Γράφει ο καθηγητής στρατηγικής Νίκος Λυγερός
Το συνέδριο του Βερολίνου του 1878 δεν ήταν απλώς η λήξη του Ρωσο–Τουρκικού πολέμου ή η αναθεώρηση του San Stefano όσον αφορά τη Βουλγαρία αλλά και μια τοποστρατηγική μάχη. Βέβαια, δεν υποστηρίζουμε ότι το συνέδριο του Βερολίνου έγινε μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διότι θα ήταν αναχρονισμός. Αλλά το ίδιο ισχύει και για τη γεωστρατηγική, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι ...
λειτούργησαν νοητικά γεωστρατηγικά σχήματα σε αυτές τις διαπραγματεύσεις. Οι αφορμές δεν εξηγούν τα πάντα, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται ως προσχήματα κι ύστερα ως τεχνάσματα για την επίτευξη των στόχων. Ο πανσλαβισμός είναι ένα πλαίσιο, όμως το καταλυτικό στοιχείο είναι το μακελειό των 15000 Βουλγάρων από τους Τούρκους Bachi-bouzouk το 1876, για το οποίο διαμαρτυρήθηκε έντονα κι ο Victor Hugo. Υπάρχει βέβαια κι η κρίση στην Κωνσταντινούπολη. Ο Abdulhamid II είναι ο διάδοχος του Abdulaziz. Ο πόλεμος της Σερβίας, το ultimatum της Ρωσίας κι η Κωνσταντινούπολη: όλα αυτά είναι ιστορικά γεγονότα, γνωστά σε όλους. Γεωστρατηγικά, η Οθωμανική Αυτοκρατορία θέλει όχι μόνο να έχει πρόσβαση στην Ευρώπη αλλά και να υπάρχει Ευρωπαϊκή Τουρκία. Αυτό έχει μία τοποστρατηγική συνέπεια που υλοποιείται με την έννοια του τόξου. Ο Σουλτάνος λειτουργεί στρατηγικά κι η αλλαγή δεν είναι παρά μία ακραία ενίσχυση της ίδιας πολιτικής. Το τόξο υπάρχει, λοιπόν, κι έχει επιπτώσεις ακόμα και σήμερα ακόμα και σπασμένο. Μέσα στο πανσλαβικό πλαίσιο, η Ρωσία είναι ο ελκυστής, ενώ το πλαίσιο είναι η δεξαμενή έλξης. Τοπολογικά, η Τουρκία έχει την ιδιότητα της συνεκτικότητας. Όμως η συνθήκη του San Stefano απείλησε αυτή την ιδιότητα. Έτσι, εμφανίζεται για πρώτη φορά μία τοποστρατηγική ανάγκη. Η διασταύρωση δημιουργεί ένα παίγνιο του τύπου HEX, όπου αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει ισοπαλία. Ο μοναδικός στόχος της Τουρκίας είναι να αποκτήσει και πάλι την ιδιότητα της συνεκτικότητας, για να διατηρήσει τη δυναμική της επιρροή. Γι’ αυτό το λόγο είναι διατεθειμένη ακόμα και να χάσει την Κύπρο (θα τη δώσει στην Αγγλία), την Κρήτη (αλλά η Αγγλία της εξηγεί ότι δεν είναι ορθή) και τη Ρουμανία (στην οποία σκέφτεται να δώσει την ανεξαρτησία αλλά η Αγγλία της λέει να αποφύγει αυτήν την πρωτοβουλία), καθώς το αποδεικνύουν τα τηλεγραφήματα του Αλέξανδρου Καραθεοδωρή. Συνηθίζουμε να λειτουργούμε στο πλαίσιο του αγγλικού δόγματος, όταν μιλάμε για πρόσβαση στις θερμές θάλασσες και εκφυλίζουμε τις έννοιες του στόχου με το εργαλείο. Το συνέδριο του Βερολίνου, ενώ ήταν θεωρητικά το τέλος μίας ήττας για τη Τουρκία, αναδείχθηκε μέσω των μεγάλων δυνάμεων ως μια επαναφορά της συνεκτικότητας και της οριζόντιας νίκης πάνω στην καθετότητα. Υπήρχε στρατηγικό βάθος για να γίνουν εδαφικές θυσίες γεωστρατηγικού ύφους και να επιτευχθεί ο τοποστρατηγικός στόχος. Η Ρωσία κέρδισε τον πόλεμο αλλά έχασε τη τελευταία μάχη που ανέτρεψε τα δεδομένα.
www.lygeros.org
