Για να μην ξεχνάμε την πονεμένη νεότερη ιστορία της Μακεδονίας.

Ρεπορτάζ από την παρουσίαση του βιβλίου «Οι Έλληνες του Γκαίρλιτς 1916-1919» του Γεράσιμου Αλεξάτου στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.

Ενα ξεχασμένο κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας μας, μια συγκλονιστική υπόθεση με πολλές «δύσκολες» πτυχές, παρουσιάστηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2010 στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών μπροστά σε πολυπληθές ακροατήριο, που ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του εκδοτικού οίκου των Αδελφών Κυριακίδη.

Στις εισηγήσεις τους οι ιστορικοί της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας Στράτος Δορδανάς, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, και Ιάκωβος Μιχαηλίδης, επίκουρος καθηγητής στο ΑΠΘ, καθώς και ο συγγραφέας του βιβλίου Γεράσιμος Αλεξάτος, αναφέρθηκαν στη θλιβερή ιστορική συγκυρία, που οδήγησε το 1916-μεσούντος του Α‘ Παγκοσμίου Πολέμου- στην παράδοση του Δ‘ Σώματος Στρατού και τη μεταφορά του στην πόλη Γκαίρλιτς της Γερμανίας, με αποτέλεσμα να παραδοθεί αμαχητί η Ανατολική Μακεδονία στους Βούλγαρους εισβολείς και να εγκαταλειφθεί ανυπεράσπιστος ο άμαχος πληθυσμός της.

Έκπληκτοι οι ακροατές –μεταξύ των οποίων και πολλοί ανώτατοι αξιωματικοί του στρατού- άκουγαν για πρώτη φορά για τα τραγικά διλήμματα, που αντιμετώπισε η πλήρως αποκομμένη και εγκαταλελειμμένη από το εθνικό κέντρο προσωρινή ηγεσία του Σώματος, η οποία κλήθηκε να ανταπεξέλθει σε πρωτόγνωρες δοκιμασίες με διεθνείς προεκτάσεις που κατά πολύ την ξεπερνούσαν: Θλιβερό επακόλουθο της ακολουθούμενης από τα Ανάκτορα πολιτικής, αλλά και του φανατισμού και της εμπάθειας του ευρισκόμενου τότε σε πλήρη έξαρση Εθνικού Διχασμού. Η υπόθεση Γκαίρλιτς θα απασχολήσει έντονα την ελληνική κοινωνία, θα αποκτήσει στη συνέχεια – καθ΄όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου- μυθικές διαστάσεις και θα αποτυπώσει όσο λίγες άλλες τα μίση και τις εντάσεις της εποχής.

Όμως η θεά τύχη επιφύλασσε στους 7000 άνδρες του Σώματος –στρατιώτες και αξιωματικούς- που βρέθηκαν άθελά τους στη Γερμανία με το ιδιότυπο καθεστώς τού «αιχμάλωτου-φιλοξενούμενου», και έναν επί πλέον ρόλο: θα είναι οι πρώτοι στη ιστορία Έλληνες, προερχόμενοι από όλα τα μήκη και πλάτη του τότε ελληνικού κόσμου, που θα ζήσουν επί δυόμισι χρόνια σε γερμανικό έδαφος. Και θα τύχουν –παρά τη θέλησή τους- θερμότατης υποδοχής, καθώς η παράδοση και μετακίνησή τους στη Γερμανία θα θεωρηθεί ως μια πρώτης τάξεως επιτυχία στον αμείλικτο παράλληλο πόλεμο της προπαγάνδας. Δεκάδες Γερμανοί καθηγητές και φιλέλληνες θα σπεύσουν με ενθουσιασμό να αξιοποιήσουν το «θείο δώρο» της παρουσίας τους στο ελληνικό στρατόπεδο και θα εκπονήσουν – εν μέσω του φονικότερου πολέμου που είχε γνωρίσει έως τότε η ανθρωπότητα- μοναδικές και αξιοθαύμαστες σήμερα λαογραφικές και γλωσσολογικές μελέτες, καθώς και μερικές από τις πρώτες παγκοσμίως μουσικές εγγραφές.

Ο «μήνας του μέλιτος» όμως θα είναι σύντομος, καθώς τα πράγματα στην Ελλάδα δεν θα εξελιχθούν σύμφωνα με τις γερμανικές επιθυμίες. Οι ταλαιπωρίες, το δριμύ κρύο και οι στερήσεις, αλλά και οι διώξεις των βενιζελικών, θα οδηγήσουν στην αθρόα συμμετοχή των ανδρών στην μεταπολεμική επανάσταση των σπαρτακιστών υπό τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, με αίτημα την άμεση επιστροφή στην πατρίδα. Θα ακολουθήσουν: συγκρούσεις, άτακτη φυγή, νέες ταλαιπωρίες, διώξεις και καταδίκες στην Ελλάδα, ηθική απαξίωση...

Η ανάκληση από τη λήθη των συγκλονιστικών, άγνωστων σήμερα, γεγονότων, εντυπωσίασε ιδιαίτερα τους παρευρισκόμενους, μεταξύ των οποίων ήταν και μερικοί απόγονοι εκείνων των ανθρώπων. Οι εισηγητές πανεπιστημιακοί δεν παρέλειψαν να επισημάνουν την επιστημονική τεκμηρίωση της ιστορικής αφήγησης, την εκτεταμένη έρευνα που προηγήθηκε, αλλά και τη νηφαλιότητα, τη γλαφυρότητα και το αίσθημα συγκίνησης, που διέπουν το πολύ ενδιαφέρον και καλογραμμένο πόνημα.

Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους πολλοί καθηγητές πανεπιστημίου, όπως οι κ.κ. Μαριάνος Καράσης, Αχιλλέας Καψάλης, Γιώργος Γεωργανόπουλος, Αθανάσιος Τροχίδης, Γιώργος Καρκαβέλας, Στέργιος Κατσανίδης, Κώστας Παρίσης και άλλοι. Παρέστησαν επίσης ο πρώην διευθυντής της Μακεδονίας Νίκος Βουργουντζής,η πρόεδρος της Μέριμνας Ποντίων Κυριών, συνεργάτες της ΕΡΤ 3, εκπρόσωποι του Εμπορικού Επιμελητηρίου, πολιτιστικών σωματείων, καθώς και πολλοί απόφοιτοι γερμανικών πανεπιστημίων, που ζουν στη συμπρωτεύουσα.

Τον συντονισμό της εκδήλωσης είχε ο ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ κύριος Χάρης Φραγκάκης. Ακολούθησε δεξίωση, ευγενική προσφορά τού εκδοτικού οίκου των Αδελφών Κυριακίδη.