Η αποχή: ανευθυνότητα ή συνειδητή πολιτική πράξη;

Γράφει η Μάρω Σιδέρη

Είναι σαφές ότι στη Δημοκρατία η έννοια της αποχής δεν έχει θέση, ως πράξη εχθρική προς το πολίτευμα στο οποίο πολιτική δύναμη έχει ο λαός. Για τον Αρχαίο Αθηναίο λόγου χάρη, η ιδέα ότι θα απείχε από το καθήκον του να μιλήσει για την πολιτική ήταν αδιανόητη, γιατί σήμαινε ότι ο πολίτης δεχόταν να αφήσει την τύχη της πατρίδας του στα χέρια ολίγων σε μια εκούσια αν και καλυμμένη «ολιγαρχία».

Όσο ξεκάθαρη ωστόσο, είναι η αποχή ως λανθασμένη επιλογή ιστορικά, τόσο ασαφής είναι σήμερα, όταν η Δημοκρατία δεν είναι ξεκάθαρη. Ασφαλώς σε ένα πολίτευμα που σέβεται τον κάθε πολίτη ως έλλογη μονάδα και ως τέτοιον τον καλεί να μιλήσει, η αποχή είναι εγκληματική. Μπορεί όμως να αποκληθεί πράξη ανευθυνότητας όταν παρατηρείται σε ένα σύστημα μη δημοκρατίας που αντιμετωπίζει τον πολίτη σαν άλογο μηδενικό; Μ’ άλλα λόγια, είναι καθήκον μου να ενισχύω κάθε πολιτικό σύστημα, ακόμα κι αν δε διαγνώνω την έννοια της Δημοκρατίας σ’ αυτό; Ασφαλώς όχι, γιατί καθήκον του κάθε πολίτη είναι να υπηρετεί μόνο τη Δημοκρατία, και όχι κάθε σύστημα που αυτοαποκαλείται Δημοκρατικό, χωρίς να φέρει τα χαρακτηριστικά της.

Μένει να δούμε τι είναι αυτό το στοιχείο που διακρίνει τη λαβωμένη Δημοκρατία από τη μη-Δημοκρατία, γιατί τελικά αν αξίζει κανείς να πολεμά με την ψήφο του για μια Δημοκρατία(όσο λαβωμένη κι αν είναι) είναι επίσης σημαντικό να πολέμα ενάντια σε κάθε μη- Δημοκρατία. Πράγματι, σύμφωνα με τον Περικλή, όπως τον διασώζει ο Θουκυδίδης ( μια και η αποχή καταδικάζεται σήμερα με επιχειρήματα παρμένα από την Αρχαιότητα) στη Δημοκρατία οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο και οι πρώτοι που οφείλουν να υποτάσσονται στο νόμο είναι οι κυβερνήτες. Στη Δημοκρατία οι νόμοι είναι δίκαιοι και όλοι – πολίτες και πολιτικοί- τους τηρούν από σεβασμό και όχι από φόβο, ώστε – όπως καταλαβαίνω- παραθυράκια και εξαιρέσεις δεν χωρούν σε ένα πολίτευμα που θέλει να ονομάζεται δημοκρατικό.

Κατά τον Αριστοτέλη ευνομούμενη πολιτεία και δημαγωγία είναι έννοιες ασύμβατες, γιατί όπου υπάρχουν δημαγωγοί, ο νόμος δεν είναι η υπέρτατη αρχή. Το πολίτευμα λοιπόν όπου έχει θέση ο ψεύτικος πολιτικός λόγος και οι ανούσιες υποσχέσεις και υπερβολές, χώρο ο νόμος δεν έχει άρα ούτε το δίκαιο! Στο Δημοκρατικό πολίτευμα. σύμφωνα πάντα με τους εμπνευστές του, η Πολιτεία σέβεται τους πολίτες και αναγνωρίζει με πράξεις το δικαίωμά τους στη μόρφωση και στην ευημερία. Δημοκρατία χωρίς αξιοκρατία δεν υπάρχει γιατί είναι βασικό χαρακτηριστικό κάθε Δημοκρατικού Κράτους να παρέχει ίσες ευκαιρίες σε όλους και να αναδεικνύει τα πρόσωπα ανάλογα με τις ικανότητές τους και όχι ανάλογα με τις γνωριμίες ή τις ψήφους τους. Στόχος της αξιοκρατίας είναι το καλό της κοινωνίας γιατί μόνο αν κάθε θέση καταληφθεί από τον ικανότερο, θα υπηρετηθεί σωστά το κοινωνικό σύνολο. Στη Δημοκρατία όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα στα αξιώματα, ανεξάρτητα από την καταγωγή, την οικονομική τους θέση ή τη συμμετοχή τους σε ένα κόμμα, ώστε ο Νεποτισμός και η πολιτική αναρρίχηση ανεξάρτητα από την προσωπική αξία, δεν ταιριάζει σε κοινωνίες δημοκρατικές. Κατά τον Ισοκράτη συστατικά στοιχεία της Δημοκρατίας είναι η Ισηγορία, το δικαίωμα δηλαδή των πολιτών να λένε τη γνώμη τους, και η Παρρησία, το δικαίωμα δηλαδή στη μη- αποδοκιμασία σε ότι ελεύθερα λέγεται. Δημοκρατία δεν είναι να μιλάει κανείς και η γνώμη του ( όποια κι αν είναι) να χτυπά στην ειρωνεία, στις ύβρεις και στις φωνές, γι’ αυτό Δημοκρατία και φωνές είναι έννοιες εχθρικές.

Αν όλα αυτά συνθέτουν τη Δημοκρατία τότε ασφαλώς η αποχή αποτελεί ύψιστο έγκλημα. Αν όμως τα χαρακτηριστικά αυτά δεν τα διαγνώνω στο πολίτευμά μου, τότε το πολίτευμα αυτό ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Δημοκρατικό, οπότε το να δίνω την ψήφο μου ξανά και ξανά σε κόμματα που παρά τις φαινομενικές συγκρούσεις και αντιθέσεις τους, μοιάζουν να έχουν συμφωνήσει στο να υπηρετούν μια Μη- Δημοκρατία, είναι εγκληματικό! Ασφαλώς σε μια Δημοκρατία ψηφίζω τους ηγέτες μου και αυτό είναι το καθήκον μου. Πώς όμως είναι καθήκον να ψηφίσω όταν η Δημοκρατία μου βιάζεται; Πώς είναι χρέος μου να δώσω την έγκρισή μου σε βιαστές ή σε απλούς παρατηρητές ενός αδιάκοπου βιασμού; Πώς να χειροκροτήσω καθεστώτα; Πώς ανέχομαι να κάνω διάκριση ανάμεσα στο παράνομο και στο ανήθικο μόνο και μόνο για να λέω ότι έκανα τα δημοκρατικό μου καθήκον, όταν το βλέπω ξεκάθαρα μπροστά μου ότι το δημοκρατικό μου καθήκον δεν προωθεί τις δημοκρατικές Αξίες;

Ασφαλώς η αποχή αποτελεί έγκλημα όταν έχω ευνομούμενη, ελεύθερη Πολιτεία ακόμα κι αν αυτή είναι λαβωμένη. Είναι καθήκον μου να ψηφίσω αν πρέπει να διορθώσουμε την Παιδεία, την Οικονομία, την Ασφάλεια ή την Υγεία μας και είναι εγκληματική ανευθυνότητα να απέχω. Αν όμως και παρά τις δικές μας ψήφους, η ίδια η Πολιτεία δεν υπακούει σε Νόμους, δεν ενδιαφέρεται για το Δίκαιο, δεν υπηρετεί την Ελευθερία, δε σέβεται τον Πολίτη και τις Αξίες που φέρεται να υπηρετεί, αν οι πολιτικοί μου είναι δεμένοι σε οικονομικά συμφέροντα και δεν επιδεικνύουν ήθος και αιδώ ( αυτό που ο λαός λέει μπέσα και τσίπα!) τότε η ψήφος μου είναι επικίνδυνη γιατί συντηρεί και ενισχύει ένα ανελεύθερο, άνομο και σάπιο καθεστώς!

Ασφαλώς δεν επιθυμώ να παραδώσω το όπλο της συμμετοχής, αλλά το να πολεμώ στο πλευρό συστημάτων που είναι δημοκρατικά μόνο στο όνομα, αυτό η συνείδησή μου δεν το σηκώνει, ώστε κι αν ακόμα η αποχή δεν αποτελεί πράξη ευθύνης , είναι πράξη σεβασμού προς έναν ιερό θεσμό και που ποδηγετείται από δημαγωγούς. Δεν ασεβώ εγώ που απείχα, αλλά όσοι χρησιμοποιούν την κάλπη για τα μικρό – ή μεγαλο-κομματικά τους συμφέροντα. Θα μπορούσα βέβαια να ψηφίσω λευκό, άκυρο, ή μικρό κόμμα, αλλά όταν η Δημοκρατία έχει μεταβληθεί σε καθεστώς , δεν ωφελεί να επιλέξω προγράμματα, αλλά κυρίως να αρνηθώ το καθεστώς, οπότε είναι καλύτερο να φωνάξω με τη σιωπή μου, παρά να πετάξω την ψήφο μου δεξιά κι αριστερά για την πλάκα, γιατί κανένα καθεστώς δεν είναι πλάκα! Όταν απέχω, δεν απέχω επειδή δε σέβομαι τους θεσμούς, αλλά ακριβώς επειδή τους σέβομαι και δε θέλω να ενισχύσω συμπεριφορές που κρίνω ότι τους πληγώνουν.

Μπορεί να μην θυμάμαι την άμεση κατάλυση της Δημοκρατίας του ‘67, αλλά νοιώθω ότι κάθε φορά που ατιμάζεται ένας θεσμός, η Δημοκρατία καταλύεται έμμεσα... Αν με την ψήφο μου ατιμάζεται έστω και μισός θεσμός ντρέπομαι να ψηφίσω γιατί ξαφνικά καταλαβαίνω τη διαχρονική αξία των λόγων του Σεφέρη:
Πάει καιρὸς ποὺ πῆρα τὴν ἀπόφαση νὰ κρατηθῶ ἔξω ἀπὸ τὰ πολιτικὰ τοῦ τόπου…Αὐτὸ δὲ σημαίνει διόλου πὼς μοῦ εἶναι ἀδιάφορη ἡ πολιτικὴ ζωή μας. .. μᾶς ἔχει ἐπιβληθεῖ ἕνα καθεστὼς ὁλωσδιόλου ἀντίθετο μὲ τὰ ἰδεώδη γιὰ τὰ ὁποῖα πολέμησε ὁ κόσμος μας... Εἶναι μία κατάσταση ὑποχρεωτικῆς νάρκης, ὅπου ὅσες πνευματικὲς ἀξίες κατορθώσαμε νὰ κρατήσουμε ζωντανές, μὲ πόνους καὶ μὲ κόπους, πᾶνε κι αὐτὲς νὰ καταποντιστοῦν μέσα στὰ ἑλώδη στεκούμενα νερά…Εἶμαι ἕνας ἄνθρωπος χωρὶς κανένα ἀπολύτως πολιτικὸ δεσμὸ καί, μπορῶ νὰ τὸ πῶ, μιλῶ χωρὶς φόβο καὶ χωρὶς πάθος…Αὐτὴ ἡ ἀνωμαλία πρέπει νὰ σταματήσει. Εἶναι ἐθνικὴ ἐπιταγή. Τώρα ξαναγυρίζω στὴ σιωπή μου…»


Υ.Γ. Για να είμαι συνεπής οφείλω να ομολογήσω ότι στις Ευρωεκλογές ψήφισα μόνο από σεβασμό στην Ευρώπη. Ντρέπομαι όμως τους ευρωπαίους συμπολίτες μου για τους πολιτικούς μου και ψήφισα αισθανόμενη αηδία για τη δημοψηφισματική μορφή που είχε ή δεν είχε η κάλπη στα μάτια των δικών μου αξιολύπητων κομμάτων και με οίκτο για ορισμένα πρόσωπα που δέχονται να θυσιάσουν την πολιτική τους αξία για να μην ζημιωθεί το κόμμα τους. Ψήφισα σε ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ, κι ΟΧΙ σε δημοψήφισμα, γιατί πιστεύω στο όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης, και αηδίασα με την αγωνία των κομμάτων να χρησιμοποιήσουν μια εκλογική αναμέτρηση για την Ευρώπη, μόνο και μόνον για να συγκρίνουν τα «ομφαλοσκοπικά» μεγέθη τους! Ψήφισα ως οπαδός της Ευρώπης και ξέροντας ότι η Αποχή θα είναι το τελευταίο όπλο μου αν δεν αποκτήσουν οι πολιτικοί μου ήθος και αιδώ. Στις Βουλευτικές εκλογές μάλλον θα απέχω για πρώτη φορά και η Αποχή θα είναι η Επανάστασή μου…

Πηγή