Από την αρχαιότητα κιόλας είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση η θέση και η φυσική οχυρότητα της πόλης, καθώς η στενή λωρίδα γης που αποτελεί τη μόνη δίοδο της χερσονήσου προς την ξηρά, θα μπορούσε εύκολα να προστάτευε τους κατοίκους με κάποιο αμυντικό σύστημα. Μάλιστα, ο βυζαντινός χρονογράφος Ιωάννης Κατακουζηνός χαρακτηριστικά αναφέρει:''...Καστορίας δε και...
αυτής οχυρωτάτης ούσης διά το πανταχόθεν περικλύζεσθαι τη λίμνη''. Φυσικά, βάσει των περιγραφών του Τίτου Λίβιου, που αναφέρθηκε σε προηγούμενη ανάρτηση, τα τείχη του ισθμού υπήρχαν σαφώς την Ρωμαϊκή Εποχή, αλλά το πιθανότερο είναι να πρωτοεμφανίστηκαν με την ίδρυση του Κελέτρου στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. Η ύπαρξη πρώιμου οικισμού εδώ ορίζει ως αδιανόητη την έλλειψη οχύρωσης, που θα προστάτευε τους κατοίκους. Απλά, η αρχική οχύρωση θα υπολειπόταν αρκετά του ισχυρού τείχους που έχτισε ο Ιουστινιανός τον 6ο αι. μ.Χ.
Την εποχή της ίδρυσης της Καστοριάς από τον Ιουστινιανό, χτίστηκε το τείχος του λαιμού της χερσονήσου που έζωνε τον ισθμό από την μια πλευρά της λίμνης μέχρι την άλλη. Είχε μήκος 340 μέτρα και αποτελείτο από ευθύγραμμα τμήματα που έσπαζαν ελαφρά στα σημεία ενδιάμεσων ημικυκλικών πύργων.....
Υπήρχαν τρεις πύλες στα τείχη αυτά με τετράγωνους πύργους. Η κεντρική βρισκόταν στην εδαφική έξαρση της πλατείας Δαβάκη και από την οποία ξεκινούσαν οι δύο κεντρικοί δρόμοι της πόλης(σημερινές οδοί Μητροπόλεως και Αγ. Αθανασίου). Οι άλλες δύο πύλες βρίσκονταν η μία μπροστά ακριβώς από το Δημαρχείο και η άλλη στα νότια του Μενδρεσέ. Από αυτές ξεκινούσαν και οι δύο παραλίμνιοι δρόμοι. Αυτή η αντιστοιχία πυλών - δρόμων γεννά την υπόθεση ότι αποτελούν τμήμα ενός συνολικού σχεδιασμού κατά την ίδρυση της πόλης....
Εκτός από το τείχος του ισθμού υπήρχε από τα βυζαντινά χρόνια και το εσωτερικό τείχος της πόλης (κάστρο). Η Άννα Κομνηνή στο έργο της Αλεξιάς περιγράφει τις προσπάθειες του πατέρα της να καταλάβει την πόλη που βρισκόταν στα χέρια των Νορμανδών το 1083 μ.Χ. Αναφέρει ότι μετά τις μάταιες προσπάθειες των Βυζαντινών από την πλευρά του ισθμού, στρατιώτες αποβιβάστηκαν με πλοιάρια στην πίσω πλευρά της χερσονήσου και περικύκλωσαν του Νορμανδούς που παραδόθηκαν αμέσως....
Σήμερα, λείψανα του Ιουστιάνειου τείχους, των πύργων και του προτειχίσματος του Αλή Πασά συναντούμε στην περιοχή του Δημαρχείου και νοτίως του Μενδρεσέ, ενώ ίχνη των τειχών του κάστρου υπάρχουν στην οδό Παπαρέσκα και στον περίβολο της Παναγίας Κουμπελίδικης. Η ακρόπολη στην περιοχή της Δεξαμενής έχει εξαφανιστεί ολοκληρωτικά, όπως και η κεντρική πύλη μαζί με τον πύργο με τις κεκλιμμένες πλευρές. Η διαχρονική αδιαφορία των αρχών οδήγησε στον ολοκληρωτικό σχεδόν αφανισμό του κάστρου, παρ' όλο που από το 1924 κηρύχθηκε επίσημα ως ιστορικό μνημείο.
Περισσότερες φωτογραφίες, εδώ:
http://istorikakastorias.blogspot.com/2010/10/blog-post_23.html