ΒΑΣΙΛΗΣ ΧΑΣΙΩΤΗΣ : Πρωθυπουργικές παραινέσεις προς τους νέους διοικητές δημοσίων οργανισμών… (ένα σενάριο…)
Ο απαραίτητος υπάλληλος
Ο κ. Κ. άκουσε να παινεύουν έναν υπάλληλο που δούλευε χρόνια σε μίαν υπηρεσία λέγοντας ότι είναι απαραίτητος στη θέση του, τόσο καλός υπάλληλος είναι. Και γιατί είναι απαραίτητος; ρώτησε...
θυμωμένος ο κ. Κ. Γιατί η υπηρεσία δεν θα μπορούσε να σταθεί δίχως αυτόν, αποκρίθηκαν αυτοί που τον παίνευαν. Τότε τι σόι καλός υπάλληλος είναι, όταν η υπηρεσία δε στέκεται δίχως αυτόν; είπε ο κ. Κ. Είχε όλον τον καιρό να οργανώσει την υπηρεσία του έτσι, που να πάψει να είναι απαραίτητος. Στ’ αλήθεια με τι ασχολείται; Θα σας το πω εγώ : κάνει εκβιασμό.
Μπέρτολτ Μπρεχτ : Ιστορίες του κ. Κόϋνερ, εκδ. Κείμενα, 1975, σελ. 34
Η κυβέρνηση αναμένεται να προχωρήσει στις πρώτες αλλαγές διοικήσεων σε Οργανισμούς και Επιχειρήσεις τις οποίες ελέγχει. Σε παλαιότερα άρθρα μου σε διάφορες εφημερίδες είχα επισημάνει ότι το φαινόμενο των αλλαγών των διοικήσεων θα πρέπει να γίνεται με φειδώ και με βάση καθορισμένα κριτήρια, ώστε οι όποιες διοικήσεις να κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Ενός αποτελέσματος που θα επιβεβαιώνεται από την πορεία των στρατηγικών τους προγραμμάτων, που αναγκαστικά θα πρέπει να υπάρχουν. Δεν θα επανέλθουμε επ’ αυτού. Αντίθετα, το παρόν άρθρο, συνιστά ένα κείμενο που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σαν τμήμα ενός πολιτικού μυθιστορήματος.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι βρισκόμαστε στο σημείο εκείνο, στο οποίο ο πρωθυπουργός αφού αποφάσισε ποιοι θα αντικατασταθούν και από ποιους, κάλεσε τους νεοτοποθετηθέντες στο γραφείο του και όσους δεν αλλάχθηκαν. Ας παραθέσουμε το τι είπε –ο φανταστικός πρωθυπουργός του μυθιστορήματός μας- στους επικεφαλείς των οργανισμών και επιχειρήσεων, που κι αυτοί είναι φανταστικοί. Πάσα ομοιότης με υπαρκτά πρόσωπα, είναι τυχαία…
Ιδού το κείμενο της ομιλίας του πρωθυπουργού :
«Κυρίες και κύριοι, σας κάλεσα για να σας συγχαρώ κατ’ αρχήν για την εκλογή σας. Και για όσους από σας παραμείνατε στις θέσεις σας, για την επιλογή της παραμονής σας. Προκριθήκατε στις θέσεις που σας ανακοινώθηκαν, όχι διότι, όπως μπορούν να πουν μερικοί, μετρηθήκατε και βρεθήκατε «συνεπή κομματικά στελέχη», αλλά, αντίθετα, διότι εκτιμούμε ότι είσθε οι πλέον κατάλληλοι για τις θέσεις που ο καθένας σας κατέχει. Η ικανότητα όμως, στην περίπτωση ενός νεοτοποθετημένου, δεν μπορεί παρά να επικληθεί μόνο για μια φορά. Από εκεί και πέρα, η έννοια αυτή είναι μαχητή. Οφείλετε να την επιβεβαιώσετε στην πράξη. Δεν θα διστάσω, εφ’ όσον δεν ανταποκριθείτε στις προσδοκίες της κυβέρνησης που σας ετίμησε με την επιλογή σας, να σας αντικαταστήσω αμέσως, εφ’ όσον δεν ανταποκριθείτε στο νέο ήθος και ύφος που είμαστε αποφασισμένοι να επιβάλλουμε στον τρόπο άσκησης της εξουσίας. Κι αυτό το νέο ήθος και ύφος, για να καταστεί αξιόπιστο στο λαό, πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να εγκαθιδρυθεί σο ίδιο τη Δημόσιο.
» Παροικούμε όλοι την Ιερουσαλήμ. Δεν ήρθαμε από το πουθενά. Γνωρίζουμε, ότι οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις του Δημοσίου δεν εκπροσωπούν κατά τον αξιοπρεπέστερο τρόπο τις καθιερωμένες αρχές της διοίκησης, του management.
» Γνωρίζουμε ακόμα, ότι δεν εκπροσωπούν κατά τον αξιοπρεπέστερο τρόπο το αίσθημα δικαιοσύνης που επιβάλλεται να επικρατεί στον τρόπο διοίκησής τους. Για να σας το πω ευθέως, το νέο ήθος και ύφος που επαγγελλόμεθα, δεν συμβαδίζει με τις κρατούσες συνθήκες λειτουργίας των οργανισμών και των λοιπών δημοσίων επιχειρήσεων, που ιστορικά μιλώντας, έχουν αναπτυχθεί σε χώρους απροκάλυπτης άσκησης κάθε μικροκομματικής σκοπιμότητας με πρώτη και καλύτερη συνέπεια την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος μετριοκρατίας, που ως καρκίνωμα έχει μεταβάλει κάθε αίσθηση και προσπάθεια παραγωγικής εργασίας σε κάτι το αξιοπερίεργο, επιβάλλοντας στην κυριολεξία αμοραλιστικές εργασιακές νοοτροπίες και μεταβάλλοντας τους οργανισμούς αυτούς και τις επιχειρήσεις αυτές σε χώρους εύκολου πλουτισμού για ορισμένους, που δύσκολα μπορούν να φέρουν τον τίτλο του εργαζόμενου.
» Είναι αυτονόητο, ότι τέτοιες συνθήκες, που αποκλίνουν της φιλοσοφίας μας για ένα νέο ήθος και ύφος δεν θα τις δεχθώ. Στην πρώτη πληροφόρηση που θα έχω για φαινόμενα διαίρεσης των εργαζομένων και για φαινόμενα αποκλεισμού, με βάση τις πολιτικές τους τοποθετήσεις, όχι απλώς δεν θα τις δεχθώ, αλλά, θα υπάρξουν και κυρώσεις δικαστικές. Η πατρίδα μας, δεν έχει περιθώρια τέτοιων ερασιτεχνισμών. Δεν έχουμε την πολυτέλεια, ούτε να παραγκωνίζουμε αξίες, άλλ’ ούτε και να υποθάλπουμε μετριότητες και μάλιστα να παρέχουμε στους δεύτερους περισσότερες ευκαιρίες από τους πρώτους, και μάλιστα, να αμείβουμε τους δεύτερους, καλύτερα από τους πρώτους. Ένας οργανισμός, μια δημόσια επιχείρηση, δεν ανήκει σε κάποιους, ανήκει στους πάντες.
» Στον τομέα των επιχειρηματικών και εν γένει επιχειρησιακών σας επιδόσεων, επίσης θα υπάρχει συνεχής παρακολούθηση του έργου σας. Οφείλετε να καταστρώσετε όλοι σας μακροχρόνια στρατηγικά προγράμματα από τα οποία και θα κριθείτε. Δεν αμφιβάλλω ότι γνωρίζετε το τι πρέπει να κάνετε επ’ αυτού σε τεχνικό επίπεδο. Όμως είναι ανάγκη να το ξανατονίσω : Παροικούμε όλοι την Ιερουσαλήμ. Δεν ήρθαμε από το πουθενά. Και επαναλαμβάνω το σημείο αυτό, ακριβώς για να τονίσω ότι δεν θα πρέπει να ξαναεπαναληφθούν τα απαράδεκτα φαινόμενα που ιστορικά ταλανίζουν τους οργανισμούς και τις δημόσιες επιχειρήσεις, που όλες έχουν να δείξουν μελέτες και σχέδια, πολλές φορές ακριβοπληρωμένα, απλά και μόνο για να μην εφαρμόζονται. Το νέο ήθος και ύφος που επαγγελλόμαστε, έχει εξοστρακίσει την τακτική των δικαιολογιών. Όχι πλέον δικαιολογίες, γιατί δεν πετύχαμε. Ήρθε ο καιρός να μιλάμε μόνο για επιτυχίες. Οι δικαιολογίες δεν θα έχουν θέση, παρά μόνο εκεί που εξωγενείς παράγοντες και αντικειμενικά απρόβλεπτοι, μπορούν να μας παρεκκλίνουν από την πορεία μας.
» Οφείλετε να δώσετε έμφαση στους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις που διοικείτε, στις σταθερές στρατηγικές παραμέτρους επιτυχίας. Είμαι βέβαιος ότι εσείς, σαν ανώτατα στελέχη τις γνωρίζετε καλύτερα από εμένα. Θα αποτολμήσω όμως να σας παραθέσω δύο-τρεις απ’ αυτές, απλώς και μόνο επειδή αισθάνομαι ότι πρέπει να τις τονίσω και όχι για να σας τις γνωρίσω. Ξεκινήστε αμέσως την εγκαθίδρυση ενός συστήματος αξιών, τέτοιου ώστε με τη σειρά του να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση ενός οράματος και μιας παραγωγικής κουλτούρας μέσα στον ίδιο τον οργανισμό, μέσα στην ίδια την επιχείρηση. Γνωρίζετε ότι αν δεν υπάρχουν αυτά τα στοιχεία, κανένα σχέδιο, όσο καλά σχεδιασμένο κι αν είναι, δεν πρόκειται να αποδώσει αν λείπουν, τα οποία αποτελούν τη «σημαία» χάριν της οποίας μπορεί κάποιος να εντείνει πιο παραγωγικά και πιο αποτελεσματικά την προσπάθειά του, ενώ είναι βέβαιο, ότι κανείς δεν πρόκειται να καταβάλλει ουσιαστική προσπάθεια για πρόσωπα ή καταστάσεις που αδυνατούν να λειτουργήσουν ως σύμβολα και πολύ περισσότερο όταν λειτουργούν ως αρνητικά σύμβολα. Κανείς δεν θυσιάστηκε χάριν κάποιου αξιωματικού. Αντίθετα, πολλοί πέθαναν για μια σημαία, δηλαδή για ένα όραμα, για μια ιδέα, για αξίες, που ενσωματώνονται σ’ αυτό το μικρό κομμάτι πανιού.
» Κυρίες και κύριοι, πιστεύω ότι με όσα σας είπα, σας έχω δώσει να καταλάβετε, ότι στην ουσία αποδεσμεύω τις διοικήσεις των δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων από την καρκινωματική κατάσταση των πολιτικών παρεμβάσεων. Αποκόπτω τον ομφάλιο λώρο μεταξύ πολιτικής σκοπιμότητας, μεταξύ κομματικής σκοπιμότητας και των οργανισμών και επιχειρήσεων που καλείσθε να διοικήσετε. Από τη στιγμή που τα στρατηγικά σας προγράμματα θα εγκριθούν με γνώμονα το επιχειρηματικό συμφέρον και το αντίστοιχο εθνικό, από το σημείο αυτό και πέρα, όχι μόνο δεν υποχρεούσθε να ενδίδετε στις όποιες πιέσεις, αλλά, αντίθετα, έχετε την υποχρέωση να τις απορρίπτετε και όταν είναι πιεστικές να τις καταγγέλλετε, χωρίς προηγούμενα να ενημερώνετε κανέναν, ούτε εμένα τον ίδιο. Η στιγμή είναι ιστορική. Τουλάχιστον ως αφετηριακές προθέσεις. Είμαι διατιθέμενος να προχωρήσω την προσπάθεια μέχρι τέλους. Και επειδή ένας πρωθυπουργός δεν παύει να είναι και πολιτικό πρόσωπο, το νέο ήθος και ύφος άσκησης της εξουσίας, μου αποστερεί το δικαίωμα να επαναλάβω χοντροκομμένες και βαρύγδουπες δηλώσεις του τύπου «δεν υπολογίζω το πολιτικό κόστος». Αυτή η δήλωση υπήρξε το μεγαλύτερο και διαρκέστερο ψέμα. Αν όσοι το είπαν αυτό το πίστευαν, ίσως να μην υπήρχε σήμερα κανείς από τους εν ενεργεία πολιτικούς. Το πιο έντιμο είναι να πω ότι, μάλιστα, είμαι πολιτικός, ενδιαφέρομαι για το τι κοστίζει στην πολιτική μου παρουσία, από την άλλη όμως, ακριβώς επειδή στον κάθε πολιτικό υπάρχει και εν πάσει περιπτώσει θα έπρεπε να υπάρχει σε μεγαλύτερο βαθμό η αίσθηση της προσφοράς, λέγω ότι ο καλύτερος τρόπος για να μειώσει κανείς τα στοιχεία του πολιτικού κόστους, ο τρόπος που εγγυάται μακροχρόνια κοινωνική αποδοχή της παραπάνω προσφοράς, είναι να ευθυγραμμίζεται με ό,τι ακουμπάει το γενικό συμφέρον, στο εθνικό συμφέρον και όχι στο συμφέρον των ολίγων. Όμως, φθάσαμε δυστυχώς σ’ ένα σημείο, που τέτοιες διατυπώσεις πολλές φορές φέρνουν αυτόματα στον απλό πολίτη, ένα χαμόγελο που όταν δεν είναι ειρωνικό, είναι πικραμένο.
» Το νέο ήθος και ύφος που επαγγελλόμαστε, στοχεύει στην αποκατάσταση αυτών των αξιών. Σεις, καλείσθε να τις αποκαταστήσετε στους χώρους ευθύνης σας. Σας εύχομαι καλή δουλειά, καλή επιτυχία στο έργο σας και θα χαρώ ν’ ακούσω ότι τολμήσατε να κάνετε τις επιλογές που σας εκφράζουν, έξω και πέρα από ταμπέλες. Θυμηθείτε, δεν είσθε πολιτικοί, είσθε μάνατζερ και σαν τέτοιοι θα κριθείτε. Θυμηθείτε, δεν σας διορίζει κανένας μικροπαράγοντας, ούτε οφείλετε να δείξετε «καλή διαγωγή» στους όποιους φερόμενους «παράγοντες» στους χώρους δουλειάς σας, που δεν απολαμβάνουν και πάντοτε της εκτίμησης των εργαζομένων. «Παράγοντες» περίεργους, που αναλώνουν περισσότερο χρόνο στο τηλέφωνο «ανταλλάσσοντας» κομματικές πληροφορίες και λιγότερο εργαζόμενοι, φαινόμενο που πρέπει να εξαλείψετε. Ο πρωθυπουργός της χώρας και η κυβέρνηση αποτελούν τη φυσική υπηρεσιακή σας ιεραρχία. Που κι αυτή αυτοδεσμεύεται από τις προκαθορισμένες αρμοδιότητές σας και τους θεσμοθετημένους τρόπους επικοινωνίας».
Φτάσαμε στο τέλος του μυθιστορήματός μας. Αν ήμουν σύμβουλος του πρωθυπουργού, θα του συνιστούσα να έκανε μια συνάντηση με τους διοικητές των δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων και μάλιστα δημόσια, εις επήκοον της κοινής γνώμης. Μάλλον δεν θα έχανε… Άλλωστε, έχουμε δει δημόσιες «πρώτες» συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου, που ειλικρινά δεν μπόρεσα να καταλάβω προς τι ο δημόσιος χαρακτήρας τους. Εδώ, ειλικρινά, θα είχε ενδιαφέρον.
Το άρθρο αυτό το ορωτοδημοσίευσα στην εφημερίδα ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, στις 11/2/1996, με τίτλο «ένα σενάριο πολιτικής φαντασίας»
