Η έκρηξη των ελλειμμάτων οδηγεί σε διεθνή οικονομική καταστροφή

Του Ιωάννη - Ευρυβιάδη Χαραλαμπάκη

Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να παρευρεθώ στο γραφείο του πρώην προέδρου της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας (Fed), κ. Ρaul Volcker. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν, αναπόφευκτα ήταν και το θέμα της Ελλάδος. Τα νέα από το Σαββατοκύριακο που είχε παρέλθει ήταν ότι το πρόγραμμα στήριξης της Ελλάδος έπαιρνε σάρκα και οστά.
Τα ερωτήματα, όμως ήταν εύλογα στη διάρκεια της συζήτησης. Τι θα γίνει το 2011, το 2012, το 2013 και το 2014; Πολύ περισσότερα χρεόγραφα λήγουν στη διάρκεια των ετών αυτών και οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις σημερινές. Φυσικά, το ζήτημα δεν περιορίζεται μονάχα στην Ελλάδα ή στις χώρες της Ε.Ε. στη Μεσόγειο.

Το θέμα είναι πολύ ευρύτερο και πολύ πιο σοβαρό και αγγίζει και την αμερικανική οικονομία. Η κρίση των δανείων (subprime) δεν ήταν παρά το αποτέλεσμα μιας πολιτικής πλέον της δεκαετίας, η οποία στηρίχθηκε στην παραγωγή ομολογιών και χρεογράφων προς δια πραγμάτευση (πολλά από αυτά με ελάχιστη ή υποτυπώδη πραγματική κάλυψη/ collateral). Τα ομόλογα αυτά μαζί με τα παράγωγά τους έφθασαν να αγγίζουν τα 700 εκατομύρια δολάρια παγκοσμίως (με βάση στοιχεία της Βank of International Settlements). Ο ρυθμός ανάπτυξής τους ήταν γεωμετρικός, με αποτέλεσμα χρήμα να εκδίδεται για κάλυψη ομολόγων που δεν είχαν αντίκρισμα.
Η γεωμετρική αύξηση της προσφοράς χρήματος, δημιούργησε ευφορία στις αγορές, μείωσε σημαντικά τα επιτόκια, με αποτέλεσμα τις γνωστές φούσκες χρηματιστηρίων, ομολόγων, ακινήτων κ.λπ.
Ο ταχυδρόμος, όμως, χτυπά δυο φορές. Η πρώτη κρίση την οποία η παγκόσμια οικονομία αισθάνθηκε, ήταν κρίση αξιών στις τιμές των διαφόρων επενδύσεων. Η παγκόσμια οικονομική ιστορία, όμως, μας διδάσκει ότι η κρίση πάντοτε είναι τουλάχιστον διπλή. Η δεύτερη φάση της εμφανίζεται στην αρχή σαν δημοσιονομική και μεταλλάσσεται σε πλήρη νομισματική κρίση, δεδομένου ότι από τις 15 Αυγούστου του 1971 το παγκόσμιο οικονομικό πλοίο διασχίζει τις θάλασσες χωρίς άγκυρα.
Η δημοσιονομική κρίση ελλειμμάτων και χρεών των διαφόρων κρατών είναι πολύ σοβαρότερη από αυτή που τελευταία δημοσιεύεται. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Ο μέσος όρος εθνικού χρέους στην Ε.Ε. υπερβαίνει το 430% του ΑΕΠ. Μπορεί η Γερμανία να ισχυρίζεται ότι καλά κρατεί, αλλά τα νούμερα δείχνουν άλλη πραγματικότητα.
Οι πραγματικές υποχρεώσεις, και κατ' επακόλουθο το πραγματικό χρέος της Ελλάδος, ξεπερνούν το 875% του ΑΕΠ, και αυτό με βάση στοιχεία και εκτιμήσεις υποχρεώσεων του 2004.
Ας θυμηθούμε ότι, όταν ο πρώην πρόεδρος της Fed, κ. Βόλκερ, εφιστούσε την προσοχή στον Πρόεδρο Ρίγκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα θα δημιουργήσουν προβλήματα στην Αμερική, έφθασε μέχρι το σημείο να παραιτηθεί, λόγω εκείνης της διαφωνίας. Φυσικά, η Ιστορία τον δικαίωσε (το δολάριο έχασε το 50% της αξίας του έναντι του ιαπωνικού γεν, 30% έναντι του γερμανικού μάρκου, το χρηματιστήριο κατέρρευσε το 1987 κ.ο.κ.), όπως τόσες άλλες φορές το έχει κάνει, και για αυτό και είναι γνωστός σαν ο καλύτερος πρόεδρος που πέρασε από τη Fed. Την γνώση, την εμπειρία και τη σοφία του ο πρόεδρος Ομπάμα την αναγνώρισε, και γι' αυτό τον τοποθέτησε πρόεδρο του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάκαμψης.
Η αλήθεια των αριθμών
H ωμή πραγματικότητα για τη Γερμανία: πραγματικές υποχρεώσεις άνω του 400% του ΑΕΠ, τη Γαλλία (υποχρεώσεις άνω του 550%), την Πολωνία (υποχρεώσεις άνω του 1550%) κ.λπ. Το εύλογο ερώτημα, βέβαια, είναι ποια είναι τα νούμερα για την Αμερική; H δημοσιονομική ανισορροπία της Αμερικής είναι σχεδόν η ίδια με αυτήν της Ε.Ε. (εκτιμάται στα 63 τρισεκατομμύρια δολάρια, όταν το ΑΕΠ είναι 14 τρισεκατομμύρια δολάρια).
Ο ρυθμός αύξησης (και πάλι με παλαιοτέρα στοιχεία, δηλαδή πριν από την οικονομική κρίση, που σημαίνει ότι τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα τώρα) των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι τέτοιος, που η Αμερική θα υποχρεωθεί το 2019 να ξοδεύει 95% όλων των φόρων που εισπράττει για τόκους των ομολόγων της και για συντάξεις, σύμφωνα με την πρόσφατη δημοσιευμένη μελέτη του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών (The Financial Report of the United States Government, 2009). Φυσικά, η κατάσταση αυτή θα προκαλέσει σεισμικές οικονομικές καταστροφές πολύ πριν από το 2019, μιας και οι α γορές προεξοφλούν τις προβλεπόμενες σεισμικές δονήσεις, ειδικά όταν βασίζoνται σε χρήμα και υποσχέσεις χρεογράφων χωρίς αντίκρισμα. Πού, λοιπόν, μπορεί κανείς να καταλήξει; Τρία βασικά συμπεράσματα μπορούν να αντληθούν: Πρώτον, βαδίζουμε ολοταχώς προς παγκόσμια (και όχι μόνο ελληνική) δημοσιονομική κρίση. Δεύτερον, η κρίση όλων των νομισμάτων έναντι μέταλλων και πραγματικών κεφαλαίων (assets) είναι αναπόφευκτη. Τρίτον, το παγκόσμιο οικονομικό πλοίο χρειάζεται να επανακτήσει μια άγκυρα και να βρει ένα ασφαλές λιμάνι για επισκευές, πριν ξεκινήσει για το επόμενο ταξίδι του.

Δρ Ιωάννης-Ευρυβιάδης Χαραλαμπάκης
οικονομικός σύμβουλος του Βlackstone Financial Group
στην Αμερική και καθηγητής Οικονομικών
στο Πανεπιστήμιο του Κεντάκι
Αναδημοσίευση από τον Κόσμο του Επενδυτή