της Άννας Ευθυμίου
Μελετώντας το κείμενο διαβούλευσης για τη μεταρρύθμιση με την ονομασία «Καλλικράτης», διαπιστώνει κανείς ότι είναι εξαιρετικά γενικόλογο. Δεν εμβαθύνει σε προβλήματα που αφορούν τη διάρθρωση των ΟΤΑ, την αποτελεσματικότητά τους, την οικονομική τους ανεξαρτησία, αλλά και τη διοικητική τους απαγκίστρωση από το δαιδαλώδες και δυσλειτουργικό κράτος.
Με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» η κυβέρνηση «θεωρητικά» επιχειρεί τη διοικητική, οικονομική, πολιτική αλλά και ηθική...
Μελετώντας το κείμενο διαβούλευσης για τη μεταρρύθμιση με την ονομασία «Καλλικράτης», διαπιστώνει κανείς ότι είναι εξαιρετικά γενικόλογο. Δεν εμβαθύνει σε προβλήματα που αφορούν τη διάρθρωση των ΟΤΑ, την αποτελεσματικότητά τους, την οικονομική τους ανεξαρτησία, αλλά και τη διοικητική τους απαγκίστρωση από το δαιδαλώδες και δυσλειτουργικό κράτος.
Με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» η κυβέρνηση «θεωρητικά» επιχειρεί τη διοικητική, οικονομική, πολιτική αλλά και ηθική...
επαναθεμελίωση της αυτοδιοίκησης. Μπορεί όμως με τα μέτρα που θα λάβει να καταπολεμήσει τη γραφειοκρατία, την αναποτελεσματικότητα και τον «κατακερματισμένο συγκεντρωτισμό» που χαρακτηρίζει τη διαρθρωτική δομή της χώρας μας; Επιπρόσθετα, μπορεί να συμβάλει με υπευθυνότητα τόσο στην αναβάθμιση της καθημερινότητας του πολίτη όσο και στην προώθηση των εθνικών στρατηγικών στόχων; Είναι αλήθεια ότι οι βασικές διαρθρωτικές αδυναμίες του πολυδιασπασμένου, κατακερματισμένου και αποσπασματικά ρυθμισμένου διοικητικού πλαισίου δεν επιτρέπουν την εξυπηρέτηση του πολίτη. Αποτελούν τροχοπέδη στην αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ στη διοικητική διάρθρωση της χώρας μας και των υπηρεσιών τους. Αυτήν την αρνητική πτυχή οφείλει να αντιπαρέλθει ο «Καλλικράτης».
Ωστόσο, ο «Καλλικράτης» δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως «Δούρειος Ίππος» της κομματικής επέλασης του ΠΑΣΟΚ στην αυτοδιοίκηση, αλλά ως ένα μέσο αναβάθμισης και ανάπτυξης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Γι’ αυτόν το λόγο, ορισμένα από τα προτεινόμενα προς διαβούλευση μέτρα βρίσκονται σε εμφανή ανακολουθία με την παραπάνω πρόταση. Ειδικότερα, η επαναφορά του εκλογικού συστήματος του «50%+1», το οποίο θα είναι και το ποσοστό που απαιτείται για την εκλογή Δημάρχου και Περιφερειάρχη από την πρώτη Κυριακή, δε συνάδει με το Ελληνικό πολιτικό σύστημα. Άλλωστε, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εκλογικό σύστημα που θα προωθήσει τις δημοκρατικές διαδικασίες εκλογής των επικεφαλής της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από τη στιγμή που η κυβέρνηση, η οποία διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας, εκλέγεται με ποσοστό 42%, γιατί να μην μπορεί να εκλεγεί ένας Δήμαρχος με το ίδιο ποσοστό; Γιατί πρέπει να χρησιμοποιήσουμε άλλα μέτρα και άλλα σταθμά στην περίπτωση της τοπικής αυτοδιοίκησης; Εξάλλου, το σύστημα αυτό προωθεί συνεργασίες που πολλές φορές βασίζονται σε «υπόγειες» συμφωνίες, παντελώς ανάρμοστες με τις αξίες για ανεξάρτητη και δημιουργική τοπική αυτοδιοίκηση.
Επικεντρώνοντας τη σκέψη μας στην πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη, τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι: Πώς μπορεί να δομηθεί ένας ισχυρός, ανεξάρτητος, δημιουργικός και αποτελεσματικός Μητροπολιτικός Δήμος; Πώς πρέπει να συνενωθούν οι υπάρχοντες Δήμοι και να αποτελέσουν έναν οργανισμό ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών; Τι θα πρέπει να γίνει με τα οικονομικά των Δήμων που βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση; Ποιες είναι οι λύσεις που δίνει ο «Καλλικράτης»; Η απάντηση είναι ότι ο «Καλλικράτης» δεν εμβαθύνει στην ουσία των προβλημάτων, αλλά μιλάει γενικά για μια καλύτερη τοπική αυτοδιοίκηση, κάτι που αναμφίβολα είναι στόχος όλων των πολιτικών δυνάμεων και επιθυμία όλων των πολιτών.
Είναι επιτακτική ανάγκη η μητροπολιτική αυτοδιοίκηση να αναφέρεται στον Α βαθμό Αυτοδιοίκησης, δηλαδή κοντά στον πολίτη και όχι στο Β βαθμό, δηλαδή μακριά από τον πολίτη. Να ακολουθεί το γερμανικό μοντέλο στα μητροπολιτικά κέντρα, με διατήρηση των υφιστάμενων δήμων και τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού συμβουλίου που θα αναλαμβάνει τις μητροπολιτικές λειτουργίες με τη συμμετοχή τοπικών φορέων.
Πέραν τούτων, οι Δήμοι που έχουν κοινές συνισταμένες πρέπει να συνενωθούν. Ωστόσο, στο πρόγραμμα «Καλλικράτης» δε γίνεται καθόλου μνεία των γεωγραφικών ορίων των δήμων που θα προκύψουν με τη συνένωσή τους με άλλους μικρότερους. Τα κριτήρια για τη χωροθέτηση των διοικητικών ορίων των νέων ΟΤΑ πρέπει να είναι κατ’ εξοχήν πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, γεωγραφικά, αναπτυξιακά, λειτουργικά, πολιτιστικά – ιστορικά και χωροταξικά. Όλοι αυτοί οι παράγοντες πρέπει να προσμετρηθούν και να συνεκτιμηθούν, ώστε να προκύψει μία αποτελεσματική συνένωση των δήμων. Γι’ αυτόν το λόγο, κύριο μέλημα και προτεραιότητα της κυβέρνησης προβάλει πρώτα ο γεωγραφικός προσδιορισμός των ορίων των νέων δήμων και στη συνέχεια ο ουσιαστικός διάλογος για τη νέα διοικητική μεταρρύθμιση.
Επιπρόσθετα, στο πρόγραμμα «Καλλικράτης» ουδεμία απολύτως αναφορά γίνεται για το θέμα της «κοστολόγησης» των νέων αρμοδιοτήτων, μία διαδικασία που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος, καθώς επίσης και για το ύψος των πόρων που θα πρέπει να καλύψουν τον καινούριο σχεδιασμό, δεδομένου ότι στον προϋπολογισμό του 2010 τα κονδύλια προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν μειωθεί δραστικά.
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» προβλέπει να αναλάβουν οι Δήμοι αρμοδιότητες που μέχρι πρότινος ανήκαν στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις της χώρας. Αυτές είναι η πρόνοια και η προστασία της δημόσιας υγείας, η ανέγερση σχολικών κτιρίων, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, η ένταξη των μεταναστών, οι πολεοδομικές εφαρμογές, ο υγειονομικός έλεγχος, η προστασία της παιδικής και της τρίτης ηλικίας, οι λαϊκές αγορές, οι αδειοδοτήσεις και ο έλεγχος πολλών τοπικών, οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Ακόμη και να ενσωματωθούν οι υπηρεσίες των Ν.Α. στους Δήμους, είναι θεμελιώδης ανάγκη όχι μόνο να υπάρξουν οι απαραίτητοι πόροι, για να βασιστούν οι νέες αρμοδιότητες, αλλά παράλληλα να αυξηθούν σε σχέση με τις απολαβές των Ν.Α.. Το προηγούμενο καθεστώς είχε δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα, που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επωμιστούν οι Δήμοι.
Ειδικότερα, για τη σύσταση και τη σωστή λειτουργία ενός Μητροπολιτικού Δήμου στη Θεσσαλονίκη θα μπορούσαμε να προσανατολιστούμε στους ακόλουθους άξονες: 1) Προβάλλει απαραίτητη η διοικητική ανεξαρτησία από την κεντρική εξουσία, ώστε να περιοριστεί η γραφειοκρατία, η αναποτελεσματικότητα, ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων, οι καθυστερήσεις και οι παρεμβάσεις στο έργο των Δημοτικών αρχών. Με το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να προχωρήσει η αναγκαία και απαιτούμενη ανεξαρτησία των ΟΤΑ, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη. 2) Οι Οργανισμοί Τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιαίτερα οι Δήμοι πρέπει να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Το ταμείο των ΟΤΑ δεν πρέπει να γίνεται έρμαιο των προθέσεων της κεντρικής κυβέρνησης. Οι πόροι της περιοχής οφείλουν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ίδιας της περιοχής, χωρίς διαμεσολαβητή τον εκάστοτε Υπουργό Οικονομικών. 3) Χρειάζεται να δημιουργηθούν ισχυρές, αποτελεσματικές, ευέλικτες και σύγχρονες δημοτικές υπηρεσίες, χωρίς να παρεμβαίνει πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως ο βραχνάς της κεντρικής διοίκησης. Οι ΟΤΑ Α βαθμού θα πρέπει να είναι ικανοί να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις, να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία και σύγχρονες μεθόδους διοίκησης, προκειμένου να είναι έτοιμοι να υποδεχθούν διευρυμένες αρμοδιότητες.
Ο «Καλλικράτης», ωστόσο, αποτελεί μία πρόκληση και συνάμα μία ευκαιρία. Οφείλουμε όλοι μας να ασκήσουμε τις απαραίτητες πιέσεις στην κεντρική εξουσία, ώστε να ωφελήσουμε το κοινό μας σπίτι που είναι ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η τοπική αυτοδιοίκηση. Ο θεσμός είναι αυτός που μπορεί να μας προσφέρει μία καλύτερη καθημερινότητα, ένα καλύτερο περιβάλλον, ένα καλύτερο μέλλον. Οφείλουμε να επενδύσουμε στην τοπική αυτοδιοίκηση, αφού επενδύοντας σ’ αυτήν επενδύουμε στο αύριο.
*Η Άννα Ευθυμίου είναι Δικηγόρος, Εντεταλμένη σύμβουλος σε θέματα Νεολαίας στο Δήμο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος της Μ.Κ.Ο. «Ν.Ε.Ο.Ι.»
Ωστόσο, ο «Καλλικράτης» δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως «Δούρειος Ίππος» της κομματικής επέλασης του ΠΑΣΟΚ στην αυτοδιοίκηση, αλλά ως ένα μέσο αναβάθμισης και ανάπτυξης των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Γι’ αυτόν το λόγο, ορισμένα από τα προτεινόμενα προς διαβούλευση μέτρα βρίσκονται σε εμφανή ανακολουθία με την παραπάνω πρόταση. Ειδικότερα, η επαναφορά του εκλογικού συστήματος του «50%+1», το οποίο θα είναι και το ποσοστό που απαιτείται για την εκλογή Δημάρχου και Περιφερειάρχη από την πρώτη Κυριακή, δε συνάδει με το Ελληνικό πολιτικό σύστημα. Άλλωστε, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί εκλογικό σύστημα που θα προωθήσει τις δημοκρατικές διαδικασίες εκλογής των επικεφαλής της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από τη στιγμή που η κυβέρνηση, η οποία διαχειρίζεται τις τύχες της χώρας, εκλέγεται με ποσοστό 42%, γιατί να μην μπορεί να εκλεγεί ένας Δήμαρχος με το ίδιο ποσοστό; Γιατί πρέπει να χρησιμοποιήσουμε άλλα μέτρα και άλλα σταθμά στην περίπτωση της τοπικής αυτοδιοίκησης; Εξάλλου, το σύστημα αυτό προωθεί συνεργασίες που πολλές φορές βασίζονται σε «υπόγειες» συμφωνίες, παντελώς ανάρμοστες με τις αξίες για ανεξάρτητη και δημιουργική τοπική αυτοδιοίκηση.
Επικεντρώνοντας τη σκέψη μας στην πόλη μας, τη Θεσσαλονίκη, τα ερωτήματα που γεννιούνται είναι: Πώς μπορεί να δομηθεί ένας ισχυρός, ανεξάρτητος, δημιουργικός και αποτελεσματικός Μητροπολιτικός Δήμος; Πώς πρέπει να συνενωθούν οι υπάρχοντες Δήμοι και να αποτελέσουν έναν οργανισμό ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών; Τι θα πρέπει να γίνει με τα οικονομικά των Δήμων που βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση; Ποιες είναι οι λύσεις που δίνει ο «Καλλικράτης»; Η απάντηση είναι ότι ο «Καλλικράτης» δεν εμβαθύνει στην ουσία των προβλημάτων, αλλά μιλάει γενικά για μια καλύτερη τοπική αυτοδιοίκηση, κάτι που αναμφίβολα είναι στόχος όλων των πολιτικών δυνάμεων και επιθυμία όλων των πολιτών.
Είναι επιτακτική ανάγκη η μητροπολιτική αυτοδιοίκηση να αναφέρεται στον Α βαθμό Αυτοδιοίκησης, δηλαδή κοντά στον πολίτη και όχι στο Β βαθμό, δηλαδή μακριά από τον πολίτη. Να ακολουθεί το γερμανικό μοντέλο στα μητροπολιτικά κέντρα, με διατήρηση των υφιστάμενων δήμων και τη δημιουργία ενός μητροπολιτικού συμβουλίου που θα αναλαμβάνει τις μητροπολιτικές λειτουργίες με τη συμμετοχή τοπικών φορέων.
Πέραν τούτων, οι Δήμοι που έχουν κοινές συνισταμένες πρέπει να συνενωθούν. Ωστόσο, στο πρόγραμμα «Καλλικράτης» δε γίνεται καθόλου μνεία των γεωγραφικών ορίων των δήμων που θα προκύψουν με τη συνένωσή τους με άλλους μικρότερους. Τα κριτήρια για τη χωροθέτηση των διοικητικών ορίων των νέων ΟΤΑ πρέπει να είναι κατ’ εξοχήν πληθυσμιακά, κοινωνικά, οικονομικά, γεωγραφικά, αναπτυξιακά, λειτουργικά, πολιτιστικά – ιστορικά και χωροταξικά. Όλοι αυτοί οι παράγοντες πρέπει να προσμετρηθούν και να συνεκτιμηθούν, ώστε να προκύψει μία αποτελεσματική συνένωση των δήμων. Γι’ αυτόν το λόγο, κύριο μέλημα και προτεραιότητα της κυβέρνησης προβάλει πρώτα ο γεωγραφικός προσδιορισμός των ορίων των νέων δήμων και στη συνέχεια ο ουσιαστικός διάλογος για τη νέα διοικητική μεταρρύθμιση.
Επιπρόσθετα, στο πρόγραμμα «Καλλικράτης» ουδεμία απολύτως αναφορά γίνεται για το θέμα της «κοστολόγησης» των νέων αρμοδιοτήτων, μία διαδικασία που είναι ιδιαίτερα χρονοβόρος, καθώς επίσης και για το ύψος των πόρων που θα πρέπει να καλύψουν τον καινούριο σχεδιασμό, δεδομένου ότι στον προϋπολογισμό του 2010 τα κονδύλια προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση έχουν μειωθεί δραστικά.
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» προβλέπει να αναλάβουν οι Δήμοι αρμοδιότητες που μέχρι πρότινος ανήκαν στις Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις της χώρας. Αυτές είναι η πρόνοια και η προστασία της δημόσιας υγείας, η ανέγερση σχολικών κτιρίων, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, η ένταξη των μεταναστών, οι πολεοδομικές εφαρμογές, ο υγειονομικός έλεγχος, η προστασία της παιδικής και της τρίτης ηλικίας, οι λαϊκές αγορές, οι αδειοδοτήσεις και ο έλεγχος πολλών τοπικών, οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Ακόμη και να ενσωματωθούν οι υπηρεσίες των Ν.Α. στους Δήμους, είναι θεμελιώδης ανάγκη όχι μόνο να υπάρξουν οι απαραίτητοι πόροι, για να βασιστούν οι νέες αρμοδιότητες, αλλά παράλληλα να αυξηθούν σε σχέση με τις απολαβές των Ν.Α.. Το προηγούμενο καθεστώς είχε δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα, που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επωμιστούν οι Δήμοι.
Ειδικότερα, για τη σύσταση και τη σωστή λειτουργία ενός Μητροπολιτικού Δήμου στη Θεσσαλονίκη θα μπορούσαμε να προσανατολιστούμε στους ακόλουθους άξονες: 1) Προβάλλει απαραίτητη η διοικητική ανεξαρτησία από την κεντρική εξουσία, ώστε να περιοριστεί η γραφειοκρατία, η αναποτελεσματικότητα, ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων, οι καθυστερήσεις και οι παρεμβάσεις στο έργο των Δημοτικών αρχών. Με το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο πρέπει να προχωρήσει η αναγκαία και απαιτούμενη ανεξαρτησία των ΟΤΑ, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη. 2) Οι Οργανισμοί Τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιαίτερα οι Δήμοι πρέπει να είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Το ταμείο των ΟΤΑ δεν πρέπει να γίνεται έρμαιο των προθέσεων της κεντρικής κυβέρνησης. Οι πόροι της περιοχής οφείλουν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ίδιας της περιοχής, χωρίς διαμεσολαβητή τον εκάστοτε Υπουργό Οικονομικών. 3) Χρειάζεται να δημιουργηθούν ισχυρές, αποτελεσματικές, ευέλικτες και σύγχρονες δημοτικές υπηρεσίες, χωρίς να παρεμβαίνει πολλαπλώς και ποικιλοτρόπως ο βραχνάς της κεντρικής διοίκησης. Οι ΟΤΑ Α βαθμού θα πρέπει να είναι ικανοί να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις, να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία και σύγχρονες μεθόδους διοίκησης, προκειμένου να είναι έτοιμοι να υποδεχθούν διευρυμένες αρμοδιότητες.
Ο «Καλλικράτης», ωστόσο, αποτελεί μία πρόκληση και συνάμα μία ευκαιρία. Οφείλουμε όλοι μας να ασκήσουμε τις απαραίτητες πιέσεις στην κεντρική εξουσία, ώστε να ωφελήσουμε το κοινό μας σπίτι που είναι ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η τοπική αυτοδιοίκηση. Ο θεσμός είναι αυτός που μπορεί να μας προσφέρει μία καλύτερη καθημερινότητα, ένα καλύτερο περιβάλλον, ένα καλύτερο μέλλον. Οφείλουμε να επενδύσουμε στην τοπική αυτοδιοίκηση, αφού επενδύοντας σ’ αυτήν επενδύουμε στο αύριο.
*Η Άννα Ευθυμίου είναι Δικηγόρος, Εντεταλμένη σύμβουλος σε θέματα Νεολαίας στο Δήμο Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος της Μ.Κ.Ο. «Ν.Ε.Ο.Ι.»
