Το θέμα «Βιοποικιλότητα και πολιτική» ανέπτυξε η Χρύσας Αράπογλου, Βιολόγος – Δημοσιογράφος - Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης, στην Ημερίδα που διοργάνωσε το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Α.Π.Θ., την Πέμπτη 3 Απριλίου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος.Tο πλήρες κείμενο της ομιλίας:
ΧΡΥΣΑ ΑΡΑΠΟΓΛΟΥ
Βιολόγος – Δημοσιογράφος – Βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης
Ομιλία με θέμα
“ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ”
1. ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ
Οι ανησυχητικοί ρυθμοί μείωσης της βιοποικιλότητας με την απώλεια διαφορετικών γονιδιακών συνδυασμών, ειδών, οικοσυστημάτων, πολιτισμών που χάνονται, αντιπροσωπεύουν έναν αναξιοποίητο πλούτο ευκαιριών και συρρικνώνουν τις δυνατότητες μας για βιώσιμη ανάπτυξη. Έχει υπολογισθεί ότι ο σημερινός ρυθμός απώλειας της βιοποικιλότητας είναι 1.000 φορές υψηλότερος από τον ρυθμό εξαφάνισης των ειδών πριν από τη βιομηχανική επανάσταση.
Τα αποτελέσματα της Έκθεσης της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) είναι απογοητευτικά, καθώς όλοι οι στόχοι για διατήρηση της παγκόσμιας χλωρίδας και πανίδας, που είχαν τεθεί παγκοσμίως έχουν αποτύχει. Μάλιστα η αξιολόγηση των οικοσυστημάτων επ’ ευκαιρία της χιλιετίας (Millennium Ecosystem Assessment) έχει αποκαλύψει ότι τα ευρωπαϊκά οικοσυστήματα έχουν επηρεαστεί πολύ περισσότερο από τις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων του ανθρώπου από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη. Η Κόκκινη Λίστα της IUCN που θεωρείται η πιο αντιπροσωπευτική, μας ενημερώνει ότι διατρέχουν άμεσο κίνδυνο 17.291 από τα συνολικά 47.677 είδη που έχουν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα, τη στιγμή που το σύνολο των καταγεγραμμένων ειδών του πλανήτη μας φθάνει στα δύο εκατομμύρια περίπου είδη.
Υγρότοποι, νησίδες, εύκρατα δάση, κοραλλιογενείς ύφαλοι, οικοσυστήματα αντιμετωπίζουν πιέσεις συρρίκνωσης. Κάθε ώρα, τέσσερα είδη εξαφανίζονται για πάντα, ενώ οι στατιστικές αναφέρουν ότι κάθε λεπτό που περνά 20 εκτάρια δάσους χάνονται. Με μια εξαφάνιση ειδών 100 φορές πιο γρήγορη από αυτή που καταδεικνύουν οι έρευνες σε προϊστορικά απολιθώματα και με τις μελλοντικές εκτιμήσεις να προβλέπουν επιτάχυνση της τάσης αυτής, οι επιστήμονες προειδοποιούν για μια νέα οικολογική «γενοκτονία».
Χαρακτηριστικά η Ευρώπη έχει χάσει από το 1950 περισσότερο από την μισή έκταση των υγροτόπων και καλλιεργήσιμων εκτάσεών της, ενώ παράλληλα τα θαλάσσια οικοσυστήματά της έχουν υποβαθμιστεί σημαντικά. Όσον αφορά τα απειλούμενα ευρωπαϊκά είδη: 42% των αυτοχθόνων θηλαστικών, 43% των πουλιών, 45% των πεταλούδων, 30% των αμφίβιων, 45% των ερπετών και 52% των ψαριών του γλυκού νερού κινδυνεύουν. Τα αποθέματα θαλάσσιων ψαριών είναι τα περισσότερα κάτω από τα επιτρεπτά επίπεδα βιολογικής ασφαλείας. Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τη μείωση της βιοποικιλότητας και σε περίπτωση που η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1,5 – 2,5 βαθμούς Κελσίου θα έχουμε μια απώλεια ως 30%. Τα είδη που δεν θα μπορούν να προσαρμοστούν ή θα μετακινούνται πολύ αργά, όπως τα φυτά, θα έρθουν αντιμέτωπα με τον κίνδυνο της εξαφάνισης.
Η σημαντική αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού κατά τα τελευταία 150 χρόνια, η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων με τη δέσμευση εκτάσεων σε παραγωγικές δραστηριότητες και την εκμετάλλευση ειδών οικονομικού ενδιαφέροντος, η εντατική γεωργία και αλιεία, η αστικοποίηση, οι ακατάλληλες συχνά τουριστικές πρακτικές, αποτελούν μερικές από τις βασικές παραμέτρους που σχετίζονται με την αποψίλωση δασών, την εκχέρσωση εκτάσεων, την αποξήρανση υγροτόπων, την ερημοποίηση περιοχών, τη ρύπανση του νερού, του αέρα και του εδάφους που συνέβαλαν και συμβάλλουν στην υποβάθμιση, στον κατακερματισμό ή και στην απώλεια ενδιαιτημάτων με την επακόλουθη απώλεια πληθυσμών και της γενετικής τους ποικιλίας.
Οι έντονοι ρυθμοί απώλειας της βιοποικιλότητας που παρατηρούνται στις μέρες μας συνδυάζονται με τις παρατηρούμενες κλιματικές αλλαγές, που αποδίδονται εν μέρει στις ανθρώπινες δραστηριότητες και στην προκαλούμενη ρύπανση.
2. ΔΙΕΘΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ
Το 2010 έχει τεθεί ως το έτος ορόσημο για να αποτρέψουμε αυτή τη πρωτόγνωρη απώλεια της βιοποικιλότητας. Πώς όμως φθάσαμε ως εδώ;
Εγκαίρως οι επιστήμονες διαπίστωσαν τη μείωση των ειδών και έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου. Η ιστορική Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη που διεξήχθη στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας από τις 3 έως τις 14 Ιουνίου 1992, εισήγαγε τη βασική αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης που υποδηλώνει ότι η μακροχρόνια αποτελεσματική ανάπτυξη τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις αναπτυσσόμενες χώρες πρέπει να βασίζεται σε τρεις διακριτούς πυλώνες: την προστασία του περιβάλλοντος, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Εξειδικεύοντας τον πυλώνα της προστασίας του περιβάλλοντος έθετε αρχές και δεσμεύσεις των κρατών που συνυπέγραφαν τη Σύμβαση για τη μείωση της «τρύπας του όζοντος» (μέσω της μείωσης ή απαγόρευσης της παραγωγής και χρήσης αερίων), την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας της βιοποικιλότητας.
Θέλοντας να προσδώσει ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτή τη Συμφωνία, η ΕΟΚ (δεν είχε ακόμη τότε δημιουργηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση) στις 25 Οκτωβρίου 1993 συνάπτει τη Σύμβαση για τη βιοποικιλότητα (γνωστή με τα αρχικά CBD = Convention on Biological Diversity) που δεσμεύει τα μέλη της στην κοινή προσπάθεια για την προστασία της, θέτοντας τα θεμέλια για μια λειτουργικότερη προσέγγιση των θεμάτων που αφορούν στη βιοποικιλότητα.
Το 2001, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πια, έθεσε ένα φιλόδοξο στόχο: «Ανάσχεση της Απώλειας της Βιοποικιλότητας έως το 2010». Σε σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απευθυνόμενη στους θεσμούς της Κοινότητας και στα Κράτη Μέλη, καθορίζονται οι ευθύνες και οι ρόλοι των ενδιαφερομένων μερών, αποσαφηνίζονται οι στόχοι και παρέχονται ενδεδειγμένοι ερευνητικοί δείκτες για την αξιολόγηση της προόδου. Η επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων προϋποθέτει κατά κύριο λόγο την προώθηση της έρευνας σε θέματα που αφορούν στη βιοποικιλότητα και στη διαχείρισή της σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, το συντονισμό των υφισταμένων διεθνών και εθνικών δικτύων παρακολούθησης της βιοποικιλότητας και τη διάχυση της πληροφορίας με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
Το 2002, η ΕΕ δεσμεύτηκε να επιδιώξει ώστε να καταστήσει τον στόχο της, στόχο παγκόσμιας εμβέλειας και πράγματι, την ίδια χρονιά, στην Παγκόσμια Διάσκεψη για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ της Ν. Αφρικής (από τις 26 Αυγούστου ως τις 4 Σεπτεμβρίου 2002) η βιοποικιλότητα αναγνωρίστηκε ως παράγοντας με κρίσιμης σημασίας ρόλο για τη συνολική βιώσιμη ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας σε παγκόσμιο επίπεδο, για την ανθρώπινη επιβίωση και ευημερία και την πολιτισμική ανάπτυξη των κοινωνιών. Οι επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων ολόκληρου του κόσμου δεσμεύτηκαν για την ανάληψη δράσεων με στόχο την επίτευξη ουσιαστικής επιβράδυνσης του ρυθμού απώλειας της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010.
Στη συνέχεια, εντάθηκαν οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος και, το 2006, η Επιτροπή εξέδωσε Πρόγραμμα Δράσης της ΕΕ για τη Βιοποικιλότητα, με σκοπό την επιτάχυνση της προόδου.
Αξίζει να αναφερθούμε επιγραμματικά σε κάποιες διεθνείς αποφάσεις, πριν φθάσουμε στις 20 Δεκεμβρίου 2006, όταν η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ανακηρύσσει το 2010 ως «Παγκόσμιο Έτος για την Βιοποικιλότητα».
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοινώνει στις 5 Φεβρουαρίου 1998 την «Κοινοτική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα» που αναπτύσσεται γύρω από τέσσερα θέματα μείζονος σημασίας, στο πλαίσιο των οποίων καθορίζονται οι ειδικοί στόχοι. Τα θέματα αυτά είναι τα εξής:
διατήρηση και αειφόρος χρήση της βιοποικιλότητας,
επιμερισμός των ωφελειών που απορρέουν από τη χρήση των γενετικών πόρων,
έρευνα, εντοπισμός, παρακολούθηση και ανταλλαγή πληροφοριών, και
εκπαίδευση, επιμόρφωση και ευαισθητοποίηση.
Στις 25 Ιουνίου 2002 υπογράφεται το Πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοασφάλεια. Είναι η εποχή της Dolly και της κλωνοποίησης και στόχος του Πρωτοκόλλου είναι να εξασφαλιστεί ότι η μεταφορά, ο χειρισμός και η χρήση ζωντανών οργανισμών που είναι προϊόν της σύγχρονης βιοτεχνολογίας δεν θα έχει αρνητικές συνέπειες για τη βιοποικιλότητα ή την υγεία του ανθρώπου, αποδίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στις διασυνοριακές μετακινήσεις.
Η Επιτροπή Περιβάλλοντος της ΕΕ διοργάνωσε Συνέδριο στην Αθήνα, στις 27 και 28 Απριλίου 2009, με θέμα «Προστασία της Βιοποικιλότητας – μετά το 2010». Το Συνέδριο συμφώνησε σε ένα σχέδιο με τους άξονες πολιτικής της ΕΕ για την προστασία της βιοποικιλότητας και τις προτεραιότητες της μελλοντικής της δράσης, που θα οριστικοποιηθούν στην επόμενη Διάσκεψη.
Φθάνουμε λοιπόν στο 2010, στο Παγκόσμιο Έτος για την Βιοποικιλότητα. Μάλιστα φέτος τον Οκτώβριο διοργανώνεται η 10η Διάσκεψη των Συμβαλλομένων Μερών της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα (CBD) στη Ναγκόγια της Ιαπωνίας. Στη διάσκεψη αυτή θα εκτιμηθεί η κατάσταση της βιοποικιλότητας στον πλανήτη, θα συζητηθούν τα αίτια απώλειάς της και θα συμφωνηθούν στόχοι για τη διατήρησή της.
Δεν χρειάζεται όμως να περιμένουμε ως τον Οκτώβριο γιατί η αποτυχία των στόχων που διεθνώς τέθηκαν, είναι ήδη διαπιστωμένη από τους πιο έγκριτους Οργανισμούς και είναι αυτή, με τους αριθμούς και τα ποσοστά που τρομάζουν.
Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ (?) ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΤΗΣ
ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ
Η Ελλάδα έχει ένα σπάνιο βιολογικό πλούτο, απόρροια της γεωγραφικής της θέσης, της γεωλογικής της εξέλιξης και του γεωφυσικού της ανάγλυφου, από τα ημιερημικά τοπία της ανατολικής Κρήτης έως τα αλπικά του Ολύμπου και από τις ακτές των Σποράδων μέχρι τη λίμνη Κερκίνη. Δεκάδες χιλιάδες είδη και πληθώρα τύπων οικοτόπων εντοπίζονται σε όλη την επικράτεια, εκ των οποίων 85 τύποι οικοτόπων, 182 είδη ζώων και 58 είδη φυτών έχουν χαρακτηριστεί Κοινοτικού ενδιαφέροντος.
H προστασία της βιοποικιλότητας στην Ελλάδα, όπως και κάθε πολιτική που αφορά στην προστασία του περιβάλλοντος χαρακτηρίζεται από την εφαρμογή των συμφωνιών που απορρέουν από την αντίστοιχη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεσμεύει τα κράτη μέλη της με επαπειλούμενα πρόστιμα και παραπομπές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Μια «πολιτική» που τη βιώσαμε με τις παράνομες χωματερές και τους ΧΥΤΑ, με τον Κουρουπητό και τον Ασωπό, μια «πολιτική» αποσπασματική, χωρίς στόχους και οράματα, χωρίς αρχή και τέλος, μια «πολιτική» που εφαρμόζεται με μεγάλες καθυστερήσεις και κυριολεκτικά «στο παρά πέντε» πριν την επιβολή τσουχτερών προστίμων. Ακόμα όμως και υπό την «απειλή» κυρώσεων, η ελληνική πολιτική που αφορά στη βιοποικιλότητα και στους βιοτόπους υπολείπεται μέχρι σήμερα σοβαρά από την έστω και σε μικρό ποσοστό επίτευξη των στόχων της αντίστοιχης νομοθεσίας της ΕΕ.
Ενώ όπως προείπα, από το 2002 η ΕΕ αρχικά και η Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ υιοθέτησαν μέτρα και έθεσαν στόχους για την ανάσχεση της απώλειας της Βιοποικιλότητας έως το 2010, έπρεπε να φθάσουμε στο 2009 (!!!) για να κατατεθεί προς διαβούλευση από το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ η «Εθνική Στρατηγική για την Βιοποικιλότητα». Είχε προηγηθεί βέβαια η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Περιβάλλοντος που έλεγε ότι οι στόχοι που θέσαμε για το 2010 δεν είναι εφικτοί. Κατατέθηκε προς διαβούλευση στις 4 Φεβρουαρίου 2009 δίνοντας προθεσμία σε φορείς και οργανώσεις να καταθέσουν τις προτάσεις τους μέχρι τις 31-5-2009.
Για να καταλάβετε την ταχύτητα και τη λογική με την οποία λειτουργούσε το ΥΠΕΧΩΔΕ – και δεν το αναφέρω, πιστέψτε με, με αντιπολιτευτική διάθεση. Στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος, μπορούμε εύκολα πιστεύω να συμφωνήσουμε όλα τα κόμματα, να βρούμε κοινούς τρόπους παρέμβασης, κοινές δράσεις. Για αυτό εξάλλου και ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου θεσμοθέτησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.
Στις αρχές του 2009 κατέθεσα στη Βουλή ερώτηση για την βιοποικιλότητα, εξειδικεύοντας στον τομέα του ορισμού Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τα άγρια πτηνά, αντικείμενο για το οποίο η χώρα μας καταδικάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τον Οκτώβριο του 2007 και κινδύνευε να παραπεμφθεί και πάλι καθώς δεν είχε γίνει η παραμικρή ενέργεια. Η απάντηση του Υπουργείου ήταν ότι «…αναθέσαμε το 2008 έργο με τίτλο «πρόγραμμα επαναξιολόγησης περιοχών για τον χαρακτηρισμό τους ως ΖΕΠ» το οποίο έχει διάρκεια 11 μηνών, με σκοπό να το εντάξουμε στο ΕΣΠΑ 2007-2015… Δηλαδή καταδικαζόμαστε το 2007 για δράσεις που έπρεπε να έχουμε ήδη κάνει και δεν κάναμε, και λέμε ότι θα τις κάνουμε μέχρι το 2015!!!
Τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως προς την προστασία της βιοποικιλότητας, το 2008, ήταν για τη χώρα μας και πάλι κόλαφος. Η Ελλάδα κατέχει μια ακόμη δυσάρεστη ευρωπαϊκή πρωτιά αφού δεν διαθέτει στοιχεία για την κατάσταση διατήρησης του 63% των προστατευόμενων ειδών της, καταγράφοντας το μεγαλύτερο ποσοστό από οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ. Ακόμη όμως και τα προστατευόμενα είδη για τα οποία η χώρα μας έχει στοιχεία, κινδυνεύουν. Μόνο για 12% των προστατευόμενων ειδών η κατάσταση διατήρησης δηλώθηκε ως ικανοποιητική. Έντονη ανησυχία προκαλούν τα δεδομένα για τα θαλάσσια είδη, καθώς η κατάσταση διατήρησης τους σε ποσοστό 65% κρίνεται από κακή έως μη ικανοποιητική. Ιδιαιτέρως ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι η κατάσταση διατήρησης των θαλάσσιων οικοτόπων κρίνεται ως μη ικανοποιητική σε ποσοστό 80%, ενώ για το υπόλοιπο 20% καταγράφεται ως άγνωστη.
Άφησα για το τέλος ένα θλιβερό παράδειγμα για το οποίο θα μπορούσα να σας μιλώ ώρες ατέλειωτες. Για την αγωνία, την αγανάκτηση, την ντροπή που ένιωσα και την κατέθεσα μέσα από 6 ερωτήσεις μου στη Βουλή. Θα μπορούσα να σας μιλώ επί ώρες για τις τραγικές παραλήψεις, την αδράνεια και την ανευθυνότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και του ΥΠΕΧΩΔΕ που οδήγησαν στον αφανισμό της λίμνης Κορώνεια και του σπάνιου οικοσυστήματός της, προστατευόμενη περιοχή του δικτύου «Natura 2000» και της συνθήκης Ramsar…
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ
Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, μετά τη θεσμοθέτηση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ πια, αντί ΥΠΕΧΩΔΕ) στους τελευταίους επτά μήνες προχώρησε στα εξής:
Στην ψήφισης των Νόμων για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τα Δάση (Πάρνηθα) που άπτονται του θέματος της προστασίας της βιοποικιλότητας και κυρίως με την ένταξη και άλλων 67 περιοχών στο Δίκτυο «Natura 2000» : αυτή τη στιγμή έχουμε 419 περιοχές ενταγμένες στο Δίκτυο που αποτελούν το 27% της χερσαίας και το 6% της θαλάσσιας έκτασης της χώρας μας. Υπολειπόμαστε λίγο σε αυτό το 6%, για αυτό και ετοιμάζονται και άλλες θαλάσσιες περιοχές για να ενταχθούν, περιοχές με μεγάλη βιοποικιλότητα, σε συνεργασία με το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.
Ετοιμάζεται νομοσχέδιο ειδικά για τη βιοποικιλότητα το οποίο θα βασίζεται στους δύο προηγούμενους νόμους κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, τον 1650/1986 και 2204/1994, με συμπληρώσεις και τροποποιήσεις. Το νομοσχέδιο αυτό επεξεργάστηκε ομάδα που αποτελείται από στελέχη του ΥΠΕΚΑ, καθηγητές – ερευνητές των Πανεπιστημίων και εκπροσώπους οικολογικών οργανώσεων και ΜΚΟ. Η ομάδα που προανέφερα τελείωσε το σχέδιο, το έδωσε στις Υπηρεσίες του Υπουργείου και κυρίως στην επιτροπή «ΦΥΣΗ» προκειμένου να γίνουν σχόλια, παρατηρήσεις και διορθώσεις, μέσα στο μήνα θα ενσωματωθούν όλα αυτά και θα πάρει την οριστική του μορφή και τέλος Ιουνίου-αρχές Ιουλίου θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και θα έρθει για ψήφιση στη Βουλή.
Η επιτροπή «ΦΥΣΗ» που προανέφερα είναι επιτροπή του Υπουργείου αποτελούμενη από πανεπιστημιακούς ειδικευμένους σε θέματα βιοποικιλότητας, εκπροσώπους ΜΚΟ και Φορέων Προστατευομένων περιοχών. Είχε συσταθεί το 2000 προκειμένου να συμβάλει και στον χαρακτηρισμό περιοχών ως προς την ένταξή τους στο δίκτυο «Natura 2000», είχε απενεργοποιηθεί και τώρα επαναδραστηριοποιείται για να βοηθήσει στο Νομοθετικό έργο του ΥΠΕΚΑ και να συντονίσει δράσεις.
Η «Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικλότητα» που είχε πομπωδώς προαναγγελθεί και… έμεινε στα χαρτιά, αναμορφώνεται ή μάλλον διατυπώνεται από την αρχή γιατί ήταν ένα ευχολόγιο, προσαρμόζεται στη σημερινή πραγματικότητα και θα πάρει τη μορφή ενός πενταετούς σχεδίου δράσης. Και αυτό βρίσκεται στο στάδιο της τελικής καταγραφής, δεν θα τεθεί σε διαβούλευση καθώς είναι η πολιτική του Υπουργείου, θα υπάρξει Υπουργική Απόφαση και άμεση εφαρμογή.
Υπάρχει ακόμη το «Κόκκινο βιβλίο των απειλουμένων ζώων της Ελλάδας» που καταγράφει τα απειλούμενα είδη. Η πρώτη έκδοσή του είχε γίνει το 1992 και αφορούσε μόνο τα σπονδυλόζωα, ενώ αυτό που ετοιμάζει σήμερα η Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, 18 χρόνια μετά, υπό την καθοδήγηση και χρηματοδότηση του ΥΠΕΚΑ περιλαμβάνει και τα ασπόνδυλα. Θα αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο στην προσπάθεια προστασίας, διατήρησης και διαχείρισης της βιοποικιλότητας στη χώρα μας. Έτσι, θα είμαστε έτοιμοι το 2012 που θα υποβάλουμε και πάλι Έκθεση στην ΕΕ και δεν θα έχουμε στο 63% των πεδίων την ένδειξη «άγνωστο», όπως έγινε σε αυτήν του 2008.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. Κατανόηση της σημασίας της βιοποικιλότητας και των συνεπειών της (μερικής, έστω) απώλειάς της
Β. Άμεση καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης
Γ. Ενθάρρυνση και χρηματοδότηση της έρευνας και της συνέργιας των
Ιδρυμάτων
Δ. Ενίσχυση των μέτρων προστασίας των προστατευομένων περιοχών
Ε. Ενσωμάτωση των αναγκών διατήρησης της βιοποικιλότητας στις πολιτικές
για τη γεωργία, την αλιεία, τις μεταφορές, την ενέργεια και τον τουρισμό
ΣΤ. Κλιματική αλλαγή
Ζ. Οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας μεταξύ δημόσιας διοίκησης, επιστημονικής
κοινότητας, περιβαλλοντικών οργανώσεων, παραγωγικών φορέων, κ.ά.
6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Θα ήθελα να κλείσω την εισήγησή μου με δύο ιδιαίτερες παρατηρήσεις –αναγωγές που αφορούν στην ουσία της πολιτικής με την ευρύτερη έννοια αλλά και της τοπικής-εθνικής ανάπτυξης για όσους αντιλαμβάνονται τη βιοποικιλότητα ως αυτοτελή αξία.
Η πρώτη παρατήρηση αφορά στην αντιστροφή του θέματος. Όχι δηλαδή βιοποικιλότητα και απαιτούμενες πολιτικές αλλά ουσιαστικά πολιτικά διδάγματα από την έννοια της γενετικής πολυμορφίας.
Θυμάμαι πάντα αυτό που διδασκόμασταν ως φοιτητές, ότι προϋπόθεση της εξέλιξης είναι η ποικιλομορφία. Διδαχή με εφαρμογή στα πολιτικά και τα κοινωνικά ενδιαιτήματα που με ασφάλεια μας οδηγούν στις κοινωνικές αξίες της ανοχής, του πλουραλισμού, της διαβούλευσης. Εντέλει της ίδιας της δημοκρατίας. Ξεχωρίζω λοιπόν από την έννοια της βιοποικιλότητας την αξία της ποικιλομορφίας, την αξία της ταυτότητας, τη σημασία της μοναδικότητας, την αξία της σπανιότητας , τη σημασία της αλληλεπίδρασης και την ενδογενή αξία, που η αναγωγή τους μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση των ανθρώπινων σχέσεων και σίγουρα να κάνει καλύτερη την πολιτική.
Η δεύτερη παρατήρηση, απορρέουσα από το θέμα που έχω την τιμή σήμερα να αναπτύσσω. αφορά σε ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης της χώρας. Την ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ, στην οποία επιμένω εδώ και μια δωδεκαετία και προ κρίσης, από τους καιρούς δηλαδή της χαλαρής ευδαιμονίας, και που αφορά στα τοπικά σχέδια, με συνέργιες, αξιοποίηση συγκριτικών πλεονεκτημάτων, κάθετες πολιτικές, συμβολικές κατά τόπους έννοιες με εσωτερική προστιθέμενη αξία ανάπτυξης που μπορούν να αλλάξουν δομές, συμπεριφορές, να κινητοποιήσουν νέους και επιστήμονες, αυτοδιοίκηση και ερευνητικούς χώρους, να ορίσουν την τοπική καινοτομία. Στη μεταβιομηχανική εποχή αξία δεν έχει η ομοιομορφία των βιομηχανικών χρόνων αλλά η ιδιαιτερότητα της σπάνιας ταυτότητας. Και δεν αναφέρομαι μόνον στον μνημειακό πλούτο και τις καθαρές θάλασσες αλλά και στην εξαιρετική ενδημική βιοποικιλότητα. Τη γαλανή ελιά της Χαλκιδικής, τις ενδημικές τουλίπες της Χίου, τα βότανα της Κρήτης, τον κρόκο της Κοζάνης, τις χιλιόχρονες ποικιλίες σπόρων με ανυπολόγιστη αξία για την τοπική και εθνική οικονομία. Εάν αναζητάμε ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα με σοβαρότητα και σχέδιο στην προστασία της βιοποικιλότητας, στην έρευνα και την υψηλή τυποποίηση. Μια μικρή σε έκταση χώρα όπως η Ελλάδα δεν μπορεί να συμπεριφέρεται ως Αργεντινή η Ρωσία στην αγροτική της πολιτική αλλά ως Νέα Ζηλανδία, εάν επιθυμούμε να μιλάμε με παραδείγματα. Δεν μπορούμε να γίνουμε ανταγωνιστικοί στις εκτατικές καλλιέργειες αλλά θα μπορούσαμε να γίνουμε Κιβωτός μεσογειακού γενετικού υλικού και εξαγωγέας σπόρων.
Ευχαριστώ για την τιμητική σας πρόσκληση να συμμετέχω στην Ημερίδα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Καλή συνέχεια στις εργασίες.
