Διοργάνωση: Σύλλογος Μεσσηνίων Θεσσαλονίκης , Δήμος Γαργαλιάνων, Δήμος Έδεσσας, Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Τόπος: Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
η ομιλια:
Αγαπητοί Μεσσήνιοι που διασχίσατε όλη την Ελλάδα για να τιμήσετε το παλικάρι
Αδελφοί Μακεδόνες.
Σας ζητώ συγνώμη που δεν θα μιλήσω σε σας…
Βρίσκω την ευκαιρία , χάρις στην ευγενική και τιμητική πρόσκλησή σας, να πω αυτά που έχω μέσα μου, από τα παιδικά μου χρόνια, όταν πρωτοάκουσα από τον δακρυσμένο Δάσκαλό μου, για το προδομένο παλικάρι, τον Τέλλο Άγρα.
Πάνε 47 τόσα χρόνια όταν τον πρωτογνώρισα , μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «Στα Μυστικά του Βάλτου» , της Πηνελόπης Δέλτα, που δανείσθηκα από την σχολική βιβλιοθήκη του Δημοτικού μας Σχολείου στην Φλώρινα. Το ξαναδιάβασα πριν λίγες , μόλις, μέρες.
Όμως δεν μπόρεσα ποτέ να του μιλήσω…
Τώρα , όμως, που βρίσκομαι μπροστά, για πρώτη φορά στην ζωή μου , μπορώ να του πω, αυτά που έχω μέσα μου, όπως και όλοι οι Μακεδόνες …
(Στρεφόμενος προς το μνημείο του Τέλλου Άγρα)
Καπετάνιε
Στις 7 Ιουνίου 2013 συμπληρώνονται 106 χρόνια από τον ύπουλο, προδοτικό και μαρτυρικό θάνατο σου.
Τον θάνατο σου, Μακεδονομάχε Σαράντη Αγαπηνέ, που σε ξέρουμε όλοι με πολεμικό ψευδώνυμο σου Καπετάν Άγρα.
Καπετάνιε
Σε κρέμασαν, τα σκυλιά , μαζί με τον Ναουσαίο συμπολεμιστή σου, τον Αντώνη Μίγγα.
Σε κρέμασαν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, σε μια καρυδιά ανάμεσα στο χωριό Καρυδιά (τότε Τέχοβο) και στον σημερινό Άγρα ( τότε Βλάντοβο).
Ήσουν μόλις 27 ετών παλληκάρι.
Η σύντομη ζωή σου υπήρξε ένας συνεχής αγώνας για τα ιδανικά της πατρίδας, και της Ελευθερίας.
Δεν νοιάστηκες, Καπετάνιε, για τα πεζά, τα καθημερινά, τα φθαρτά, όπως εμείς …
Μόνο νοιάστηκες για τα μεγάλα, τα ιδανικά…
Εμείς οι Μακεδόνες και οι Πατριώτες σου Μεσσήνιοι τιμούμε σήμερα την θυσία σου για την Πατρίδα. Μαζί σου τιμούμε όλους εκείνους τους Μακεδονομάχους, που συστρατεύτηκαν στον Πανελλήνιο Αγώνα για την σωτηρία της Μακεδονίας κατά την περίοδο 1904 -1908, για να μη περάσει η Μακεδονία στα χέρια των Βουλγάρων εθνικιστών, συνεχιστές των οποίων –με στολή παραλλαγής- είναι οι Σκοπιανοί του κόμματος VMRO, του ίδιου κόμματος των κομιτατζήδων.
Γεννήθηκες το 1880 καταγόμενος από την ιστορική οικογένεια των Αγαπηνών από τους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας. Οι πρόγονοι σου είχαν σπουδαία δράση κατά την Επανάσταση του 1821.
Σε μικρή ηλικία έχασες τον Εφέτη πατέρα σου και οι συγγενείς σου σε έφεραν στην Αθήνα μαζί με τη μητέρα σου και τα άλλα δυο αδέλφια σου. Η αγάπη σου για την πατρίδα σε ώθησε να εγγραφείς στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Θα μπορούσες να παραμείνεις στην Φρουρά των Αθηνών, δηλαδή στα σαλόνια, αλλά ο ίδιος ζήτησες να σταλείς στον Τύρναβο, δηλαδή στα τότε σύνορα.
Εκεί ελάμβανες τα μηνύματα από την χειμαζόμενη από τους κομιτατζήδες Μακεδονία. Αφουγκραζόσουν τις γοερές κραυγές και ένιωθες τον πόνο των διωκόμενων Ελλήνων Μακεδόνων .
Όταν ξεκίνησε, επί τέλους, η αντίδραση των γηγενών Ελλήνων Μακεδόνων κατά της τρομοκρατίας των κομιτατζήδων, η Αθήνα αποφάσισε να προσφέρει, διακριτικά, την βοήθεια της. Επέτρεψε, όσοι αξιωματικοί ήθελαν να βοηθήσουν να αποστέλλονται κρυφά, με ψευδώνυμο και με ιδιότητα παραπλανητική για να μην κινήσουν την υποψία Τούρκων και Βουλγάρων.
Ένας από τους εθελοντές αξιωματικούς, πιστός στο παράδειγμα του ήρωα Παύλου Μελά, ήσουν και εσύ Σαράντη Αγαπηνέ. Επισήμως κατεγράφη ότι ζήτησες άδεια από τον Στρατό για να μεταβείς στο εξωτερικό. Όμως εσύ ξεκινούσες για τον δύσκολο πόλεμο, τον διμέτωπο αγώνα.
Εύζωνας ο ίδιος, μαζί με τον λοχία Τυλιγίδη και 12 ευζώνους (= σημερινοί καταδρομείς), με πλοιάριο διαπεραιώθηκες στην Μακεδονία , στις εκβολές του Λουδία. Οι τοπικοί σύνδεσμοι σε μετέφεραν στη Νάουσα και με οδηγίες του " Κέντρου Θεσσαλονίκης", δηλαδή του Προξένου Λάμπρου Κορομηλά, μετέφερες το κέντρο των επιχειρήσεων στον «Βάλτο» δηλαδή στην Λίμνη των Γιαννιτσών.
Η λίμνη αυτή, Καπετάνιε, έχει σήμερα αποξηρανθεί. Όμως τότε αποτελούσε στρατηγικό κόμβο για τρεις λόγους. Πρώτον, διότι βρισκόταν επάνω στο πέρασμα των διαδρομών από την Θεσσαλονίκη προς την Δυτική Μακεδονία. Δεύτερον, διότι εκεί είχαν εγκατασταθεί Βούλγαροι κομιτατζήδες και την χρησιμοποιούσαν σαν ορμητήριο στις επιδρομές τους κατά των Ελληνικών χωριών. Και τρίτον, διότι η γεωφυσική ιδιομορφία της βαλτώδους λίμνης την καθιστούσε ιδανική κρυψώνα για αντάρτες κάνοντας πεδίο ανταρτοπόλεμου τους καλαμιώνες.
Όμως η υγρασία, τα κουνούπια , οι βδέλλες, και τα μικρόβια του βάλτου διαμόρφωναν ένα επικίνδυνο περιβάλλον για την υγεία των ανταρτών που κρύβονταν και μάχονταν εκεί. Οι θέρμες (=Ελονοσία) και οι γαστρεντερίτιδες θέριζαν.
Εσύ Καπετάνιε δεν δίστασες. Ήδη είχες αποκτήσει το ψευδώνυμο Τέλλος Άγρας και όλοι πλέον οι συμπολεμιστές σου σε αποκαλούσαν Καπετάν Άγρα.
Κατασκεύασες με τους λιγοστούς συντρόφους σου, μια οχυρωμένη καλύβα την οποία χρησιμοποιούσες σαν ορμητήριο, και με τις λιγοστές πλέβες σου , κυνηγούσες τους Βουλγάρους . Μετά από σκληρές μάχες χτύπησες το στρατηγείο τους, την οχυρωμένη καλύβα Κούγκα. Όμως τραυματίσθηκες σοβαρά στον ώμο. Οι σύντροφοί σου σε μετέφεραν, στην Θεσσαλονίκη όπου κάτω από την φροντίδα του Προξενείου είχες την πρέπουσα ιατρική περίθαλψη. Μα δεν ήθελες να κάτσεις μακριά από το πεδίο της μάχης.
Γύρισες πρώιμα στη Νιάουστα για να αποθεραπευτείς με την βοήθεια του λαμπρού πατριώτη γιατρού Λόγγου. Ήδη οι Κομιτατζήδες έβλεπαν ότι έχαναν τον πόλεμο. Το ηθικό τους είχε πέσει.
Τον Μάιο του 1907, έμαθες ότι ο αρχηγός των κομιτατζήδων, ο βοεβόδας Ζλάταν, ζητάει να σε συναντήσει, προφασιζόμενος ότι ήθελε να περάσει στην πλευρά των Ελλήνων.
Παρά τις αντιρρήσεις των ανθρώπων του αγώνα που γνώριζαν την μπαμπεσιά των κομιτατζήδων, (εγκληματίες ήταν δα), αποφάσισες να πάς στην συνάντηση. Ήλπιζες ότι εντάσσοντας τον Ζλάταν στην δύναμη των Μακεδονομάχων, όπως είχε κάνει προ λίγων ετών ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης με τον ηρωικό Καπετάν Κόττα, θα έγερνες οριστικά την πλάστιγγα.
Πήρες μαζί σου ένα παιδί, τον Γιωβάν, σαν οδηγό και τον Αντώνη Μίγγα και πήγες άοπλος στην μοιραία συνάντηση στις 3 Ιουνίου 1907. Όμως έπεσες σε παγίδα. Ο πανούργος Ζλάταν , πάτησε τον λόγο του. Μαζί με τον κομιτατζή Κατσάπτσε, που έστησε την ενέδρα, σε συλλάβανε μπαμπέσικα. Το παιδί το τσάκισαν σε έναν γκρεμό. Το βρήκαν , μέρες μετά, σε προθανάτια κατάσταση να κρατάει στο χεράκι του το σταυρουδάκι που του είχες χαρίσει. Επί μέρες σας περιφέρανε δεμένους στα χωριά, διαπομπεύοντας και βασανίζοντάς σας ελπίζοντας ότι έτσι θα κάμψουν το φρόνημα των Μακεδόνων και να αναπτερώσουν το πεσμένο ηθικό των Κομιτατζήδων. Τελικά σας κρέμασαν σε μια καρυδιά στις 7 Ιουνίου 1907, έξω από το σημερινό χωριό Καρυδιά της Έδεσσας, δίπλα στο χωριό Άγρας.
Σας έθαψαν στον Άγρα και σας μοιρολόγησαν γυναίκες Μακεδονίτισσες. Ήταν Ψυχοσάββατο, παραμονή της Πεντηκοστής…
Όμως το αποτέλεσμα του χαμού σου ήταν το αντίθετο από αυτό που επιδίωκαν οι Κομιτατζήδες.
Η θυσία σου Καπετάνιε, προκάλεσε έκρηξη. Ενέπνευσε πολλούς ντόπιους εθελοντές που έσπευσαν να βοηθήσουν τον Μακεδονικό Αγώνα. Σλαβόφωνοι Μακεδόνες που φοβόντουσαν να εκδηλωθούν έμπαιναν σωρηδόν στις τάξεις των Μακεδονομάχων. Πολύ σύντομα ο πανούργος Ζλάταν πιάστηκε στον βάλτο , όπου κρύβονταν σαν τρομαγμένο αγρίμι, προσπαθώντας να διαφύγει στην Βουλγαρία και του κόψανε το λαρύγγι. Την ίδια τύχη είχε και ο μπαμπέσης Κατσάπτε που πιάστηκε προσπαθώντας να σωθεί προς Βουλγαρία.
Οι κομιτατζήδες αναγκάσθηκαν να αποχωρήσουν από τον Βάλτο. Δεν τους χωρούσε πια ο τόπος. Ο τόπος λυτρώθηκε και ο Μακεδονικός αγώνας σταμάτησε (δεν τέλειωσε) λίγους μήνες αργότερα.
Ο θάνατος σου, Παλικάρι μας, ενέπνευσε το Πανελλήνιο. Μεγάλοι ποιητές, συγγραφείς αλλά και δημοσιογράφοι θρήνησαν τον χαμό σου. Δεν ήταν όμως η θλίψη για την εκτέλεσή του που συγκλόνισε τον Ελληνισμό αλλά η οργή για την Μπαμπεσιά.
Αυτό διέγειρε τους πάντες.
Από την μια μεριά η λεβεντιά και η μπέσα και από την άλλη η πονηριά και η ατιμία… Δεν ήθελε πολύ να ζωηρέψει ο αγώνας και να πεισθούν και οι ποιο αντιδραστικοί bon vivere των Αθηναϊκών κύκλων… Ο κύβος ερρίφθη…
Η Πηνελόπη Δέλτα, η μεγάλη αυτή πατριώτισσα που αυτοκτόνησε όταν είδε τους Γερμανούς να μπαίνουν στην Αθήνα, σε έκανε οικείο σε όλους μας με το βιβλίο της "Στα Μυστικά του Βάλτου", πού δεν πρέπει να λείπει από κανένα παιδικό δωμάτιο . (σημ. Για όσους δεν μπορούν να το αγοράσουν , παραθέτω την διαδικτυακή διεύθυνση από όπου μπορείτε να το κατεβάσετε. http://silgoneon5dimgeraka.gr/wp-content/uploads/2012/01/DELTA-PHNELOPH-STA-MYSTIKA-TOY-BALTOY.pdf )
Καπετάνιε.
Εμείς, εδώ, είμαστε οι συνεχιστές του αγώνα σου.
Γιατί για μας ο Μακεδονικός Αγώνας δεν τέλειωσε.
Κι ας μην γελιούνται οι Πολιτικοί.
Γιατί οι Μακεδόνες, ορέ Καπετάνιο, κοιμούνται , σήμερα, με το ένα μάτι ανοικτό, όπως εσύ στον Βάλτο. Μόνο που μάθαμε πότε να κρατάμε ανοικτό το μάτι που βλέπει προς την Αθήνα και πότε το μάτι που βλέπει προς τα Σκόπια – Βουλγαρία. Ξέρουμε, βλέπεις από πού μπορεί να φανεί ο νέος Ζλάταν. Και τότε θα δεις για πότε το Νυστέρι γίνεται Κάμα και η Γραφίδα Σάρισα…
Εσένα δεν πρόκειται να σε λησμονήσουμε στον Αιώνα και στον Αιώνα του Αιώνος.
Γιατί αν δεν ήσουν εσύ εμείς δεν θα μπορούσαμε να συλλογιόμαστε και να μιλάμε , όπως τώρα, λεύτερα…
Αιωνία σου η Μνήμη.
