Του Στάντη Ρ. ΑποστολίδηΟύτε η πρώτη μετάφραση της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως του Γ. Φίνλεϋ είν' αυτή που παρουσιάζεται απ' το Ιδρυμα της Βουλής, ούτε μοντέρνα! Εχει όμως ένα ασύγκριτο πλεονέκτημα: βγαίνει απ' την πένα του κορυφαίου της λογοτεχνίας μας:
...
του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
[Με αφορμή το δίτομο έργο του Γεωργίου Φίνλεϋ
Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως
μετάφραση: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
φιλολογική επιμέλεια: Άγγελος Μαντάς
Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Τόμοι Α'-Β', σ. 540 + 456, ]
Ενας φάκελος χαμένος από τις αρχές του 20ού αιώνα, καταχωνιασμένος στους δαιδάλους των Γενικών Αρχείων του Κράτους, περιείχε τη μετάφραση που ο Βλαχογιάννης είχε παραγγείλει στον σκιαθίτη λόγιο και δεν αξιώθηκε κανείς απ' τους δυο τους να τη δει τυπωμένη... Για να ποριστεί τα προς το ζην εκείνος
προσφερόταν να μεταφράζει απ' το νησί του σημαντικά έργα, που βλέπουν σιγά σιγά το φως, στην πρέπουσα μορφή τους ύστερα από 100 χρόνια, όπως το Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι στις εκδόσεις Ιδεόγραμμα, η Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως του Γκόρντον (υπό επεξεργασία), και τούτη 'δω του Φίνλεϋ. Οι περιπέτειες του χειρογράφου πολλές, μα εντέλει τίποτα δεν χάνεται, και οι βιβλιόφιλοι έχουν στα χέρια τους πλέον μια πολύτιμη ιστορική έκδοση και μαζί ένα μοναδικό παπαδιαμαντικό ντοκουμέντο.
Σκωτσέζος νομικός ο Φίνλεϋ, που 'ρθε εικοσπεντάρης ενθουσιασμένος απ' τον απελευθερωτικό Αγώνα στην Ελλάδα κι έμεινε 'δώ ίσαμε τον θάνατό του, δίνει μια μεστή αφήγηση των γεγονότων του '21, από τους αγώνες των Σουλιωτών κατά του Αλή πασά και τις πρόδρομες κινήσεις των Φιλικών, ίσαμε την ψήφιση του Συντάγματος, το 1864. Συνάντησε τον Βύρωνα, πολέμησε εθελοντής στο πλευρό του Αστιγγος, γνώρισε προσωπικά πολλούς απ' τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης και βάθυνε όσο λίγοι στον χαρακτήρα, τα προτερήματα και τ' αμέτρητα ελαττώματα του λαού στις κρίσιμες εκείνες ώρες. Δίχως να μασάει τα λόγια του και με κίνδυνο να κατηγορηθεί για εμπάθεια, μας κληροδότησε κάμποσα πορτρέτα μεγάλων «μορφών» του επαναστατημένου Γένους, τόσο αδρά σκιτσαρισμένα, που εύκολα θα προκαλούσαν το μένος των εθνολατρών...
Απ' όλους τους αγωνιστές μοναχά για τον Κανάρη βεβαιώνει πως και παλικάρι ήταν, κι έντιμος, και πατριώτης. Τα ίδια για τον Μιαούλη, τον Μπότσαρη, τον Μαυρομιχάλη, τον Νικηταρά, τον Διάκο και μερικούς ακόμη. Κι απ' τους φιλέλληνες: για τον Βύρωνα πρώτον πρώτον, μα και για τον Σανταρόζα, τον Μάγιερ, τον Αστιγγα και τον Εϋνάρδο, πως υπηρέτησαν αφιλοκερδώς την ελληνικήν υπόθεση. Μα πόσα δεν λέει για τη φιλαρχία, τη φιλοχρηματία, την μπαμπεσιά, την ιδιοτέλεια, τον μικροκομματισμό, την ανικανότητα, τη δειλία, την ανηθικότητα, την ακολασία και την ποταπότητα τόσων και τόσων «ηρώων», που μας πέρασαν τα σχολικά εγχειρίδια, μα και δεκάδων ξένων, που με το πρόσχημα του εθελοντισμού ωφέλησαν την τσέπη τους και την κοινωνική τους προβολή!.. Τι συναλλαγές με τους Τούρκους και προδοσίες ωμές του ασύστολου Ανδρούτσου, τι πειρατείες στο Αιγαίο και ληστρικές επιδρομές των Υδραίων στη Χίο, όπου βιάζαν κι έσφαζαν Ελληνίδες κι έκλεβαν γελάδια, την ώρα που ο τουρκικός στόλος επερχόταν!.. Τι οι κλέφτες του Πηλίου, κυνηγημένοι απ' τους Τούρκους να καταφεύγουν στη Σκιάθο κι εκεί να ρημάζουν τον τόπο αρπάζοντας τις περιουσίες ομοθρήσκων!.. Τι ώς κι ο Γέρος του Μοριά ν' αναβάλει, λέει, την επίθεση στην Τριπολιτσά διαπραγματευόμενος περισσότερα λύτρα απ' τους πολιορκημένους και μετά να κλέβει και να καίει ελληνικά χωριά για να εξασφαλίσει λάφυρα στους στρατιώτες του!.. Τι ο στόλος ο υδραίικος να μη βγαίνει για επιχειρήσεις αν δεν προπληρώνονταν απ' το εθνικό ταμείο τα πληρώματα για 15 μέρες!.. Τι ο Αναγνωσταράς να εισπράττει μισθούς για 700 άντρες και να πέφτει πολεμώντας στη Σφακτηρία σαν λιοντάρι, επικεφαλής 17 όλων κι όλων!.. Τι για την προδοτικότατη στάση των καλογέρων του Αγίου Όρους!.. Τι για τον κομματισμό του Κωλέττη, την αμάθεια του Κουντουριώτη και του Μπόταση, την αλαζονεία του Σισίνη!.. Τι για τα δάνεια και τη διασπάθιση των χρημάτων των φιλελληνικών κομιτάτων από διάφορους λωποδύτες, μ' αποτέλεσμα να βρεθούμε από γενέσεως του ελληνικού κράτους χρεωμένοι...
Εύκολα θα τον κατηγορούσε κανείς ως ανθέλληνα, ή θα τον έβρισκε πικρόχολο. Όμως μια αυστηρή φράση του αρκεί να βεβαιώσει για τη σοβαρότητα της κρίσης του: «η Ελληνική Επανάστασις δεν παρήγαγεν άνδρα υπερόχου μεγέθους, ούτε πολιτικόν με τιμήν άσπιλον, ούτε στρατιωτικόν με αξίωμα επιβάλλον. Αλλ' η αληθής δόξα της έγκειται εις την αδάμαστον ενεργητικότητα και την ακλόνητον καρτερίαν του πολλού λαού». Και ξανά παρακάτω η ίδια διαβεβαίωση: πως ο λαός πολέμησε και με το αίμα των απλών ανθρώπων και με τη δική τους σθεναρότητα κερδήθηκε η υπόθεση, όχι με τις «μεγάλες πράξεις» κανενός «ταγού»!.. Και ποιος θα διαφωνήσει πως αυτή είν' η μεγαλύτερη αλήθεια για τόσα και τόσα «κατορθώματα» της φυλής;...
http://www.foreignpress-gr.com/
