Τα παραμύθια περί φορολογίας των offshore

Το "θα φορολογήσουμε τις offshore" ακούγεται ευχάριστα στα αυτιά του ..μισθωτού και συνταξιούχου, που ψάχνουν εναγωνίως κακούς πλούσιους, για να πληρώσουν τα σπασμένα. Μόνο, που οι γνώστες αμφιβάλλουν...
Ας δουμε τι ισχύει και τι μπορεί να γίνει ή να μη γίνει:

Με αφορμή κάποιον έλεγχο του ΣΔΟΕ για τις υπεράκτιες εταιρείες (off shore) άρχισε μια παραφιλολογία που δημιουργεί εντυπώσεις άσχετες με τη νομική πραγματικότητα. Ας δούμε πρώτα τι θα πει νομικά υπεράκτια εταιρεία. Είναι μια εταιρεία που ενώ είναι ελληνική, ολλανδική, κυπριακή κτλ. δεν δραστηριοποιείται στο κράτος της ιδρύσεώς της αλλά εκτός του κράτους αυτού. Π.χ. μια κυπριακή τέτοια εταιρεία ανοίγει γραφεία στην Αθήνα και κάνει εμπόριο στην Ελλάδα ή αγοράζει ένα ακίνητο. Και στις δύο περιπτώσεις θα φορολογηθεί κανονικά. Στην πρώτη περίπτωση (εμπορία) σαν να ήταν ελληνική εμπορική εταιρεία και στη δεύτερη (αγορά ακινήτου) σαν να ήταν φυσικό πρόσωπο που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα και είναι κύριος ενός ακινήτου.

Χρήση και κατάχρηση

Οι πρώτοι διδάξαντες ήταν η Λιβερία και ο Παναμάς· τότε δεν τις είπαν υπεράκτιες, αφού οι εταιρείες αυτές που δραστηριοποιούνται εκτός Λιβερίας και Παναμά δεν πληρώνουν φόρο στα κράτη αυτά. Οι πρώτοι που έκαναν όχι χρήση αλλά κατάχρηση των εταιρειών αυτών ήταν οι Ελληνες. Χιλιάδες καράβια ελληνικής ιδιοκτησίας «ανήκουν» σε λιβεριανές ή σε παναμέζικες εταιρείες. Η Ελλάδα με πλήρες νομικό πλαίσιο καλύπτει και τις εταιρείες αυτές από πάσης απόψεως νομικής και φορολογικής. Ετσι λοιπόν λιβεριανής ή παναμαϊκής ιδιοκτησίας πλοία όχι μόνο νηολογούνται και φέρουν την ελληνική σημαία (άρθρο 5 ΝΔ 187/1973) και θεωρούνται ελληνικά αλλά μπορεί να υπαχθούν και στις ευνοϊκές διατάξεις του συνταγματικά κατοχυρωμένου ΝΔ 2687/53 για την προστασία κεφαλαίων εξωτερικού. Τέλος, η φορολογία των ναυτιλιακών αυτών εταιρειών, η οποία και αυτή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη (συνεπώς δεν μπορεί να αυξηθεί), υπολογίζεται με βάση την ηλικία και τους κόρους ολικής χωρητικότητας κάθε πλοίου.

Για τις ναυτιλιακές αλλά και για τις άλλες μη ναυτιλιακές εμπορικές εταιρείες ο ΑΝ 89/1967 αναγνώρισε πολλά φορολογικά και δασμολογικά προνόμια για τις όποιες ναυτιλιακές και μη εταιρείες εγκαθίστανται στην Ελλάδα πλην δραστηριοποιούνται εκτός Ελλάδας. Αντίθετα, αν μια ελληνική εταιρεία δραστηριοποιείται στην αλλοδαπή (π.χ. αγοράζει από τη γερμανική αγορά και πουλάει στη γαλλική) θα πληρώσει κανονικά τους ελληνικούς φόρους για τα κέρδη της στην αλλοδαπή.

Σύγχρονες νομοθεσίες, όπως της Κύπρου, έφτιαξαν ένα σοβαρό νομικό πλαίσιο που επιτρέπει την ίδρυση π.χ. μιας κυπριακής εταιρείας που αποκλειστικά θα δραστηριοποιείται εκτός Κύπρου, την ονόμασαν υπεράκτια και της έβαλαν και έναν μικρό (4%) φόρο. Και άλλα κράτη προ και μετά της Κύπρου έκαναν το ίδιο.

Τι λέει η νομοθεσία

Ας δούμε τώρα τις φορολογικές υποχρεώσεις των υπεράκτιων αυτών εταιρειών στην Ελλάδα και στην έδρα τους που αγοράζουν ένα ακίνητο στην Ελλάδα και το εκμισθώνουν στον «πραγματικό» κύριο της εταιρείας αυτής. Από τον συνδυασμό των άρθρων 99 παρ. 1δ, 101 παρ. 1δ, 105 παρ. 9 του Ν. 2238/1994 προκύπτει ότι αυτές οι υπεράκτιες εταιρείες φορολογούνται όπως τα φυσικά πρόσωπα. Με άλλα λόγια, ο κ. Χ που έχει μια βίλα θα πληρώνει ακριβώς τον ίδιο φόρο επί των μισθωμάτων αν τη βίλα την έχει στο όνομα υπεράκτιας εταιρείας. Τότε γιατί και τι ψάχνει το ΣΔΟΕ; Κακόπιστα μπορεί να λεχθεί ότι το ενοίκιο θα γραφτεί χαμηλό ή η βίλα θα εμφανιστεί σαν ακατοίκητη ή ακόμη αντί για μία θα χρησιμοποιηθούν δύο και τρεις υπεράκτιες εταιρείες και έτσι δεν θα πληρωθεί φόρος μεγάλης ακίνητης περιουσίας ή, τέλος, αφού δεν υπάρχει «πόθεν έσχες», η αγορά της βίλας από την υπεράκτια μπορεί να καλύπτει ξέπλυμα χρήματος.

Για όλα υπάρχει πρόβλεψη στην υπάρχουσα νομοθεσία, την οποία αντί να τη διαβάσουμε και να την εφαρμόσουμε κάνουμε έρευνες για το πώς λειτουργούν οι υπεράκτιες έδρες τους!

Χαμηλό ενοίκιο: Το άρθρο 22 του Ν. 2238/94 τα λέει όλα και σχολαστικά περιγράφει πώς θα βρεθεί το πραγματικό μίσθωμα αν το εμφανιζόμενο μίσθωμα είναι δυσαναλόγως κατώτερο σε σχέση με τη μισθωτική αξία.

Αδειο ακίνητο: Ως γνωστόν η Εφορία για τα κενά ακίνητα ζητεί αποδείξεις της ΔΕΗ για να τα αναγνωρίσει ως ακίνητα άνευ εισοδήματος.

ΦΜΑΠ - Ξέπλυμα χρήματος: Οπως δέχονται η επιστήμη αλλά και τα δικαστήρια του τόπου μας, αν καταχρηστικά χρησιμοποιείς εταιρείες π.χ. για να μην πληρώσεις φόρο μεγάλης ακίνητης περιουσίας το δικαστήριο αίρει την αυτοτέλεια του νομικού προσώπου και υποχρεώνει τον πίσω από αυτήν κρυπτόμενο να πληρώσει τους φόρους. Για το ξέπλυμα του χρήματος τα πράγματα είναι πιο εύκολα, αφού όλοι «οι φορολογικοί παράδεισοι» έχουν υποχρέωση συνεργασίας για τέτοιες ανακαλύψεις. Εύκολα οι φορολογικές αρχές, ισχυριζόμενες ότι η υπεράκτια εταιρεία απέκτησε τα χρήματα με δανεισμό στην Ελλάδα, χωρίς να πληρωθεί χαρτόσημο, δικαιούνται να ζητήσουν από την υπεράκτια εταιρεία αιτιολόγηση και προέλευση των χρημάτων. Αν κάτι είναι ύποπτο, τότε ξεκινά η διαδικασία συνεργασίας με το αλλοδαπό Δημόσιο για τυχόν ξέπλυμα χρήματος.

Το IRS των ΗΠΑ

Εύλογα θα διερωτηθείτε: Αφού φορολογικά δεν έχουν καμία ωφέλεια, αφού είτε έτσι είτε αλλιώς πληρώνουν τους ίδιους φόρους για τη χρήση της βίλας τους, αν όχι και περισσότερους, τότε γιατί βάζουν τα ακίνητά τους σε υπεράκτιες εταιρείες; Οι όποιοι λόγοι δεν είναι περισσότεροι από δύο. Ο πρώτος είναι ψυχολογικός: αισθάνονται ότι είναι «κάποιοι» χρησιμοποιώντας μια υπεράκτια εταιρεία. Ετσι έκαναν για χρόνια όλοι οι πλούσιοι Ελληνες του εξωτερικού· όταν αγόραζαν ένα ακίνητο στην Ελλάδα, το έβαζαν σε μια τέτοια εταιρεία. Ο δεύτερος είναι φορολογικός: όταν «πουλάνε» το ακίνητο πωλούντες-παραδίδοντες τις μετοχές της υπεράκτιας, γλιτώνει ο αγοραστής τον φόρο μεταβίβασης ακινήτου και όταν πεθαίνουν οι κληρονόμοι τους δεν πληρώνουν φόρο κληρονομιάς. Εδώ όμως δεν μπορεί να γίνει τίποτα, γιατί κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει σε κάποιον να χρησιμοποιεί τέτοιες εταιρείες. Μοναδική ελπίς είναι η παγκοσμιοποίηση ­ ήδη έχουμε τα πρώτα δείγματα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ξεκίνησε. Οι 15 ευρωπαίοι εταίροι, αφού έκαμψαν τις αντιρρήσεις της Αυστρίας στη Φέιρα της Πορτογαλίας, κατάφεραν κατ' αρχάς κάθε χώρα-μέλος να είναι υποχρεωμένη να ενημερώνει τις φορολογικές αρχές των άλλων χωρών για τις αποδόσεις τοποθετήσεων που επιτυγχάνουν υπήκοοί τους στο έδαφός της. Ετσι η ΕΕ θα ελέγξει σιγά σιγά τα ειδικά φορολογικά καθεστώτα στις χώρες-μέλη και επιπλέον θα διαμορφώσει μια βάση κοινής φορολογίας. Σε δεύτερη φάση η ΕΕ θα διαπραγματευθεί με τρίτες χώρες που προσφέρουν φορολογικές διευκολύνσεις προκειμένου να περιορίσει τη διαφορά φορολογίας.

Το ΣΔΟΕ ας μελετήσει καλά τους νόμους και κυρίως ας τους εφαρμόσει. Πολλά έχει να αποκομίσει, αν ξεκινήσει από την αρχή. Εισήγαγες συνάλλαγμα για το τίμημα και τους φόρους μεταβιβάσεως κτλ. του ακινήτου, κυρία υπεράκτια; Πού βρήκες τα λεφτά; Από δάνειο στην Ελλάδα, από το εξωτερικό; Είναι το κεφάλαιό σου; Το ενοίκιο που εισπράττεις είναι το κανονικό, όπως το ορίζει ο ελληνικός φορολογικός νόμος; Υποβάλλεις δήλωση ΦΜΑΠ; Οι απαντήσεις θα δώσουν αξιόλογα ερεθίσματα και κυρίως η όλη διαδικασία θα είναι μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας και των νόμων. Ετσι κάνει το τρομερό IRS της Αμερικής. Σχολαστικά μελετά και μεθοδικά εφαρμόζει και κανένας δεν μπορεί να διαμαρτυρηθεί, αφού όλα κινούνται αυστηρά στο πλαίσιο της νομιμότητας.
ΤΟ ΒΗΜΑ / Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2000

Η συζήτηση για το πώς θα φορολογηθούν οι offshore εταιρίες ή οι συναλλαγές με αυτές άρχισε στο πλαίσιο της ευρύτερης διαβούλευσης για τις αλλαγές στη φορολογία. Στο υπουργείο Οικονομικών καλούνται να ισορροπήσουν μεταξύ της υλοποίησης των προεκλογικών δεσμεύσεων για φορολόγηση των εταιριών αυτών και των νομικών δυσλειτουργιών, που μπορεί αυτή να επιφέρει.

Το παράδειγμα της Γαλλίας είναι χαρακτηριστικό προς αποφυγή. Ο νόμος, σύμφωνα με τον οποίο όταν μια εταιρία είναι συνδεδεμένη καθ’ οιονδήποτε τρόπο με υπεράκτια τοποθεσία, τότε το κράτος φορολογεί και τα κέρδη, που μεταφέρονται με οποιονδήποτε τρόπο έξω, θεωρώντας τα δικά του, ακόμα κι αν δεν έχουν παραχθεί εκεί, δημιούργησε σημαντικά προβλήματα συμβατότητας τόσο με το κοινοτικό δίκαιο, όσο και με διμερείς συμβάσεις.

Στην Καραγιώργη Σερβίας επεξεργάζονται, πλέον, μια σειρά από μέτρων, τα οποία είναι κυρίως διοικητικού, παρά φορολογικού χαρακτήρα. Μεταξύ άλλων:

Να ζητήσει η Ελλάδα από την Ευρωπαϊκή Ένωση να ισχύσει για όλα τα κράτη-μέλη απαγορευτική διάταξη συνεργασίας με off-shore. Σε όσες δεν υπάρξει απαγόρευση, να γίνονται γνωστοί οι πραγματικοί μέτοχοι αυτών των εταιριών.

Να διατυπώνεται άμεσα αίτημα διοικητικής συνδρομής προς τις τοπικές φορολογικές αρχές (της χώρας με το χαμηλό φορολογικό συντελεστή), και το υπουργείο Οικονομικών να λαμβάνει εγγράφως στοιχεία σχετικά με νομιμοποιητικά έγγραφα, την έδρα, κινήσεις τραπεζικών λογαριασμών, λοιπές εγκαταστάσεις, το απασχολούμενο προσωπικό, πηγές προέλευσης κεφαλαίων, αποκτηθέντα περιουσιακά στοιχεία και τις οικονομικές καταστάσεις της εταιρίας. Αν αυτά δεν προσκομιστούν, τότε να μην αναγνωρίζεται κανένα στοιχείο κόστους.

Για αγορές εμπορευσίμων αγαθών από εταιρία που δεν διαθέτει ούτε εγκαταστάσεις, αλλά στην ουσία διακινεί τιμολόγια, να αναγνωρίζεται μόνο το 15% του κόστους.

Να αυξηθεί – από το 3% στο 40% της αντικειμενικής αξίας του ακινήτου - ο ετήσιος ειδικός φόρος που καταβάλλουν οι offshore και άλλες εταιρίες για ακίνητα που έχουν στη χώρα μας, ώστε να γίνει ασύμφορη η καταχώρηση ακινήτων σε τέτοιου είδους εταιρίες. Πρόκειται, πάντως, για μέτρο, που επί της ουσίας δεν εφαρμόζεται και δεν έχει αποδώσει, αφού περιέχει σημαντικές εξαιρέσεις, αλλά είναι και ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστούν οι ιδιοκτήτες αυτών των ακινήτων. Για το σκοπό αυτό, μελετάται η διενέργεια διασταυρώσεων, ώστε να εξακριβωθεί ποια ακίνητα είναι ιδιοκτησίας offshore εταιριών και δεν έχουν δηλωθεί.

Σημαντικό στοιχείο στην όλη διαδικασία είναι να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ των εταιριών, που είναι εγκατεστημένες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές και αυτών που έχουν έδρα σε υπεράκτιους προορισμούς… τους γνωστούς φορολογικούς παραδείσους.

Σύμφωνα με τον κύριο Μαρίνο Τ. Δημητρίου, δικηγόρο ειδικευμένο σε εταιρικά θέματα, «Κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τις δικές της εταιρίες και έχει το δίκαιο των εταιριών, που ιδρύονται στη χώρα αυτή. Αν η Ελλάδα επιβάλλει φόρο σε θυγατρική ελληνικής εταιρίας, για παράδειγμα στην Κύπρο, αυτό αντίκειται στους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. «Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο, ευρισκόμενο εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας, μπορεί να διαλέξει τον τόπο της έδρας προς όφελός του, δηλαδή όπου είναι χαμηλότερη η φορολογία μέσα στην Ένωση», όπως αποφάνθηκε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στην υπόθεση Cadbury-Schweppes και βρετανικό δημόσιο. Το βρετανικό δημόσιο είχε επιβάλει πρόστιμο στην εταιρία, διότι πλήρωνε λιγότερο φόρο, ιδρύοντας θυγατρική στην Ιρλανδία. Το Δικαστήριο, λοιπόν, δέχθηκε ότι είναι απόλυτα δικαιολογημένη η επιλογή του τόπου εγκατάστασης εντός της κοινότητας για καθαρά φορολογικούς λόγους. Στις 12/09/2006 εξέδωσε την απόφαση αυτή, σύμφωνα με την οποία κρίθηκε ότι η λήψη μέτρων από τις φορολογικές αρχές κρατών-μελών, που έχουν υψηλότερη φορολογία, θεωρείται παραβίαση της αρχής της ελευθερίας εγκατάστασης της συνθήκης και είναι απαράδεκτη πρακτική.»

Ο δικηγόρος και φορολογικός σύμβουλος, Γιώργος Ι. Πιτσιλής, σχολιάζει στο «Κ»:

«Η μεταχείριση των offshore εταιρειών αποτελεί ένα από τα πιο περίπλοκα προβλήματα του διεξαγόμενου φορολογικού διαλόγου. Χαρακτηριστική της σχετικής δυστοκίας είναι η απουσία συγκεκριμένων κυβερνητικών προτάσεων ή, έστω, κατευθύνσεων, για τον έλεγχο των συναλλαγών με εξωχώριες εταιρείες.

Προαπαιτούμενο της σχετικής συζήτησης είναι ο προσδιορισμός της έννοιας «εξωχώρια εταιρεία». Σύμφωνα με το νόμο, εξωχώρια είναι η εταιρεία που έχει την έδρα της σε αλλοδαπή χώρα και με βάση τη νομοθεσία της οποίας δραστηριοποιείται αποκλειστικά σε άλλες χώρες και απολαμβάνει ιδιαίτερα ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης. Ερμηνεύοντας τον νομοθετικό ορισμό, η Εγκύκλιος 1041/2003 θεωρεί εξωχώριες τις εταιρείες που εδρεύουν σε κάποιο από τα κράτη που χαρακτηρίσθηκαν φορολογικοί παράδεισοι από τη «μαύρη λίστα» του ΟΟΣΑ το 2000, λόγω της άρνησής τους συνεργασθούν για την ανταλλαγή πληροφοριών με άλλα κράτη. Ωστόσο, από το Μάιο του 2009 κανένα κράτος δεν βρίσκεται στη μαύρη λίστα του ΟΟΣΑ, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει να θεωρηθεί αυθαίρετος ο κατάλογος των φορολογικών παραδείσων που εξακολουθούν να χρησιμοποιούν οι ελληνικές φορολογικές αρχές.

Ζητήματα γεννά και η αντιμετώπιση των εταιρειών που εδρεύουν σε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές (π.χ. Κύπρος, Βουλγαρία). Ο χαρακτηρισμός κοινοτικών εταιρειών ως offshore προσκρούει κατ’ αρχήν στις θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες της εγκατάστασης, κυκλοφορίας των κεφαλαίων και παροχής των υπηρεσιών. Το κοινοτικό δίκαιο επιτρέπει στα κράτη μέλη της ΕΕ να διαμορφώνουν ελεύθερα το καθεστώς των αμέσων φόρων εντός της επικράτειάς τους, με αποτέλεσμα να ελέγχεται ως παράβαση της κοινοτικής νομοθεσίας ο χαρακτηρισμός εταιρειών άλλων κρατών μελών της ΕΕ ως εξωχώριων μόνον επειδή υπόκεινται στη χώρα τους σε καθεστώς ευνοϊκότερο του ελληνικού.

Τέλος, περιορισμοί στη φορολογία της κατοχής των ακινήτων από εξωχώριες εταιρείες προκύπτουν από τη συνταγματική προστασία της ιδιοκτησίας. Ειδικότερα, επιβολή φόρου κατοχής ακινήτων υψηλότερου του σημερινού 3% θα οδηγήσει πρακτικά σε καταβολή του ισόποσου της αξίας του ακινήτου σε λιγότερο από τριάντα χρόνια. Τέτοια ρύθμιση είναι δυνατόν να θεωρηθεί δημευτική και ως εκ τούτου αντισυνταγματική.»


* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΚΕΦΑΛΑΙΟ της 23ης Ιανουαρίου.
...