Η πολιτική, η κρίση, ο Αριστοτέλης

Συνέντευξη του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Εμ. Μικρογιαννάκη στην naftemporiki.gr

Πολλούς κινδύνους για το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα θα διέβλεπε σήμερα ο Αριστοτέλης, λόγω της υπάρχουσας ατιμωρησίας, η οποία «ανοίγει τη θύρα για μεγαλύτερα κακά». Μιλώντας στο naftemporiki.gr, o καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης αναπτύσσει ιδέες του αρχαίου φιλοσόφου περί δημοκρατίας, πολιτικής και παιδείας, οι οποίες -όπως υποστηρίζει- αν εφαρμόζονταν σήμερα, θα βοηθούσαν στην εξάλειψη της δυσπιστίας των Ελλήνων απέναντι στους θεσμούς.

Ο κ. Μικρογιαννάκης επισημαίνει ακόμη πως σήμερα ο Αριστοτέλης θα συμβούλευε ότι δεν χρειάζεται να ...επιδιώκουμε τόσο το «ισάζειν» -να τα κάνουμε δηλαδή όλα ίσα και να τα ισοπεδώνουμε, όσο το «ομαλίζειν τας επιθυμίας».

«Ένας πολιτικός πρέπει να διαβλέπει ότι το μικρό πράγμα, η μικρή πράξη καμιά φορά εγκυμονεί πολλούς κινδύνους», ανέφερε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε: «Η ατιμωρησία πάντοτε ανοίγει τη θύρα για μεγαλύτερα και φοβερότερα κακά».

Αποτελεί έκπληξη για τον μελετητή της πολιτικής σκέψης του Αριστοτέλη η σημερινή κρίση που διέρχεται η πολιτική ζωή της χώρας μας;

«Σοβαρό ερώτημα πράγματι, πώς θα έβλεπε ο Αριστοτέλης τη σύγχρονη κατάσταση. Γενικά θα έβλεπε ότι υπάρχει μια ύφεση, η ύφεση δεν είναι αυτή που μας χαρακτηρίζει; Αλλά ύφεση όχι τόσο οικονομική, όσο φρονήματος, δεν έχουμε δηλαδή ένα φρόνημα υψηλό και αυτό εγκυμονεί κινδύνους. Μας λείπει η παιδεία, η πραγματική παιδεία η οποία φαίνεται ότι δεν υπάρχει ούτε στα δημοτικά σχολεία, ούτε στα γυμνάσια, ούτε στα πανεπιστήμια. Σήμερα έχω παρατηρήσει ότι και στην παιδεία μας αλλά και σε όλους τους κλάδους μας, δεν θέλουμε να ακούσουμε τη λέξη “αξιολόγηση”.

Οποιοσδήποτε πολιτειολόγος, θα παρατηρούσε τη διαφθορά, η οποία είναι γενική και πανθομολογούμενη και δεν την αποδέχεται ο κόσμος, την κατακρίνει και θέλει να τη δει να εκλείπει, θέλει ακόμη να δει να τιμωρηθούν μερικοί.

Όταν βλέπω ότι υπάρχουν εξεταστικές επιτροπές οι οποίες δεν οδηγούν σε ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, δηλαδή δεν αποβλέπουν στην εκρίζωση του κακού, αλλά μόνο σε μερικά επιφανειακά, επιδερμικά, για το θεαθήναι φαινόμενα, δεν είμαι ικανοποιημένος.

Έτσι από το ένα μέρος υπάρχει η οικονομική δυσπραγία, η οποία ίσως και μεγαλοποιείται κάπως, διότι δεν είναι μόνο η χώρα μας που έχει αυτό το πρόβλημα, αλλά όπως παρουσιάζεται στη χώρα μας, την Ελλάδα, έχουμε οικονομική δυσπραγία.

Έχει γεννηθεί η εντύπωση ότι ορισμένοι είναι εκείνοι οι οποίοι “τα πήραν” και ο κόσμος δεν βλέπει να υπάρχει μια δυνατότητα κάθαρσης. Γι΄ αυτό δυσφορεί με κάθε τρόπο. Έτσι μια γενική κατακραυγή υπάρχει απʼ άκρον σʼ άκρον στη χώρα».

Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι προκαλούνται αλλαγές και δια «το μικρόν»…

«Πολλά λέει ο Αριστοτέλης, τα οποία θα ήταν πολύ ωραία σήμερα. Εδώ δεν είναι μικρά τα πράγματα τα οποία συμβαίνουν, τα οποία παραβλέπουμε. Ένας πολιτικός πρέπει να διαβλέπει ότι το μικρό πράγμα, η μικρή πράξη καμιά φορά εγκυμονεί πολλούς κινδύνους. Και αν το παραβλέψεις, επειδή “βαριέσαι”, τότε αυτό θα μεγαλώσει.

Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, αν πούμε “δεν βαριέσαι ό,τι έγινε, έγινε με τις καταχρήσεις π.χ. με τη Siemens ή με το Βατοπέδιο”, τότε αυτό δημιουργεí μεγάλους κινδύνους, γιατί θα κάνουμε ακόμα και χειρότερα κακά. Η ατιμωρισíα πάντοτε ανοíγει τη θύρα για μεγαλύτερα και φοβερότερα κακά.

Ο Αριστοτέλης έλεγε πολύ καλά ότι δεν είναι ανάγκη να κοιτάζουμε τόσο πολύ την ισότητα σε όλα, να κοιτάζουμε δηλαδή όχι τόσο πολύ πώς θα πετύχουμε το “ισάζειν”, δηλαδή να τα κάνουμε όλα ίσα και να τα ισοπεδώνουμε, αλλά να ζητάμε το “ομαλίζειν τας επιθυμίας σου”. Χρειάζεται να έχουμε όραμα. Είναι εκπληκτικό πράγμα ότι αυτή τη στιγμή είμαστε έθνος άνευ οράματος».

Αυτό που βιώνουμε σήμερα είναι αποτέλεσμα της ανισορροπίας ανάμεσα στους δυο πόλους που συγκροτούν την κοινωνία; Τους άρχοντες, δηλαδή τους πολιτικούς, και τον λαó;

«Υπάρχει μια δυσαρμονία πράγματι. Δηλαδή αυτή τη στιγμή ο κόσμος, όπως τοποθετείται, έχει μια απόλυτη δυσπιστία προς όσους τον κυβερνούν. Ίσως έχει δίκιο ο κόσμος που δεν έχει εμπιστοσύνη στην ηγεσία, δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανέναν. Ούτε στους θεσμούς, στη δικαιοσύνη. Έχει ταλαιπωρηθεί και έχει στραφεί ο κόσμος, σε μεγάλο βαθμό, ακόμα και εναντίον της εκκλησίας. Δεν ανέχεται τους θεσμούς και τους άρχοντες. Δυσπιστία προς όλους. Νομίζει ότι του λένε ψέματα όλοι.

Και αυτό επαναλαμβάνω είναι θέμα παιδείας. Διότι η παιδεία του έθνους δεν είναι εκείνη η οποία θα πει “πρέπει να έχουμε λίγες απολαύσεις, αλλά πρέπει να έχουμε και μερικές θυσίες;” Ξέρετε ότι η τιμωρία ως λέξη έχει απαλειφθεί από το σχολείο; Παιδεία δεν υπάρχει χωρίς τιμωρíα. H τιμωρíα και ο έπαινος πρέπει να συμβαδίζουν. Όταν ισοπεδώνονται όλα δεν υπάρχει δυνατότητα προόδου. Έτσι θα ήθελα και θα διψούσα γι΄ αυτό το πράγμα. Πρώτον να υπάρχει μια τιμωρία των ενόχων. Δεύτερον, να υπάρχει μια έξαρση του φρονήματος που είναι πολύ απαραίτητο για να κάνουμε κάτι σπουδαίο».

Πιστεύετε ότι ελλοχεύουν κίνδυνοι για το σημερινό δημοκρατικό πολίτευμα; Και πώς αυτό υπονομεύεται;

«Το πολίτευμα είναι εκείνο που δίνει τη γενική γραμμή, το όλο πλαίσιο μέσα στο όποιο εργαζόμαστε και προοδεύουμε. Ο Αριστοτέλης μια οχλοκρατική δημοκρατία φυσικά δεν την εγκρίνει. Θα ενέκρινε μια δημοκρατία -όχι μόνο ο Αριστοτέλης, αλλά και ο Περικλής και όλη η αρχαία Ελληνική σκέψη- στην κορυφαία της μορφή. Δηλαδή, μια δημοκρατία η οποία έχει ευρεία βάση, αλλά αναγνωρίζει αυτούς που είναι καλύτεροι και τους βάζει να κυβερνήσουν. Αυτή η δημοκρατία η οποία αποβλέπει σε ένα σύνολο ανθρώπων που έχουν τη δυνατότητα να κυβερνήσουν, να τοποθετηθούν σε διάφορες θέσεις, και πάντοτε με γνώμονα το κρατικό συμφέρον, αυτή είναι η καλή δημοκρατία η οποία συνδυάζει στοιχεία και αριστοκρατικά και δημοκρατικά».

ΜΑΡΙΑ ΣΥΝΟΔΙΝΟΥ