Η φτώχεια στην τρίτη ηλικία θα είναι ο κανόνας για μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού πληθυσμού, εκτός αν οι τρέχουσες πολιτικές συνταξιοδότησης υποβληθούν σε βαθιές μεταρρυθμίσεις.
«Ένας στους πέντε Ευρωπαίους κινδυνεύει ήδη να ζήσει σε φτώχεια στην τρίτη ηλικία», δήλωσε η Petra Hielkema, επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA), με έδρα τη Φρανκφούρτη. «[Αυτό είναι] ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό, για να είμαι ειλικρινής. Και αν κοιτάξουμε τις γυναίκες, ο κίνδυνος για αυτές είναι 30% μεγαλύτερος», είπε σε συνέντευξή της στο Politico.
Και η κατάσταση χειροτερεύει: ο πληθυσμός της Ευρώπης γερνάει γρήγορα, και μέσα σε 40 χρόνια θα υπάρχει μόνο 1,5 εργαζόμενος για κάθε συνταξιούχο — δηλαδή το μισό του τρέχοντος λόγου. «Κάποια κράτη έχουν ήδη φτάσει εκεί. Και αυτό είναι μη βιώσιμο», είπε η Hielkema. «Η Ευρώπη αντιμετωπίζει πρόβλημα με τις συντάξεις, και οι χώρες που δεν διαθέτουν ισχυρά συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά συστήματα βρίσκονται πραγματικά σε κίνδυνο».
Για δεκαετίες, το τυπικό ευρωπαϊκό μοντέλο στηριζόταν στο κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα για τη φροντίδα των πολιτών στην τρίτη ηλικία. Αλλά καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται, το κόστος χρηματοδότησης αυτών των συστημάτων αυξάνεται δραματικά. Προσθέστε σε αυτό τα άλλα έξοδα ενός γηράσκοντος πληθυσμού, όπως υγειονομική περίθαλψη και φροντίδα ηλικιωμένων, και το κόστος για τους φορολογούμενους γίνεται δυσθεώρητο.
Μία λύση είναι η δημιουργία συμπληρωματικών ιδιωτικών ή επαγγελματικών συνταξιοδοτικών συστημάτων, ώστε οι πολίτες να έχουν ένα προσωπικό ταμείο αποταμίευσης που μπορούν να αξιοποιήσουν κατά τη συνταξιοδότησή τους.
Καλύτερα προετοιμασμένες οι σκανδιναβικές χώρες
Οι σκανδιναβικές χώρες είναι οι καλύτερα προετοιμασμένες για την επερχόμενη κρίση, επειδή διαθέτουν διάφορες πηγές για τους συνταξιούχους: ένα σύστημα πληρωμής κατά την εργασία (pay-as-you-go), επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία -που σημαίνει ότι όταν εργάζεστε, αποταμιεύετε ταυτόχρονα για τη σύνταξή σας- και περαιτέρω επενδύσεις σε συνταξιοδοτικά προϊόντα.
Ωστόσο, πολλές χώρες, ιδιαίτερα στην Ανατολική και Νότια Ευρώπη, βασίζονται κυρίως στις κρατικές συντάξεις και έχουν χαμηλότερες συντάξεις σε σχέση με τους μισθούς.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολίτες δεν έχουν πλήρη εικόνα της κατάστασής τους, καθώς οι δημόσιες Αρχές και οι εργοδότες δεν τους παρέχουν πλήρη ενημέρωση για τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα. Οι Βρυξέλλες μπορούν να κάνουν λίγα περισσότερα από το να δίνουν προτάσεις, καθώς η αρμοδιότητα ανήκει σε εθνικό επίπεδο.
Παρόλα αυτά, η Hielkema, Ολλανδή υπήκοος που διευθύνει την αρχή επαγγελματικών συντάξεων από το 2021, είναι πεπεισμένη ότι υπάρχει «ροή» για μια μεγάλη αλλαγή, η οποία θα δώσει στην EIOPA μεγαλύτερο ρόλο. «Πρώτον, βλέπουμε ότι το πρόβλημα μεγαλώνει, και το ίδιο βλέπουν και οι μεμονωμένες κυβερνήσεις. Και δεύτερον, ας είμαστε ειλικρινείς, γιατί οι συντάξεις βρίσκονται στην ατζέντα; Επειδή χρειαζόμαστε περισσότερες επενδύσεις, και ένας τρόπος για να δημιουργηθούν περισσότερες επενδύσεις είναι να μεταφερθούν αποταμιεύσεις από τραπεζικούς λογαριασμούς σε επενδυτικά προϊόντα», είπε.
Υπάρχει σχέδιο
Τους επόμενους μήνες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εκδώσει συστάσεις για λογαριασμούς αποταμίευσης και συντάξεις, ώστε να αντιμετωπίσει τις δημογραφικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις της ΕΕ.
Μέχρι το τέλος του έτους, θα προτείνει οι κυβερνήσεις να δημιουργήσουν ψηφιακούς λογαριασμούς για τις αποταμιεύσεις και τις επενδύσεις κάθε πολίτη, συστήματα παρακολούθησης των συντάξεων, dashboards για την επικοινωνία των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, και φορολογικά κίνητρα για να καταστεί η αποταμίευση για σύνταξη πιο ελκυστική. Θα αναθεωρήσει επίσης τους κανόνες της ΕΕ για τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία και τα επενδυτικά συνταξιοδοτικά προϊόντα.
Το κύριο μέτρο στο πακέτο είναι ένα σύστημα αυτόματης εγγραφής των εργαζομένων στα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, παρόμοιο με αυτό που υπάρχει ήδη στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Πολωνία και την Ιταλία.
«Αυτόματα, θα είστε εγγεγραμμένοι στα συνταξιοδοτικά ταμεία αν εργάζεστε. Αν δεν θέλετε, πρέπει συνειδητά να αποχωρήσετε». Αυτή τη στιγμή, είπε, οι πολίτες μπορούν να συμμετάσχουν σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό ταμείο, αλλά η αδράνεια σημαίνει ότι λίγοι το κάνουν.
«Το θέμα είναι ότι η αδράνεια θα λειτουργήσει και αντίστροφα», είπε η επικεφαλής της EIOPA, πράγμα που σημαίνει ότι λίγοι θα αποχωρήσουν. Όπου εφαρμόζεται, ο μηχανισμός λειτουργεί και οδηγεί περισσότερους ανθρώπους να αποταμιεύουν μέσω της δουλειάς τους για τη σύνταξή τους, πρόσθεσε.
Η ιδέα είναι να υπάρχει «κάτι που να είναι διαθέσιμο και για αυτοαπασχολούμενους ή εργαζόμενους, ώστε να μπορούν και αυτοί να αποταμιεύουν για το μέλλον», συμπλήρωσε.
Τελικά, οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να ξεκινήσουν τέτοιες μεταρρυθμίσεις, και το θέμα των συντάξεων είναι πολιτικά εκρηκτικό.
Η γαλλική κυβέρνηση του François Bayrou έχασε την υποστήριξη των Σοσιαλιστών, όταν εργαζόμενοι και εργοδότες δεν κατέληξαν σε συμφωνία για τις συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό το καλοκαίρι, ο καγκελάριος της Γερμανίας Friedrich Merz πρότεινε στους νέους να αποταμιεύουν για τη σύνταξή τους, προκαλώντας αντίδραση από τα συνδικάτα υπέρ του κρατικού συνταξιοδοτικού συστήματος.
Πόσο μεγάλο είναι το στοίχημα; Στη Γερμανία, οι επαγγελματικές συντάξεις ανέρχονται σε 267 δισ. ευρώ, ενώ στη Σουηδία -μια χώρα με πληθυσμό οκτώ φορές μικρότερο από τη Γερμανία, αλλά όπου σχεδόν όλοι έχουν συνταξιοδοτικό ταμείο- οι αποταμιεύσεις σε επαγγελματικές συντάξεις ανέρχονται σε 516 δισ. ευρώ, ή 92% του ΑΕΠ.
www.bankingnews.gr
