του Βασίλη Χσσιώτη,Οικονομολόγου, Αθήνα
Το κυριότερο πρόβλημα στους οργανισμούς σήμερα είναι η αποτυχία να διακρίνουν τον προγραμματισμό από την παραγωγή στρατηγικής [strategizing]. O προγραμματισμός είναι περίπου πρόγραμμα, όχι ανακάλυψη. Ο προγραμματισμός είναι για τους τεχνοκράτες, όχι για τους ονειροπόλους. Δίνοντας εξουσία στους προγραμματιστές να δημιουργήσουν στρατηγική, είναι σαν να ζητάς από έναν χτίστη να δημιουργήσει την Pieta του Μιχαλάγγελου.
Gary Hamel : Strategy as Revolution, Harvard Business Review, July-August 1996
Ποιο είναι το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ποσοστό του δημοσιονομικού μας ελλείμματος; 3%; 4%; 5%; 6%;
Ποια είναι η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ δυσκολία για τον ακριβή του προσδιορισμό; Τόσα πτυχία, τόσα masters και τόσα διδακτορικά περί την λογιστική επιστήμη και τα δημόσια οικονομικά, που βολτάρουν στην ελληνική πιάτσα, και δεν μπορεί κάποιος να επιστρατεύσει μερικούς απ’ αυτούς, και τέλος πάντων, να κάνουν ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΘΑ ΕΚΑΝΕ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ ΔΑΣΚΑΛΑ Δέσποινα Χασιώτη, δηλονότι η μάνα μου, που ποτέ μεν δεν σπούδασε λογιστικά,
όμως, ποτέ δεν έφτασε στο σημείο να μη ξέρει να υπολογίζει το πόσα είναι τα έσοδα, πόσα τα έξοδα, και ποια η διαφορά τους.
Ξέρω, όμως… Ξέρω… Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Αλλοίμονο αν ήταν τόσο απλά! Τότε, τι χρησιμότητα θα είχαν όλοι αυτοί οι «ειδικοί»;
(Σκέφτομαι, πώς είναι δυνατό ΑΚΟΜΑ να μην απαιτούμε ο πρωθυπουργός υποχρεωτικά να έχει 5-6 διδακτορικά –το ένα υποχρεωτικά περί την πολιτική επιστήμη-, οι υπουργοί να έχουν τουλάχιστον 1-2 διδακτορικά, οι βουλευτές απαραιτήτως 1, οι διοικητές των δημόσιων οργανισμών απαραιτήτως 2-3 διδακτορικά, οι δήμαρχοι τουλάχιστον 1, (της δεν Αθήνας τουλάχιστον 2-3, και πάει λέγοντας, μέχρι του υπαλλήλου της υπηρεσίας δενδροστοιχιών στους Δήμους, που είναι αδιανόητο να μην έχει τουλάχιστον ένα πτυχίο ΑΕΙ, κατά προτίμηση της Γεωπονικής…)
Ας επανέλθω όμως.
Λοιπόν, μείναμε στο ποια είναι η δυσκολία για την αποτίμηση του πραγματικού μεγέθους του ελλείμματος.
Η δυσκολία οφείλεται σ’ ένα και μόνο παράγοντα : ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ!
Ναι, στη δημιουργικότητα! Άλλοι την αναζητούν εναγώνια, σε μας που την έχουμε μέσα στα πόδια μας θέλουμε να την διώξουμε κακήν κακώς.
Ναι, μιλάω για τη ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ! Αυτή η αναθεματισμένη δημιουργικότητα αυτής της συγκεκριμένης δημόσιας λογιστικής, αυτή είναι που έχει κάνει τους υπολογισμούς λάστιχο, αυτή είναι που με περισσή ευκολία υπολογίζει το κάθε αποτέλεσμα «κατά παραγγελία». Το αποτέλεσμα εξάγεται παρουσία του «πελάτη».
Από εδώ και πέρα, δηλαδή, άπαξ και η «αποτίμηση» εκχωρήθηκε στη δημόσια λογιστική (οι δημόσιοι δημιουργικοί λογιστές : ιδού ένα άλλο είδος «εθνικών νταβατζήδων»), τα πάντα πλέον είναι τόσο σταθερά, όσο σταθερό μπορεί να είναι το νερό μέσα στη χούφτα σας.
Θέλετε να αυξήσετε 10% το ΑΕΠ στο πιτς φυτίλι από τη μια στιγμή στην άλλη; Σιγά τη δυσκολία. (Δεν πιστεύω να ξεχάσατε την περίφημη αναπροσαρμογή του ΑΕΠ λίγα χρόνια πριν λογιστικοποιώντας αέρα καπαμά, δηλαδή, δίνοντας αξία στην αποτυχία και την αδυναμία του κράτους να πατάξει τη φοροδιαφυγή). Θέλετε να διασύρετε τους «άλλους» διεθνώς; Τραβάτε μια αίτηση στον δημιουργικό σας λογιστή, του λέτε ακριβώς τι θέλετε, και με το αζημίωτο φυσικά, πάλι στο πιτς φυτίλι ορίστε στο πιάτο σας μια ξεγυρισμένη αποτίμηση κατά πώς τη θέλατε. Και πάει λέγοντας…
Ποιο είναι το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ποσοστό του δημοσιονομικού μας ελλείμματος;
Ερωτώ και πάλι…
Λοιπόν το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ έλλειμμα του δημοσιονομικού μας ελλείμματος προσδιορίζεται ως εξής :
Το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ έλλειμμα του δημοσίου, ισούται με το ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ έλλειμμα ηγεσίας της χώρας.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ+ΠΟΛΤΙΙΚΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ+ΟΡΑΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ.
Πολιτική ικανότητα, αναφορικά με την «διαχείριση» της θεσμικής μετριοκρατίας, που κατ’ ουσίαν αυτή διοικεί το κράτος, προωθούμενη από συμφέροντα που εξυπηρετούνται από τούτη την μετριοκρατία μα και ανατροφοδοτούμενη. Ναι, αυτό είναι σημαντικό. Μα, πιο σημαντικό αναδεικνύεται συχνά στη πράξη, πώς τους ικανούς, άπαξ και τους βρεις και τους δώσεις εξουσία στη χέρια, θα έχεις εξασφαλίσει ότι την ικανότητά τους θα εξακολουθήσουν να την αξιοποιούν προς χάρη της κοινωνίας και όχι ενάντιά της. Κάποτε, ένας από τους πιο ακραιφνείς επαναστάτες της ιστορίας και τους πιο ιδεολόγους συνάμα –ανεξάρτητα αν κανείς πίστευε ή όχι στην ιδεολογία του- ο Τσε Γκουεβάρα, σε μια συνάντησή του με τον Νάσερ, του εξομολογήθηκε ότι : «Πιστεύω ακράδαντα στο μετασχηματισμό της κοινωνίας, αλλά οι «ικανοί» άνθρωποι, που βάλαμε στις θέσεις – κλειδιά στην Κούβα λησμόνησαν γρήγορα την επαναστατική θέρμη τους μέσα στην αγκαλιά της γραμματέας τους, μέσα στο ιδιωτικό τους αυτοκίνητο, μέσα στον φαύλο κύκλο των προνομίων και του τεχνητού κλιματισμού. Άρχισαν να κλείνουν τις πόρτες των γραφείων τους, για να τα διατηρήσουν δροσερά, αντί να τις ανοίξουν στον εργαζόμενο λαό. Από μια στιγμή κι έπειτα κατάλαβα ότι το σύστημά μας ευνοούσε τους καιροσκόπους…» (Jean-Jacques Servan-Schreiber : Παγκόσμια Πρόκληση, εκδ. «ΩΡΟΡΑ» Ν. Ράπτης, Αθήνα, 1981, σελ. 256-257)
Πολιτική θέληση αναφορικά με τη θέληση να επιβληθεί μια αξιοκρατία στη δημόσια διοίκηση, θέληση που προσδιορίζεται με κριτήρια πολύ πέραν εκείνων της τρέχουσας ρητορικής, δηλαδή όχι μόνο με κριτήρια τυπικών προσόντων.
Διότι ««Το να λυτρώνει κανείς αυτούς που πέρασαν και κάθε «Ήταν» να το αλλάζεις σ’ ένα «Έτσι το ήθελα!» -αυτό τ’ ονομάζω εγώ, πρώτα-πρώτα, λύτρωση! Θέληση –έτσι λέγεται ο ελευθερωτής και χαράς κομιστής : αυτό σας δίδαξα, φίλοι μου! Αλλά κοντά σ’ αυτό διδαχθείτε τώρα, και τούτο : κ’ η ίδια η θέληση είναι ακόμα ένας αιχμάλωτος. Η θέληση απολευθερώνει : μας πώς λέγεται αυτό που και τον ελευθερωτή ρίχνει στις αλυσσίδες; «Ήταν» : έτσι λέγεται το τρίξιμο των δοντιών της θέλησης κ’ η πιο μοναχική θλίψη της. Ανίσχυρη για ό,τι έγινε –είναι ένας κακός θεατής του κάθε τι που έχει περάσει. Η θέληση δεν μπορεί να θέλει το πισωγύρισμα· τ’ ότι δεν μπορεί να σπάσει τον χρόνο και την επιθυμία του χρόνου –αυτό ’ναι η πιο μοναχική θλίψη της θέλησης. Η θέληση απολευθερώνει… Κάθε «Ήταν» είναι ένα κομμάτι, ένα αίνιγμα, μια φριχτή σύμπτωση –ίσαμε να προσθέσει σ’ αυτό η δημιουργός θέληση : «μα έτσι το ’θελα!» Ίσαμε να προσθέσει η δημιουργός θέληση : «Μα έτσι το θέλω! Έτσι θα το θέλω!» Αλλά μη και μίλησε έτσι ποτέ;… Μη και πέταξε η θέληση από πάνω της την ίδια την τρέλα της; Μη κ’ έγινε ως τώρα η θέληση λυτρωτής και κομιστής χαράς για τον εαυτό της; Ξέμαθε μήπως το πνεύμα της εκδίκησης και κάθε τρίξιμο δοντιών; Και ποιος της δίδαξε τη συνδιαλλαγή με τον χρόνο και πως το πιο υψηλό είναι ανώτερο από κάθε συνδιαλλαγή; Κάτι πιο υψηλό από τη συνδιαλλαγή πρέπει να θέλει η θέληση, που είναι η θέληση για δύναμη - : μας πώς της συμβαίνει, αλήθεια, αυτό; Ποιος της δίδαξε να θέλει και το πισωγύρισμα ακόμη;» (Φρ. Νίτσε : Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα, 2η έκδοση, εκδ. Δωδώνη, σελ. 199-201)
Όραμα πολιτικού προσανατολισμού αναφορικά με το τι είδους ΑΥΡΙΟ ΟΝΕΙΡΕΥΕΤΑΙ η πολιτική εξουσία για τους ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ και τη ΚΟΙΝΩΝΙΑ και τη σχέση υποτέλειας μεταξύ αυτών και της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ. Οι άνθρωποι και η κοινωνία για την οικονομία, ή η οικονομία για τους ανθρώπους και τη κοινωνία, και τι είδους θα πρέπει να είναι αυτή η οικονομία;
Διότι «Δεν αγωνιζόμαστε για να κάνουμε τον λαό ευτυχισμένο. Αγωνιζόμαστε για να του επιβάλουμε ένα πεπρωμένο.» (Ερνστ φον Σάλομον, εις σελ. Pascal Bruckner : Η αέναη ευφορία, εκδ. Αστάρτη, Αθήνα, 2001, σελ. 177)
Ποιο είναι λοιπόν το πραγματικό δημοσιονομικό μας έλλειμμα;
Εμπρός λοιπόν οι λογιστές ας αφήσουν τη σκηνή, έχουν μιλήσει πολύ, και ας έρθουν να δώσουν την απάντηση οι πολιτικοί. Όχι επαναλαμβάνοντας τους τεχνοκράτες, όχι παίρνοντας γραμμή από τους τεχνοκράτες τι θα πουν, μα δίνοντας αυτοί γραμμή στους λογιστές.
Μα πριν μας πουν το ΠΟΣΟ είναι, θα μας πουν ΓΙΑΤΙ είναι αυτό που είναι, θα μας πουν ΠΩΣ δημιουργήθηκε, ΠΟΙΟΙ ωφελήθηκαν (ΓΙΑΤΙ και ΠΩΣ), και ΠΟΙΟΙ ΖΗΜΙΩΘΗΚΑΝ (ΓΙΑΤΙ και ΠΩΣ).
Τα ερωτήματα αυτά, ΠΡΕΠΕΙ να απαντηθούν ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ τους. Αλλιώς, κι αν μάθω ποιο είναι το «πραγματικό» έλλειμμα, αυτή η γνώση, ΠΟΥΘΕΝΑ δεν θα μου φανεί χρήσιμη, χωρίς τη γνώση στα υπόλοιπα ερωτήματα, αυτή η γνώση, ΔΕΝ θα αποτρέψει το να μη ξαναδημιουργήσω σπατάλη.
Στα ερωτήματα αυτά, ΔΕΝ μπορούν να δώσουν απαντήσεις οι τεχνοκράτες.
Πράγματι, «...Δώστε σ’ ένα τεχνοκράτη τη τελική ευθύνη και αυτός ή αυτή θα διώξει οτιδήποτε άλλο : το όραμα και ό,τι αυτό κουβαλά -καλλιτέχνες- θα αντικατασταθούν, η εμπειρία και ό,τι αυτή κουβαλά -τεχνίτες- θα ακολουθήσει. Η διαφορά απόψεων θα τροφοδοτείται από το διοικητικό συμβούλιο. Ο οργανισμός θα οστεοποιηθεί, θα γίνει εσωστρεφής και βραχυπρόθεσμος...» (Patricia Pitcher : Artists, Craftsmen, and Technocrats, εις : Henry Mintzberg and James Brian Quinn : The Strategy Process, Concepts, Contexts, Cases, 3nd edition, Prentice Hall International, 1996)
Στα ερωτήματα αυτά, μπορούν να δώσουν απάντηση ΜΟΝΟ οι πολιτικοί που τουλάχιστον τα τελευταία 20-20 χρόνια είχαν την ευθύνη διοίκησης του τόπου.
Στα ερωτήματα αυτά, μπορούν να δώσουν απάντηση ΜΟΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΗΓΕΤΕΣ και όχι μάνατζερ των δημοσίων υποθέσεων. Παρόλα αυτά, υπάρχει εδώ ένα άλλο οδυνηρό ερώτημα : «στα κόμματα περισσότερο απ’ οποιονδήποτε άλλο τύπο τυπικού οργανισμού, οι επίσημες γραμμές εξουσίας είναι ύποπτες και πάντα υπάρχει το υπονοούμενο ερώτημα Ποιος είναι ο «πραγματικός» ηγέτης ή, σε όρους αυτού του κεφαλαίου, Ποιος πράγματι δημιουργεί τη συνεισφορά της ηγεσίας;...» (Joseph A. Schlesinger : Political Party Organization, in : James G. March (ed.) : Handbook of Organizations, Rand McNally & Company, Chicago, 1965)
Στα ερωτήματα αυτά, μπορούν να δώσουν απάντηση ΜΟΝΟ οι πολιτικοί που μιλάνε τη γλώσσα της καρδιάς.
Λόγω του τελευταίου περιορισμού, είναι φανερό, ότι απάντηση ΔΕΝ πρόκειται να πάρουμε…
…Τουλάχιστον εύκολα….
