Διαβάζοντας ένα πρόσφατο άρθρο του Νομπελίστα Robert Aumann - που πήρε το βραβείο Νομπέλ Οικονομίας το 2005 για την εργασία του πάνω στην διένεξη και την συνεργασία μέσω της Ανάλυσης της Θεωρίας Παιγνίων - με θέμα τις διαπραγματεύσεις του Ισραήλ με τη Συρία και το ‘παράδοξο του εκβιαστή’, μπήκα στον πειρασμό να συγκρίνω την παρόμοια κατάσταση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα στο θέμα της διαπραγμάτευσης με τα Σκόπια για το όνομα και διευρύνοντας το όλο σκεπτικό, στις γενικότερες σχέσεις της με την ίδια την Τουρκία.
Γράφει λοιπόν ο Robert Aumann:
‘Οι Reuben και Shimon βρίσκονται μέσα σε ένα μικρό δωμάτιο με μια βαλίτσα που περιέχει 100.000 δολάρια σε μετρητά. Ο ιδιοκτήτης της βαλίτσας τούς κάνει την παρακάτω πρόταση: “Θα σας δώσω όλα τα χρήματα της βαλίτσας αλλά μόνο με την προϋπόθεση ότι θα διαπραγματευτείτε και θα καταλήξετε σε μία φιλική συμφωνία για
το μοίρασμα. Αυτός είναι και ο μοναδικός τρόπος για να σας δώσω τα χρήματα”.
Ο Reuben που είναι λογικός άνθρωπος, εκτιμά την χρυσή ευκαιρία που του παρουσιάστηκε και απευθύνετε προς το Shimon με την εξής προφανή πρόταση: “‘Έλα, εσύ θα πάρεις το μισό ποσό και εγώ το άλλο μισό, έτσι ο καθένας μας θα φύγει με 50.000 δολάρια”. Προς έκπληξή του, ο Shimon με σοβαρό πρόσωπο και αποφασιστική φωνή λέει: “Άκουσε, δεν ξέρω ποιες είναι οι προθέσεις σου για τα λεφτά αλλά εγώ δεν φεύγω από αυτό το δωμάτιο με λιγότερα από 90.000 δολάρια. Πάρ’ τα ή φύγε. Εγώ είμαι απόλυτα προετοιμασμένος να γυρίσω στο σπίτι μου χωρίς τίποτα”.
Ο Reuben δεν μπορεί να πιστέψει στα αυτιά του. Τι συνέβη στο Shimon; διερωτάται. Γιατί θα πρέπει να πάρει αυτός 90% και εγώ μόνο 10%; Αποφασίζει να μιλήσει στον Shimon. “Έλα, λογικέψου” τον παρακαλεί. “Και οι δυο μας είμαστε μέσα και οι δυο μας θέλουμε τα λεφτά. Ας μοιράσουμε το ποσόν στα ίσια και ας προχωρήσουμε μπροστά”.
Όμως η λογική εξήγηση του φίλου του, δεν φαίνεται να έχει αποτέλεσμα στον Shimon. Ακούει προσεκτικά τα λόγια του Reuben αλλά τότε δηλώνει με ακόμη μεγαλύτερη έμφαση: “Δεν υπάρχει τίποτε να συζητήσουμε. 90-10 ή τίποτε, αυτή είναι η τελική μου προσφορά!”. Το πρόσωπο του Reuben κοκκινίζει από θυμό. Θέλει να σκαμπιλίσει τον Shimon αλλά σύντομα το ξανασκέφτεται. Συνειδητοποιεί ότι ο Shimon είναι αποφασισμένος να φύγει με τα περισσότερα χρήματα και ότι ο μοναδικός τρόπος να φύγει από το δωμάτιο με κάποια χρήματα είναι να υποκύψει στον εκβιασμό του Shimon. Ισιώνει τα ρούχα του, βγάζει από τη βαλίτσα το ποσό των 10.000 δολαρίων, ανταλλάσσει χειρονομία με τον Shimon και φεύγει ελεεινός από το δωμάτιο.
Αυτή η περίπτωση στη Θεωρία Παιγνίων ονομάζεται “Το Παράδοξο του Εκβιαστή”. Το παράδοξο που εμφανίζεται σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι ο λογικός Reuben αναγκάζεται τελικά να δράσει πασιφανώς παράλογα προκειμένου να κερδίσει το μέγιστο που είναι διαθέσιμο γι’ αυτόν. Η λογική πίσω από αυτό το παράξενο αποτέλεσμα είναι ότι ο Shimon εκπέμπει μια ολοκληρωτική πίστη και αυτοπεποίθηση στις υπέρμετρες αξιώσεις του και ότι είναι ικανός να πείσει το Reuben να υποκύψει στον εκβιασμό προκειμένου να εξασφαλίσει το ελάχιστο κέρδος.
Η διένεξη για την ονομασία του κράτους των Σκοπίων
Η πολιτική σχέση μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων πραγματώνεται με τους όρους του Παράδοξου που αναφέραμε. Οι ‘μεταλλαγμένοι’ πολιτικοί των Σκοπίων παρουσιάζουν αμετακίνητες και παράλογες αρχικές απαιτήσεις σε κάθε διαπραγμάτευση. Δείχνουν αυτοπεποίθηση και σιγουριά στις αξιώσεις τους και κάνουν απολύτως ξεκάθαρο στην Ελλάδα ότι δεν θα υποχωρήσουν ποτέ από αυτές τις αξιώσεις τους.
Μη υπαρχούσης εναλλακτικής λύσης, η Ελλάδα εξαναγκάζεται να υποκύψει στον εκβιασμό γνωρίζοντας ότι θα φύγει από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς να έχει κερδίσει τίποτε εάν παραμένει άκαμπτη. Το πιο χτυπητό παράδειγμα είναι οι διαπραγματεύσεις με τους ‘Μεταλλαγμένους’ , οι οποίες διεξάγονται ήδη εδώ και πάρα πολλά χρόνια υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Οι Σκοπιανοί κατέστησαν σαφές εκ των προτέρων ότι δεν πρόκειται να παραχωρήσουν ούτε χιλιοστό από την απαίτησή τους να περιέχει η ονομασία τους τη λέξη Μακεδονία, όπως και ότι δεν συζητούν το ζήτημα της ταυτότητας και της γλώσσας.
Η Ελληνική πλευρά που τόσο απεγνωσμένα ψάχνει μια συμφωνία με τα Σκόπια, αποδέχεται την θέση των Μεταλλαγμένων στο θέμα της ονομασίας και σήμερα, στον δημόσιο λόγο η Ελλάδα, είναι ξεκάθαρη ότι το σημείο ενάρξεως μελλοντικών διαπραγματεύσεων με τα Σκόπια πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τη λέξη ‘Μακεδονία’ έστω με γεωγραφικό προσδιορισμό!
Πώς να αποφύγει κανείς την Αποτυχία
Σύμφωνα με τη Θεωρία Παιγνίων, η Ελλάδα, οφείλει να κάνει κάποιες αλλαγές στις αντιλήψεις του προκειμένου να βελτιώσει τη θέση του στις διαπραγματεύσεις με τους Σκοπιανούς και να νικήσει τελικά στην πολιτική πάλη.
Α. Προθυμία να καταγγείλει συμφωνίες: Η παρούσα Ελληνική πολιτική προσέγγιση βασίζεται στην υπόθεση ότι μια συμφωνία με τους Σκοπιανούς πρέπει να επιτευχθεί με κάθε κόστος επειδή στην παρούσα κατάσταση, με την απουσία συμφωνίας, απλά δεν μπορεί να γίνει ανεκτή. Στο “Παράδοξο του Εκβιαστή” η συμπεριφορά του Reuben βασίζεται στην αντίληψη ότι πρέπει να φύγει από το δωμάτιο με κάποιο χρηματικό ποσό ακόμη και με το ελάχιστο. Η ανικανότητα του Reuben να δεχθεί την πιθανότητα να φύγει ενδεχομένως από το δωμάτιο με άδεια χέρια, τον κάνει αναπόφευκτα να υποκύψει στον εκβιασμό και να αφήσει το δωμάτιο ντροπιασμένος σαν ηττημένος, αλλά τουλάχιστον με κάποιο κέρδος. Παρόμοια, η Ελλάδα διεξάγει τις διαπραγματεύσεις μέσα από ένα πλαίσιο σκέψης που δεν της επιτρέπουν να απορρίψει υποδείξεις που δεν συμφωνούν με τα συμφέροντά της.
Β. Εξέταση της επανάληψης του παιγνίου: Με βάση την Θεωρία Παιγνίων πρέπει κανείς να θεωρεί ότι μια κατάσταση μιας φοράς είναι εντελώς διαφορετική από μια κατάσταση που επαναλαμβάνεται πάλι και πάλι, αφού στα παίγνια που επαναλαμβάνονται μέσα στον χρόνο, μια στρατηγική ισορροπία που είναι ουδέτερη προκαλεί την συνεργασία μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών. Τέτοια συνεργασία συμβαίνει όταν οι αντίπαλοι κατανοούν ότι το παιχνίδι επαναλαμβάνεται πολλές φορές, και ως εκ τούτου θα πρέπει να σκεφτούν ποια θα είναι η επίπτωση των τωρινών τους κινήσεων στα μελλοντικά παίγνια, όταν ο φόβος για μελλοντικές απώλειες λειτουργεί ως εξισορροπητικός παράγοντας. Ο Reuben συμπεριφέρθηκε στην συγκεκριμένη περίπτωση σαν να επρόκειτο για ένα παίγνιο μιας φοράς και έδρασε αντίστοιχα. Εάν είχε ανακοινώσει στον Shimon ότι δεν ήταν διατεθειμένος να παραιτηθεί από το κομμάτι που του αντιστοιχούσε, ακόμη και υπό το πρίσμα μιας ολικής απώλειας, θα άλλαζε την έκβαση του παιγνίου, για το μέλλον, παρόλο που ήταν πολύ πιθανό ότι θα έφευγε με άδεια χέρια στην παρούσα διαπραγμάτευση. Ωστόσο, εάν και οι δύο αντιμετώπιζαν μια παρόμοια κατάσταση στο μέλλον ο Shimon θα λάμβανε υπόψιν του την σοβαρότητα του Reuben και θα έπρεπε να φθάσει σε μια συμφωνία με αυτόν. Παρόμοια, η Ελλάδα πρέπει να δράσει με υπομονή και με μακροπρόθεσμη προοπτική ακόμη και με κόστος να μην επιτευχθεί καμία συμφωνία προς το παρόν και να συνεχίζεται η κατάσταση της επιθετικότητας προκειμένου να βελτιώσει τη θέση της σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις.
Γ. Πίστη στην θέση σου: Ένα άλλο στοιχείο που δημιουργεί το “Παράδοξο του Εκβιαστή” είναι η απόλυτη βεβαιότητα της μιας πλευράς στις θέσεις της, στην περίπτωσή μας στις θέσεις του Shimon. Η πλήρης βεβαιότητα δημιουργεί μια εσωτερική αιτιολόγηση για τις πεποιθήσεις κάποιου και στον δεύτερο γύρο λειτουργεί για να πείσει τον αντίπαλό του ότι οι θέσεις του είναι σωστές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την επιθυμία του αντιπάλου να καταλήξει σε συμβιβασμό ακόμη και ενεργώντας εντελώς παράλογα και έχοντας απομακρυνθεί από τις αρχικές του απαιτήσεις. Πριν από πολλά χρόνια μιλούσα με κάποιον ανώτερο αξιωματούχο που ισχυριζόταν πως η Ελλάδα θα πρέπει να παραιτηθεί της απαίτησής της να μην ονομάζονται ‘ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ’ τα Σκόπια και να προχωρήσει σε συμβιβασμό επειδή από την οπτική των Σκοπιανών, το όνομα, η ταυτότητα και η γλώσσα τους θεωρούνται ΙΕΡΑ και δεν πρόκειται ποτέ να τα παραδώσουν!. Του εξήγησα, ότι οι Σκοπιανοί είναι πεπεισμένοι ότι το όνομα, η ταυτότητα και η γλώσσα τους είναι ιερά και ότι αυτό ήταν που έπεισε και εμάς!
Η βαθιά πεποίθηση των Σκοπιανών, μάς κάνει να παραδινόμαστε σε ό,τι μας υπαγορεύουν αυτοί. Η παρούσα πολιτική κατάσταση θα επιλυθεί μόνο εάν πείσουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς για το δίκαιο των αιτημάτων μας. Μόνο η ολική πίστη στις αξιώσεις μας θα πείσει τους Σκοπιανούς αντιπάλους μας να λάβουν υπόψιν τους τις θέσεις μας.
Όπως όλες οι θετικές επιστήμες, η Θεωρία Παιγνίων δεν αποσκοπεί να εκφράσει μία άποψη για τις ηθικές αξίες, αλλά μάλλον επιδιώκει να αναλύσει τις στρατηγικές συμπεριφορές αντίθετων μερών σε ένα κοινό παίγνιο. Η Ελλάδα παίζει ένα τέτοιο παιχνίδι με τους εχθρούς του. Όπως κάθε παίγνιο, στο Ελληνοσκοπιανό παίγνιο υπάρχουν ιδιαίτερα συμφέροντα που δίνουν σχήμα και πλαίσια στο παίγνιο και τους κανόνες του. Δυστυχώς η Ελλάδα αγνοεί τις βασικές αρχές που τίθενται από την Θεωρία Παιγνίων. Εάν η Ελλάδα επιτύχει να ακολουθήσει αυτές τις βασικές αρχές, το πολιτικό status του και η ασφάλειά της θα βελτιωθούν σε σημαντικό βαθμό.
Για την αντιγραφή και τις αλλαγές του αρχικού κειμένου
Αναστάσιος Καζαντζίδης
www.cohen.gr
Πηγές: http://www.aish.com/jw/me/97755479.html και
http://www.cohen.gr/
