Θεσσαλονίκη: Κτίρια με μοναδικές ιστορίες δίνουν μια ξεχωριστή "νότα" στην πόλη

Τέσσερα τελείως διαφορετικά -μεταξύ τους- κτίρια δίνουν μια ξεχωριστή "νότα" στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Το κάθε ένα απ' αυτά "κουβαλά" τη δική του, μοναδική ιστορία και μαγεύει κατοίκους και επισκέπτες, με τα στοιχεία που το περιβάλλουν.

Η περιήγηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ ξεκινά από το ... "επαναστατικό" κτίριο του πρώην υπουργείου Μακεδονίας-Θράκης, συνεχίζει στο "χλιδάτο", νεοκλασικού ρυθμού Κυβερνείο, που δεσπόζει πάνω στο ακρωτήρι του Μικρού Καραμπουρνού, περνάει από το ερευνητικό Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης στην πλατεία Ιπποδρομίου και καταλήγει στο φημολογούμενο ως στοιχειωμένο σπίτι της Βασ. Όλγας.

Τέσσερα κτίρια με τέσσερις ξεχωριστές ιστορίες: Κατασκευάστηκαν για Τούρκους κυβερνήτες ή βασιλιάδες, σε χώρους, όπου βρισκόταν άλλα κτίρια, που "χτυπήθηκαν" από φυσικές καταστροφές, αλλά και ως αρχοντικά, που κρύβουν στα "σπλάχνα" τους φήμες για φαντάσματα, αερικά και ... κακά πνεύματα.

Η Γενική Γραμματεία Μακεδονίας - Θράκης

Είναι ίσως το πιο "πολιορκημένο" κτίριο στην Ελλάδα, αφού όλες οι κινητοποιήσεις και οι διαδηλώσεις είτε περνούν, είτε καταλήγουν στο πρώην Υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, τη σημερινή Γενική Γραμματεία Μακεδονίας-Θράκης.

"Πράγματι, όλες οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας είτε περνούν, είτε καταλήγουν στο συγκεκριμένο κτίριο, με τους διαμαρτυρόμενους να επιδίδουν τα ψηφίσματά τους και να μας αναφέρουν τα αιτήματα τους", δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Μακεδονίας-Θράκης, Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου.

Το επιβλητικό αυτό κτίριο, γνωστό σε όλους ως Διοικητήριο Θεσσαλονίκης, είναι έργο του Ιταλού αρχιτέκτονα, Βιταλιάνο Ποζέλι, και άρχισε να κτίζεται το 1891 (λίγο πιο κάτω από ένα παλιό, τουρκικό «κονάκι»), σε εκλεκτικιστικό ρυθμό, για να στεγάσει τον Τούρκο κυβερνήτη. Το κτίριο ήταν τριώροφο, ενώ ο τέταρτος όροφος με το νεοκλασικό αέτωμα προστέθηκε το 1955.

Το 1907 φιλοξένησε την τουρκική Νομική Σχολή, ενώ σ' αυτό κατέλυσε ο σουλτάνος Μωάμεθ Ε', κατά την επίσκεψη του στη Θεσσαλονίκη. Στο κτίριο αυτό υπογράφηκε από τον Τούρκο αρχιστράτηγο του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1912, Χασάν Ταξίν πασά, η παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό, στις 26 Οκτωβρίου του 1912.

Στη διάρκεια της πυρκαγιάς το 1917, το Διοικητήριο παρέμεινε ανέπαφο από τη φωτιά, ενώ ο περιβάλλων χώρος του μνημείου καταστράφηκε από την πύρινη λαίλαπα. Το 1925, είναι η μόνη Γενική Διοίκηση που διατηρείται (καταργούνται οι διοικήσεις Κρήτης, Αιγαίου, Ηπείρου, Σάμου, Ικαρίας για να επανιδρυθούν αργότερα), ενώ το 1945 ιδρύεται η Γενική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος.

Το 1955, οι γενικές διοικήσεις καταργούνται και έρχεται το υπουργείο Βόρειας Ελλάδας, με επικεφαλής υπουργό, που για πρώτη φορά συμμετέχει σε υπουργικό συμβούλιο.

Το 1970, η δικτατορία του Ιωαννίδη το καταργεί και στο χώρο ευθύνης του δημιουργούνται δύο Περιφερειακές Διοικήσεις- Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με έδρες αντίστοιχα τη Θεσσαλονίκη και την Καβάλα.

Μετά την επάνοδο της Δημοκρατίας, το 1974, επανιδρύεται και λειτουργεί το υπουργείο Βόρειας Ελλάδας μέχρι το 1987, οπότε και μετονομάζεται για εθνικούς λόγους σε υπουργείο Μακεδονίας-Θράκης.

Το Διοικητήριο περιβάλλεται από τις οδούς Κασσάνδρου, Προξένων και Δραγούμη, καταλαμβάνοντας ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο, δεσπόζοντας στην περιοχή με την επιβλητικότητά του και αποτελώντας ένα από τα σημαντικότερα, νεότερα μνημεία της Θεσσαλονίκης.

Κυβερνείο

Φύλακες στέκουν όλες τις ώρες στην πύλη του Κυβερνείου, φυλάσσοντας το επιβλητικό κτίριο που χτίστηκε στη Θεσσαλονίκη για τις ανάγκες φιλοξενίας της βασιλικής οικογένειας. Με την πρώτη ματιά ο χώρος "μαγνητίζει" τα βλέμματα, παρά το γεγονός ότι έχει χρόνια να κατοικηθεί και είναι άκρως απαραίτητες αρκετές εργασίες ανακαίνισης.

Το Κυβερνείο ορθώνεται πάνω στο ακρωτήρι του Μικρού Καραμπουρνού ή Μικρού Εμβόλου, που δεσπόζει στον κόλπο του Θερμαϊκού. Χτίστηκε σε μια έκταση 1.200 τ.μ. κατά την πενταετία της "ανασυγκρότησης" του 1955-1960, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χριστόπουλου.

Το 1963, με απόφαση του υπουργείου Οικονομικών παραχωρήθηκε για χρήση ως κατοικία του τότε βασιλιά Κωνσταντίνου και με σχετική μελέτη του υπουργείου Δημοσίων Έργων μετατράπηκε σε Βασιλικό Ανάκτορο. Όμως, ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος δεν έμεινε παρά μόνο μια νύχτα στο χώρο. Το 1968, το υπουργείο ανακάλεσε την απόφαση.

Εκείνος που το τίμησε ιδιαίτερα ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος έμενε πάντοτε εκεί τόσο ως πρωθυπουργός, όσο και ως πρόεδρος της Δημοκρατίας. Επίσης, στο Κυβερνείο έμεναν συνήθως οι υπουργοί Βορείου Ελλάδος, που δεν καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη.

"Μετά τη μεταπολίτευση, χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του υπουργού Μακεδονίας-Θράκης και χώρος φιλοξενίας υψηλών προσώπων, μεταξύ των οποίων και αρχηγοί ξένων χωρών", δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Μακεδονίας-Θράκης, Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου, αναφερόμενος στην ιστορία του Κυβερνείου.

Η πιο λαμπρή στιγμή του κτιρίου τα προηγούμενα χρόνια ήταν εκείνη της δεξίωσης της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης, που ακολουθούσε την ομιλία του πρωθυπουργού στο Παλαί ντε Σπορ. Όμως, η ασθένεια του Ανδρέα Παπανδρέου τον ανάγκασε να περιορίσει τις μετακινήσεις του, οπότε το συνεδριακό κέντρο "Ι. Βελλίδης" άρχισε να φιλοξενεί ομιλία και δεξίωση, με αποτέλεσμα να ξεχαστεί το Κυβερνείο.

Το κτίριο είναι διώροφο με υπόγειο, συμμετρικά δομημένο, χαρακτηριστικό δείγμα "ανακτορικής" νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, με προπύλαιο και περιστύλιο από ιωνικούς κίονες και ιωνική κιονοστοιχία, σε όλο το μήκος της νότιας πλευράς. Το Κυβερνείο, το οποίο διαθέτει παρεκκλήσι και ελικοδρόμιο, έκλεισε για να ανακαινιστεί επί υπουργίας, Γιώργου Καλαντζή, το 2006.

Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης

Η παλιά Θεσσαλονίκη "ζωντανεύει" μέσα από φωτογραφίες, καρτ ποστάλ, ιδιωτικές συλλογές εγγράφων, χάρτες και βιντεοκασέτες. Η ιστορία της πόλης βρίσκεται στα "συρτάρια" του Κέντρου Ιστορίας, στην πλατεία Ιπποδρομίου, περιμένοντας τους ερευνητές να την … ανακαλύψουν.

Το Κέντρο Ιστορίας, που αποτελεί δωρεά του ζεύγους Αναστασίου και Ιουλίας Μπίλλη, διαθέτει το αρχείο του δήμου Θεσσαλονίκης, που περιλαμβάνει έγγραφα, τα οποία καλύπτουν σχεδόν όλη τη διάρκεια του 20^ου αιώνα. Μέσα από το αρχείο παρουσιάζεται ανάγλυφα η ιστορία της πόλης, σε μια χρονική περίοδο, κατά την οποία η πόλη αλλάζει ριζικά σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς της. Από μια περιτείχιστη κλειστή πόλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας των αρχών του 20^ου αιώνα, με 150.000 κατοίκους, μεταμορφώνεται σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη των 1.000.000 κατοίκων, σ' ένα οικονομικό και εμπορικό κέντρο των Βαλκανίων.

Μια άλλη μεγάλη κατηγορία τεκμηρίων, που συγκεντρώνει το Κέντρο Ιστορίας, είναι τα αρχεία φωτογραφιών. Υπάρχουν περίπου 2.000 φωτογραφίες, που βρέθηκαν σε πολεμικά και στρατιωτικά μουσεία της Γαλλίας, απ' όπου αποκτήθηκαν με αγορά.

Ξεχωρίζει και το αρχείο των ταχυδρομικών καρτ ποστάλ. "Το αρχείο περιλαμβάνει 3.500 καρτ ποστάλ των αρχών του 20^ου αιώνα, με απεικονίσεις όψεων της πόλης. Τα δελτία είναι είτε ασπρόμαυρα, είτε επιχρωματισμένα και βρέθηκαν σε διάφορες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Αποτελούν την αλληλογραφία των στρατιωτών των συμμαχικών στρατευμάτων, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με τους συγγενείς τους στις πατρίδες τους", δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο προϊστάμενος του Κέντρου Ιστορίας, Αντώνης Σατραζάνης.

Το ίδρυμα δέχεται καθημερινά την επίσκεψη 20 ατόμων κατά μέσο όρο και τα τελευταία χρόνια που το Κέντρο έγινε ευρύτερα γνωστό δέχεται και επισκέψεις αλλοδαπών ερευνητών. Ωστόσο, μέσα στους στόχους της νέας διοίκησης του δήμου Θεσσαλονίκης είναι να αναπτύξει και να ενισχύσει περαιτέρω το ρόλο του Κέντρου Ιστορίας, όπως ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Σπύρος Πέγκας.

Στο σημείο, όπου βρίσκεται σήμερα το Κέντρο Ιστορίας, στις 20 Ιουνίου του 1978, ήταν μια πολυκατοικία που κατέρρευσε σαν "χάρτινος πύργος" στο μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης, παρασύροντας στο θάνατο 29 ανθρώπους.

Στοιχειωμένο σπίτι

Στη Θεσσαλονίκη, αρκετοί θεωρούν "στοιχειωμένο" το σπίτι της Βασιλίσσης Όλγας, στον αριθμό 263. Το σπίτι λέγεται πως παλιά ήταν αρχοντικό κάποιου Εβραίου, ενώ σήμερα δεν κατοικείται, αφού είναι ετοιμόρροπο και ο γύρω χώρος έχει μετατραπεί σε αποθήκη οικοδομικών υλικών. Φημολογείται πως όσοι έχουν μείνει εκεί νύχτα, ακούνε φοβερούς θορύβους από φαντάσματα, που κυκλοφορούν στα δωμάτια, με αποτέλεσμα να τρέπονται σε φυγή.

Λέγεται πως συνοδεύει κατάρα και όποιος μένει εκεί κινδυνεύει να τρελαθεί, ενώ όποιος προσπαθήσει να το γκρεμίσει κινδυνεύει να πεθάνει. Στο παρελθόν, το πήραν δύο εργολάβοι για να το κατεδαφίσουν, όμως την ημέρα που πέρασε στην ιδιοκτησία τους ο ένας πέθανε από την καρδιά του και ο άλλος σκοτώθηκε σε τροχαίο ταξιδεύοντας στην Αθήνα.

Για το σπίτι αυτό γίνεται μεγάλη συζήτηση και μέσω του Internet. "Όποιος … τολμάει ας πάει να το επισκεφτεί. Εγώ προτιμάω να μην περνάω ούτε απ' έξω. Το σπίτι αυτό κρύβει κάποιο φοβερό μυστικό και όποιος είναι γενναίος ας πάει να το λύσει", διαβάζουμε σε ιστοσελίδα, ενώ ένας νεαρός περιγράφει τη δική του εμπειρία: "Πήγαμε χθες με φίλους αλλά δεν μπήκαμε μέσα γιατί φοβηθήκαμε… Τι θα συναντήσουμε; Μπορεί να σε ακολουθήσει το πνεύμα;".

Δεν είναι, όμως, μόνο το συγκεκριμένο σπίτι που "βαφτίζεται" ως στοιχειωμένο στη Θεσσαλονίκη. Υπάρχουν και άλλα κτίρια που έχουν συνδεθεί με φήμες που κυκλοφορούν από στόμα σε στόμα για κακά πνεύματα ή για τραγικές ιστορίες που σημάδεψαν τους πρώην ιδιοκτήτες τους. Τέτοια είναι στην Αρετσού της Καλαμαριάς, αλλά και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, λίγο μετά το δικαστικό μέγαρο.