Δικηγόρου Θεσσαλονίκης
Η Δικαιοσύνη ως θεσμός λειτουργεί σχετικά καλύτερα από τους άλλους στη χώρα μας (παρά τις προ ετών αποκαλύψεις για παραδικαστικά κυκλώματα και επίορκους δικαστές) αλλά δυστυχώς ως μηχανισμός απονομής δικαίου είναι αναποτελεσματικός γιατί..
κινείται με βραδείς ρυθμούς που δημιουργούν εικόνα αρνησιδικίας.
Οι εκάστοτε υπουργοί δικαιοσύνης προσπαθούν νομοθετικά να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις ταχύτερης απονομής της κι΄ έτσι στο παρελθόν υπήρξαν νομοθετήματα του Υπουργείου Δικαιοσύνης (π.χ. ν.3346/2005,ν.2915/2001 , ν.3160/2003 κλπ. ) με αυτή τη στόχευση αλλά τα αποτελέσματα δεν ήταν τα αναμενόμενα με ορατό επακόλουθο την συχνή τροποποίηση των κωδίκων πολιτικής και ποινικής δικονομίας και την αποσπασματική αντιμετώπιση των θεμάτων και φοβούμαι ότι αυτή την τύχη θα έχουν και οι εξαγγελίες του νέου υπουργού Δικαιοσύνης.
Ενδεικτικά αναφέρω ότι στο επίμονο αίτημα του δικηγορικού κόσμου για ύπαρξη μαγνητοφωνημένων πρακτικών σε όλες τις δίκες (μετά την επιτυχημένη εφαρμογή του συστήματος μαγνητοφωνημένων πρακτικών στην διαδικασία του Πολυμελούς Πρωτοδικείου) ως απάντηση υπήρξε στο άρθρο 9 του ν.3346/2005 αναφορά ότι «ενώπιον των δικαστηρίων που εκδικάζουν κακουργήματα μπορεί να εφαρμοστεί και το σύστημα τήρησης πρακτικών των συζητήσεων με φωνοληψία» χωρίς ακόμα να υλοποιηθεί στην πράξη η …ευχή του νομοθέτη για οικονομικούς λόγους ενώ υπήρξαν και κάποιες θετικές διατάξεις που έδωσαν την δυνατότητα να εκσυγχρονιστεί και να συμμορφωθεί προς διατάξεις της ΕΣΔΑ η νομοθεσία μας.
Επειδή από το Υπουργείο Δικαιοσύνης ξεκινά νέα προσπάθεια σ΄ αυτό τον τομέα κι΄ επειδή πρέπει να λέγεται η αλήθεια χωρίς ωραιοποιήσεις θα επαναλάβω ενδεικτικά κάποιες προτάσεις για τι θα μπορούσε να γίνει:
Προεισαγωγικά επισημαίνω ότι το Υπουργείο Δικαιοσύνης πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι πριν από οποιανδήποτε αλλαγή πρέπει να εξασφαλίζεται η αναγκαία υλικοτεχνική υποδομή. Αυτή η υποδομή έλειπε και γι΄ αυτό απέτυχαν οι προγενέστερες προσπάθειες και λείπει και σήμερα ενώ αναντίρρητα αποτελεί προαπαιτούμενο επιτυχίας κάθε προσπάθειας.
Α)- Για να υπάρξει απονομή της δικαιοσύνης τουλάχιστον με τους ίδιους ρυθμούς σε όλη τη χώρα χρειάζεται μια πραγματική ανακατανομή τουλάχιστον των οργανικών θέσεων των δικαστικών λειτουργών και των δικαστικών υπαλλήλων στα δικαστήρια της χώρας με βάση τον όγκο των υποθέσεων και τον πληθυσμό κάθε περιοχής. Σήμερα υπάρχουν δικαστήρια ( π.χ. στο Εφετείο Θεσσαλονίκης όπου σύμφωνα με στοιχεία από την υπ΄αριθμ.14/2007 απόφαση της Ολομέλειας του Εφετείου Θεσσαλονίκης οι προβλεπόμενες θέσεις δικαστών από το 1996 μέχρι το 2006 αυξήθηκαν μόνο κατά 15,5% ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα είχαμε αύξηση των εκδικαζομένων υποθέσεων κατά 113,73% στο Πενταμελές Εφετείο, κατά 82,10% στο Τριμελές Εφετείο κακουργημάτων ενώ αισθητή αύξηση υπήρξε και στις πολιτικές υποθέσεις)που λόγω μικρού αριθμού προβλεπομένων οργανικών θέσεων δικαστών, οι δικαστές «γονατίζουν» από τον όγκο εργασίας εκδίδοντας σχεδόν διπλάσιες αποφάσεις από δικαστές που υπηρετούν σε άλλα δικαστήρια της χώρας. Νομίζω ότι ο υπουργός Δικαιοσύνης και η ηγεσία της Δικαιοσύνης πρέπει ξεπερνώντας τοπικιστικές αντιθέσεις να προχωρήσουν σε υλοποίηση σχεδίου ανακατανομής τουλάχιστον των οργανικών θέσεων των δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων στα δικαστήρια της χώρας με βάση τις πραγματικές ανάγκες για να πετύχουμε σε πρώτη φάση απονομή δικαιοσύνης με τους ίδιους ρυθμούς σε όλη τη χώρα.
Β)- Αντί της διεύρυνσης του ωραρίου εκδίκασης ποινικών υποθέσεων μέχρι το απόγευμα η μέχρι 7-8 μ.μ., όπως επίμονα εισηγούνταν προηγούμενος Εισαγγελέας του Α.Π , πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα σμίκρυνσης του χρόνου των δικαστικών διακοπών δεδομένου ότι τα δικαστήρια υπολειτουργούν 3,5 μήνες κάθε χρόνο(2,5 μήνες το καλοκαίρι,15 μέρες τα Χριστούγεννα και 15 μέρες την περίοδο εορτών Πάσχα) και νομίζω ότι κάποιος περιορισμός των δικαστικών διακοπών(η πρόταση υπεβλήθη από τον ΔΣΘ στο Υπουργείο Δικαιοσύνης από το 2005,την περίοδο που ήμουν πρόεδρός του, και φυσικά συνάντησε αντιδράσεις)θα συνέβαλλε στην ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης.
Γ)- Παράλληλα με όλα αυτά πρέπει να προχωρήσει η μηχανογράφηση και ο εκσυγχρονισμός των δικαστικών υπηρεσιών. ΄Ήμουν μέλος της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που συγκρότησε το 2007 ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης Α. Παπαληγούρας και ασχολήθηκε με το θέμα της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων. ΄Ήδη στα τρία μεγάλα Πρωτοδικεία(Αθηνών, Θεσσαλονίκης, Πειραιώς)υπήρχε από τότε υποδομή για να προχωρήσει η ηλεκτρονική κατάθεση των δικογράφων εφ΄ όσον ξεπεραστούν κάποια νομικά η τεχνικά προβλήματα γι΄ αυτό και είχαμε εισηγηθεί ψήφιση γενικής διάταξης που θα έδινε δυνατότητα στον Υπουργό Δικαιοσύνης να προχωρά σταδιακά με υπουργικές αποφάσεις στην ολοκλήρωση της διαδικασίας για την ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων.. Θα πρέπει από το Υπουργείο Δικαιοσύνης να δοθεί προτεραιότητα στο όλο θέμα για να δοθεί η δυνατότητα στο δικηγόρο από το γραφείο του να καταθέτει ηλεκτρονικά τα δικόγραφα, να λαμβάνει ηλεκτρονικά αντίγραφο της απόφασης που τον αφορά ταυτόχρονα με την δημοσίευσή της κλπ. ενώ θα μπορεί και ο πολίτης ηλεκτρονικά να μπορεί να παίρνει κάποια πιστοποιητικά. Σε όλα τα προβλήματα υπάρχουν λύσεις(αντί της επικόλλησης ενσήμων θα καταβάλλεται ηλεκτρονικά σε Τράπεζα η αξία τους) ενώ η δυνατότητα ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφων θα αποτελέσει επανάσταση στην καθημερινότητα του νομικού κόσμου και θα συμβάλλει και στην ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης. Είναι θετική η εξαγγελία του Υπουργού αλλά προς το παρόν υποδομή υπάρχει μόνο στα τρία μεγάλα πρωτοδικεία της χώρας και θα χρειαστούν χρόνια για να δημιουργηθεί υποδομή σε όλα τα δικαστήρια της χώρας ,επομένως δεν πρέπει να αναμένουμε άμεσο αποτέλεσμα.
Δ) Η διαφαινόμενη πρόθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης για δήθεν αποσυμφόρηση των δικαστηρίων με μεταφορά υποθέσεων συναινετικών προσημειώσεων, Διαταγών πληρωμής, Συναινετικών διαζυγίων κλπ. σε Συμβολαιογράφους στηρίζεται σε λάθος πληροφόρησή του, δεν θα φέρει αποσυμφόρηση και θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα. Οι Συμβολαιογραφικοί σύλλογοι είχαν υποβάλλει και παλιότερα σχετικό αίτημα(θυμάμαι το θέμα που δημιουργήθηκε στο Πανελλήνιο Συμβολαιογραφικό συνέδριο στην Θεσσαλονίκη) αλλά ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης κ.Παπαληγούρας όταν ενημερώθηκε για το όλο θέμα πολύ ορθά το απέρριψε γιατί ουσιαστικά θα αποτελούσε ικανοποίηση ενός συντεχνιακού αιτήματος των Συμβολαιογράφων εις βάρος της Δικαιοσύνης και των πολιτών χωρίς να συμβάλλει σε αποσυμφόρηση των δικαστηρίων. Το να ισχυρίζεται ο Υπουργός Δικαιοσύνης προς την «τρόϊκα» ότι με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει αποσυμφόρηση των δικαστηρίων αποτελεί απόπειρα εξαπάτησης των ξένων ενώ ήδη σε χαιρετισμό του στην τελετή υποδοχής νέων δικηγόρων στη Θεσσαλονίκη στις 3-10-2011 ο αντιπρόεδρος της ΄Ενωσης Δικαστών και Εισαγγελέων κ.Γ.Ευστρατιάδης δήλωσε ότι με την τυχόν μεταφορά αυτών των υποθέσεων σε Συμβολαιογράφους δεν θα υπάρξει αποσυμφόρηση των δικαστηρίων γιατί αυτές οι υποθέσεις απασχολούν ελάχιστα τους δικαστές.
Ε).- Τελειώνοντας τονίζω ότι κατά καιρούς έχουν υποβληθεί πολλές προτάσεις ενδιαφέρουσες αλλά σημειώνω ότι για ψήφιση νομοθετημάτων που θα στοχεύουν στην καλύτερη και ταχύτερη-αποτελεσματικότερη λειτουργία της δικαιοσύνης πρέπει να λαμβάνεται υπ΄ όψιν η ψυχολογία του Ελληνικού λαού και να αποτελούν προϊόντα διαλόγου, απόσταγμα πράξης ,γόνιμη σύνθεση απόψεων για να υπάρξουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Τα επισημαίνω αυτά ακροθιγώς με αφορμή την ενσωμάτωση της οδηγίας για την διαμεσολάβηση-διαιτησία. Ενδεικτικά αναφέρω ότι ο θεσμός της συμβιβαστικής επίλυσης διαφορών πέτυχε στις χώρες που έχουν το Αγγλοσαξωνικό σύστημα γιατί εκεί για να συζητηθεί μια υπόθεση στο δικαστήριο πρέπει υποχρεωτικά να προηγηθούν τρεις(3) προσπάθειες συμβιβασμού της υπόθεσης ενώπιον δικαστού και μόνο αν αποτύχουν τότε επακολουθεί συζήτηση της υπόθεσης στο δικαστήριο ,κι΄ έτσι στην Αγγλία κλείνουν συμβιβαστικά σε ποσοστό 85% οι υποθέσεις.. Στην Ελλάδα επιχειρήθηκε παλιότερα με πρωτοβουλία του τότε υπουργού Δικαιοσύνης κ.Σταθόπουλου η προβλεπόμενη από το άρθρο 214Α του Κ.Πολ.Δ. εξώδικη επίλυση διαφορών με μηδενικά αποτελέσματα γιατί α) στην διαδικασία δεν εμπλέκονταν δικαστής και β)η ψυχολογία του ΄Έλληνα πολίτη είναι να θέλει κρίση από δικαστήριο(άλλωστε στην Κύπρο που έχουν Αγγλοσαξωνικό σύστημα αλλά… Ελληνική νοοτροπία το ποσοστό συμβιβασμών υποθέσεων είναι πολύ χαμηλότερο εν σχέσει με άλλες χώρες που επικρατεί το Αγγλοσαξωνικό σύστημα).
Καλή η προσπάθεια που γίνεται για προετοιμασία του νομικού κόσμου για τον θεσμό της διαμεσολάβησης αλλά ας μην είμαστε αιθεροβάμονες και κυρίως να μην καλλιεργείται στους νέους συναδέλφους η ψευδαίσθηση ότι θα έχουμε αύξηση δικηγορικής ύλης η επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης…Το Υπουργείο Δικαιοσύνης δεν πρέπει να τρέφει ψαιδεσθήσεις.Η ενσωμάτωση της οδηγίας με νομοθέτημα έπρεπε να γίνει, να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην προσπάθεια οι δικηγόροι , αλλά δεν θα λύσει κανένα από τα προβλήματα της δικαιοσύνης γιατί για τους λόγους που προαναφέραμε στο ορατό μέλλον λίγες υποθέσεις θα οδηγούνται στα κέντρα διαμεσολάβησης-διαιτησίας και γι΄ αυτό τα θεσμικά όργανα του δικηγορικού κόσμου λαμβάνοντας υπ΄ όψιν την πραγματικότητα πρέπει να πιέζουν με τεκμηριωμένες προτάσεις, στην θέσπιση μέτρων για ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης με εκσυγχρονισμό αυτής και δημιουργία της κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής και με κάλυψη των προβλεπομένων οργανικών θέσεων δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων.
* Ο Δημήτρης Γαρούφας διετέλεσε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης την περίοδο 2005-2008.
