση του κατάφερε να μετακινήσει το οικονομικό κατεστημένο της χώρας με τα ανάλογα ανταλλάγματα. Το οικονομικό κατεστημένο ήταν ένα από τους δύο πυλώνες στήριξης των κεμαλιστών, ο άλλος ήταν ο στρατός.
Ο Ερντογάν κατάφερε λοιπόν να μετακινήσει τους επιχειρηματίες προς το μέρος του προσφέροντας ισχυρά ανταλλάγματα και συμφωνίες δισεκατομμυρίων. Σε κάθε περιοχή ή χώρα όπου η Τουρκία είχε προσβάσεις έβαζαν πόδι και οι επιχειρηματίες φίλοι του Ερντογάν. Αυτό συνέβηκε στην κατεχόμενη Κύπρο αλλά και στο Αζερμπαϊτζάν, την Αλβανία, τα Σκόπια και πολλές άλλες περιοχές.
Όλα αυτά είχαν φέρει την Τουρκία μέσα στις 20 αναδυόμενες οικονομίες του κόσμου ισχυροποιώντας ακόμα περισσότερο τη θέση και το ρόλο του Ερντογάν παγκοσμίως. Με τον ίδιο να ονειρεύεται να αποτελέσει μέρος του κλαμπ των πλέον ισχυρών των G7 ή G8 με τον ίδιο να είναι το ένατο μέλος! Η προοπτική αυτή ενισχυόταν και με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας αφού πλείστοι τόσοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έβλεπαν στην Άγκυρα ένα σημαντικό εταίρο.
Την ίδια ώρα η Τουρκία κατάφερε να δημιουργήσει ένα ισχυρό λόμπι συμμάχων εντός της ΕΕ για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα. Τα δεδομένα σήμερα είναι εντελώς διαφορετικά. Η οικονομική ισχύς την οποία ονειρευόταν ο Ερντογάν έχει ξεθωριάσει για τα καλά. Ο άλλοτε ισχυρός του πυλώνας, η τουρκική επαρχία μόνο βελτίωση δεν είδε αυτά τα χρόνια και η πολιτική των παροχών δυσκολεύει όλο και περισσότερο.
Η πρακτική «χρήματα έναντι ψήφων» μάλλον δεν μπορεί να λειτουργήσει. Έτσι ο Τούρκος πρόεδρος θέλησε να προλάβει την περίοδο αποστολής των παροχών οπόταν θα εντεινόταν ακόμα περισσότερο το κλίμα δυσφορίας προς το πρόσωπό του. Έτσι επέλεξε την πάντοτε επιτυχημένη συνταγή «υποσχέσεις έναντι ψήφων» και είναι κάτι που φαίνεται μέχρι στιγμής να του προσφέρει κέρδη. Ο Ερντογάν μπορεί να είναι συχνά-πυκνά προκλητικός, όμως είναι και έξυπνος.
Φρόντισε να φέρει τις εκλογές κοντά σε μια θρησκευτική εορτή ώστε να χρησιμοποιήσει τον παράγοντα αυτό για να έχει κέρδη. Θα κινηθεί προς τις ίδιες μάζες, δηλαδή την επαρχία, για να εξασφαλίσει ψήφους. Αυτούς που κέρδιζε με παροχές θα επιχειρήσει μέσω του θρησκευτικού συναισθήματος να τους κρατήσει κοντά του. Μεταφέροντας λοιπόν τις εκλογές κοντά σε περίοδο προσευχών ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει τα τζαμιά ως τους χώρους εκείνους όπου θα φτάνει το μήνυμά μου.
Εν ολίγοις θέλει το δικό του μήνυμα να τοποθετείται κατά κάποιο τρόπο δίπλα από το μήνυμα του Προφήτη. Και αυτό είχε και έχει πάντα τον αντίκτυπό του σε βαθιά θρησκευόμενα οργανωμένα σύνολο στο χώρο του Ισλάμ, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας.
Ο τρίτος άξονας που επηρεάζει τις αποφάσεις του Ερντογάν και έδειξε να έχει προβλήματα το προηγούμενο διάστημα, παρά τη συμμαχία του με τους Γκρίζους Λύκους, ήταν ο χώρος των εθνικιστών. Γι’ αυτό και προέβη σε δύο –τρεις κινήσεις που δεν φαίνεται να του εξασφαλίζουν, τουλάχιστον μακροπρόθεσμα κάποιο όφελος. Μια περίπτωση είναι η εισβολή στο Αφρίν η οποία ήταν μια κίνηση επίδειξη περιφερειακής ισχύς.
Η άλλη ήταν η περίπτωση των δύο Ελλήνων στρατιωτικών τους οποίους ο Ερντογάν θέλει να χρησιμοποιήσει εκβιαστικά έναντι της Ελλάδας. Κι αυτό γιατί ο ίδιος προσωπικά θεωρεί ως προσωπική ήττα το γεγονός ότι αξιωματικοί των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων βρήκαν καταφύγιο και ζήτησαν άσυλο στην Ελλάδα.
Και τώρα αναζητεί τρόπους ώστε να τους πάρει πίσω θριαμβευτικά εκβιάζοντας μέσω δύο Ελλήνων στρατιωτικών. Ο Τούρκος πρόεδρος δέχεται την ίδια στιγμή ισχυρή πίεση εκ των έσω και βλέπει για πρώτη φορά την αντιπολίτευση να προσπαθεί να ενωθεί ως ένας πόλος απέναντί του. Η ετερόκλητη αυτή συμμαχία η οποία σήμερα μπορεί να φαίνεται αδύνατη και σχεδόν ανύπαρκτη κάνει τα πρώτα της βήματα και στέλνει συγκεκριμένα μηνύματα για το μέλλον. Ακόμα και αυτή η αναζήτηση, έστω δεν έχει πετύχει, από την αντιπολίτευση ενός προσώπου για να ηγηθεί της δικής της προεκλογικής προσπάθειας δείχνει μια τάση.
Προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα συνασπισμό που στοχεύει στην απομάκρυνση του Ερντογάν από το πολιτικό προσκήνιο της Τουρκίας. Κι αυτό, αν και δεν έχει φανεί, αποτελεί ένα χαστούκι για τον Ερντογάν. Είναι η πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε την ηγεσία της χώρας, αρχικά ως πρωθυπουργός και μετά ως Πρόεδρος που αμφισβητείται κατ’ αυτό τον τρόπο. Αυτό που η αντιπολίτευση στέλνει ως πρώτο μήνυμα είναι πως θα πρέπει να ενωθούν προκειμένου να φύγει από την εξουσία ο Ερντογάν. Τους ενώνει ο αντι-ερντογανισμός τον ο οποίο βεβαίως ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος θέλει να πολεμήσει και θα πολεμήσει.
Και καλώς ή κακώς έχει στα χέρια του πολλά όπλα για να πολεμήσει τον κάθε αντίπαλο…
Οι συμμαχίες και επιπτώσεις στο Κυπριακό
Η διεθνής κοινότητα, οι πολιτικοί και στην Κύπρο και γενικά όσοι περιμένουν κίνηση από μέρους της Τουρκίας, η οποία θα βοηθήσει στις προσπάθειες λύσης του Κυπριακού, θα πρέπει να ψάξουν να δουν πώς διαφορετικά θα πετύχουν τον στόχο τους. Γιατί τα όσα συμβαίνουν στην Τουρκία έχουν τις άμεσες παρενέργειές τους και στο Κυπριακό.
Πρώτον, είναι δύσκολο υπό τα δεδομένα όπως προβλέπονται για τους επόμενους μήνες να υπάρξουν κινήσεις από την Άγκυρα προς τη σωστή κατεύθυνση της λύσης του Κυπριακού. Πολύ δε περισσότερο να αναμένει κάποιος ότι μέσα στο κλίμα όπως έχει διαμορφωθεί θα μπορεί ο Ερντογάν να ανοίξει τον δρόμο για αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από την Κύπρο.
Την ώρα που είναι ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος είχε εξαγγείλει ότι με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας θα έχουν μεγαλώσει τα σύνορά της. Δεύτερον, με την πίεση που θα δέχεται στο εσωτερικό ο Ερντογάν θα επιχειρεί συνεχώς να κάνει εξαγωγή των προβλημάτων αυτών.
Αυτό θα πρέπει να θεωρείται άκρως αρνητικό για την Κύπρο και την Ελλάδα. Δύο κατευθύνσεις προς τις οποίες η Τουρκία με περισσή ευκολία φροντίζει να εξάγει τα εσωτερικά της προβλήματα. Είναι πολύ πιθανό λόγω των αρνητικών εξελίξεων στην Τουρκία να δούμε πιο δύσκολες καταστάσεις στην περιοχή. Βεβαίως, ανάλογες εξελίξεις δεν αποκλείεται να ωθήσουν κάποιους να επιχειρήσουν να ασκήσουν πιέσεις προς τη Λευκωσία να βάλει στο ψυγείο τα ενεργειακά της προκειμένου να μειωθεί η ένταση ή για να μην βρίσκει αφορμές η Τουρκία.
Επιχειρήματα που ηγέρθησαν και στον παρελθόν. Ωστόσο, η Λευκωσία δεν έχει κανέναν απολύτως λόγο να ικανοποιήσει αυτά τα αιτήματα καθώς δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή στάσης από την Άγκυρα. Ένας άλλος παράγοντας που θα επηρεάσει κατά πολύ τις εξελίξεις σχετικά με την Κύπρο είναι το πώς θα προχωρήσουν οι συμμαχίες και οι συνεργασίες της Τουρκίας με άλλες χώρες. Ήδη, παρασκηνιακά καταγράφεται μια μεγαλύτερη προσέγγιση ανάμεσα σε Βρετανία και Τουρκία. Και καθώς το Λονδίνο θα προχωρά προς την έξοδο από τις Βρυξέλλες θα το βλέπουμε να κινείται όλο και εγγύτερα προς την Άγκυρα.
Κι αυτό γιατί η μεν Τουρκία θέλει να κρατήσει ανοικτή τη συνεργασία με τη Βρετανία και εκτός ΕΕ και από την άλλη οι δύο χώρες να αποτελέσουν έναν ισχυρό άξονα στα διάφορα δρώμενα της Ευρώπης. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να είναι αρνητική για την περίπτωση της Κύπρου. Ένας τουρκοβρετανικός άξονας δεν θα περιοριστεί μόνο σε ζητήματα οικονομίας και εμπορίου αλλά θα έχει πολιτική δράση. Και το Κυπριακό ήταν ένα από τα θέματα που έφερναν Λονδίνο και Άγκυρα στην ίδια πορεία πλεύσης.
Τελευταίο χαρακτηριστικό παράδειγμα οι συνομιλίες του Κραν Μοντάνα, όπου για πολλοστή φορά η βρετανική πλευρά κινήθηκε υποστηρικτικά προς την ικανοποίηση των τουρκικών απαιτήσεων. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η κυπριακή κυβέρνηση έχει ήδη εντοπίσει διάφορες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση και κινείται προληπτικά ώστε να αποτρέψει όσο το δυνατόν αρνητικές εξελίξεις. Γνωρίζοντας την ίδια ώρα πως είναι δύσκολο να μπλοκαριστεί παντελώς η όποια συνεργασία των δύο χωρών.
Ανδρέας Πιμπίσιης.
