Η ανάγκη για μια νέα Σεισάχθεια

Του Κώστα Πλαγάκου, Οικονομολόγου – Προέδρου Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Χαλκηδόνος 

Γύρω στο 600 π.Χ. η αρχαία Αθήνα μαστιζόταν από εμφύλια διχόνοια που οφειλόταν στην κακή οικονομική κατάσταση μεγάλου μέρους του πληθυσμού και στην υπερχρέωση των ..

οικογενειών, οι οποίες σύμφωνα με τους νόμους εκείνης της εποχής, εάν δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη τους, έχαναν την ελευθερία τους και γινόταν δούλοι των δανειστών τους. Ο Σόλωνας που ανέλαβε να θεσπίσει νέους νόμους, με τους οποίους θα έφερνε την κοινωνική ειρήνη, δηλαδή θα συμφιλίωνε τις κοινωνικές τάξεις, αποφάσισε μεταξύ άλλων α) να καταργηθούν τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο, β) να απελευθερωθούν όσοι είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών στην ίδια την Αθήνα και επανέφερε στην πόλη όσους εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό και γ) για να μην επαναληφθεί το ίδιο φαινόμενο κατάργησε το δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του. Οι φτωχότεροι του ζητούσαν να προχωρήσει σε αναδασμό των αγρών αλλά αυτός αρνήθηκε, γιατί εάν το έκανε, όσοι θα έχαναν τις περιουσίες τους, θα προκαλούσαν μεγαλύτερη νέα αναταραχή και η πόλη θα διχαζόταν ξανά. Έτσι, τήρησε ίσες αποστάσεις από τις κοινωνικές τάξεις επιτρέποντας στους πλούσιους να διατηρήσουν τη γη τους και στους φτωχούς να ζήσουν χωρίς χρέη.

Οι σημερινές συνθήκες είναι ανάλογες εκείνων που υπήρχαν τότε. Η υπερχρέωση των μικρομεσαίων επιχειρηματιών και των οικογενειών, ανεξαρτήτως, εάν οφείλεται κυρίως στην ανευθυνότητα ή στους κακούς υπολογισμούς των τραπεζών ή των δανειοληπτών, είναι μια θηλιά στο λαιμό της ελληνικής κοινωνίας. Κατά καιρούς οι κυβερνήσεις προωθούν νόμους με σκοπό την ανακούφιση των δανειοληπτών για τον επανυπολογισμό των τόκων, την αναστολή των πλειστηριασμών και την προστασία των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, αλλά αυτές είναι προσωρινές λύσεις, γιατί αργά ή γρήγορα οι τόκοι ξαναρχίζουν να τρέχουν και τα χρέη ξαναμεγαλώνουν. Εκατοντάδες χιλιάδες συμπολίτες μας συνθλίβονται από τη μία πλευρά από τους ολοένα και αυξανόμενους φόρους και από την άλλη πλευρά από τις δόσεις των στεγαστικών, επισκευαστικών, επιχειρηματικών και καταναλωτικών δανείων που οφείλουν στις τράπεζες. Που πρώτα να δώσουν τα χρήματά τους που όλο και λιγοστεύουν; 

Σήμερα, γίνεται πολύς λόγος για αναδιάρθρωση του τεράστιου χρέους της χώρας μας. Όλοι εξοικειωθήκαμε με τον όρο ‘’κούρεμα των χρεών’’. Θα ‘’κουρευτούν’’ οι χρηματικές απαιτήσεις όσων δάνειζαν το Ελληνικό Δημόσιο αλλά και των ασφαλιστικών ταμείων που έχουν λαμβάνειν από το Δημόσιο και πιθανόν στη χειρότερη περίπτωση και οι αποταμιεύσεις των καταθετών στις τράπεζες. Σε τέτοιες ώρες απαιτείται το θάρρος του αρχαίου νομοθέτη Σόλωνα, ώστε να υπάρξει απαλλαγή των εκατοντάδων χιλιάδων δανειοληπτών από τα επαχθή χρέη τους. Απαιτείται τολμηρή νομοθετική πρωτοβουλία, ώστε να διαγραφούν όλοι οι τόκοι και ίσως μέρος του κεφαλαίου των χρεών. Η κυβέρνηση συζητάει για κούρεμα 21% και οι ξένοι αξιωματούχοι για 50% του χρέους της χώρας μας. Θα ήταν παράλογο να ζητήσουν το ίδιο οι εκατοντάδες χιλιάδες δανειολήπτες; Αν δεν είναι δυνατό για όλους, ας γίνει τουλάχιστο για όσους βαρύνονται με δυσκολοπλήρωτα στεγαστικά δάνεια και έμειναν άνεργοι. Επίσης, για λόγους συνέπειας μπορούν να εξαιρεθούν από τις προτεινόμενες ευνοϊκές ρυθμίσεις όσοι έσπευσαν να στείλουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό και έτσι στέρησαν την ελληνική οικονομία από πολύτιμη ρευστότητα.

Η λύση αυτή φαίνεται επιφανειακά ανεύθυνη και δίνει λαβή για δύο κατηγορίες: α) δίνει το κακό παράδειγμα και σκανδαλίζει όσους συμπεριφέρθηκαν φρόνιμα, σαν καλοί νοικοκυραίοι, και δεν έσπευσαν να δανειστούν ασυλλόγιστα και β) πιθανόν να εξασθενίσει τις τράπεζες, για τις οποίες φημολογείται ότι στερούνται ρευστότητας και κινδυνεύει η σταθερότητά τους από την οικονομική κρίση.

Ως προς την πρώτη κατηγορία, ας αναλογισθούμε ότι οι περιστάσεις που βιώνουμε δεν επιτρέπουν την απόδοση ευθυνών και την τιμωρία μέσω της οικονομικής αποστράγγισης τόσων πολλών ανθρώπων, επειδή παρασύρθηκαν από το κλίμα της εποχής και δανείστηκαν παράτολμα, για να αποκτήσουν σπίτι ή να επεκτείνουν την επιχείρησή τους. Εξ άλλου, τη μερική διαγραφή χρεών του Ελληνικού Δημοσίου έναντι των ελληνικών και των ξένων τραπεζών που πολλοί θεωρούμε καλή για τη χώρα μας, γιατί να την αρνηθούμε στο συνάνθρωπό μας; Είναι συνειδησιακά άβολο αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι από την πρωτοφανή και διαρκή οικονομική κρίση, στην οποία εισήλθαμε, δεν θα βγούμε ηθικά αλώβητοι. Δηλαδή, λόγω των έκτακτων και σκληρών συνθηκών, πρέπει να σκεφθούμε και να προτείνουμε πράγματα που δεν μας φαίνονται σωστά και δεν θα τα προτείναμε υπό άλλες συνθήκες. Ασφαλώς, υπό ομαλές περιστάσεις, όποιος δανείζεται, πρέπει να πληρώνει. Τώρα όμως, η μερική διαγραφή των χρεών όσων παλεύουν με τα δάνεια και τις πιστώσεις, επειδή δανείστηκαν, έστω και απερίσκεπτα, ναι μεν δεν είναι το πιο δίκαιο μέτρο αλλά είναι αναγκαίο, για να ανασάνει η κοινωνία. Ειδεμή, το μέλλον χιλιάδων οικογενειών δε θα είναι αφιερωμένο στην πρόοδο των παιδιών τους αλλά στην αποπληρωμή των δόσεων. Αυτό θα έχει αρνητικές συνέπειες σε όλους μας, διότι, όταν δεν μπορεί να ζήσει ο γείτονάς μας, σε λίγο δεν θα μπορούμε ζήσουμε ήρεμα ούτε εμείς.

Ως προς τη δεύτερη κατηγορία, ούτως ή άλλως ένα πολύ μεγάλο μέρος των απαιτήσεων των τραπεζών είναι επισφαλές και επομένως είναι φρονιμότερο να αρκεσθούν σε λιγότερες εισπράξεις, αν είναι σίγουρες, παρά να παραμένουν στις διογκωμένες λόγω τόκων και λοιπών επιβαρύνσεων απαιτήσεις τους, διότι ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος. Άλλωστε, και αυτές ευθύνονται για τον ασυλλόγιστο δανεισμό, διότι παρέσυραν πολλούς ανθρώπους στη λήψη δανείων εκμεταλλευόμενες τη φαινομενική ευημερία των προηγούμενων ετών και τώρα πρέπει να φέρουν ένα μέρος του κινδύνου. Εξ άλλου, πρέπει να αναλογισθούμε ότι τα πιστωτικά ιδρύματα στηρίχθηκαν και στηρίζονται με διακομματική συναίνεση με δισεκατομμύρια ευρώ που προέρχονται από το δημόσιο χρήμα και γι’ αυτό οφείλουν ανταπόδοση στην κοινωνία και ειδικότερα στους εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες που αδυνατούν να εξοφλήσουν τα δάνειά τους. Η ανάγκη δίκαιου καταμερισμού των οικονομικών βαρών επιβάλλει αυτή την αντιμετώπιση. 

Η απαλλαγή από τα χρέη στα χρόνια του Σόλωνα ονομάστηκε σεισάχθεια, δηλαδή πέταγμα του βάρους, και εδραίωσε την κοινωνική ειρήνη για πολλά χρόνια στην αρχαία Αθήνα. Όποια πολιτική δύναμη κατορθώσει να νομοθετήσει μία νέα σεισάχθεια, μπορεί μεν λόγω της γενικής απογοήτευσης να μην κερδίσει μεγάλα εκλογικά οφέλη, όμως θα απαλλάξει μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού από δυσβάσταχτα βάρη, θα του επιτρέψει να ξαναρχίσει λίγο-λίγο τη δημιουργία υπό καλύτερες συνθήκες και θα γράψει το όνομά της στην ιστορία.