BESA Center Perspectives
ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ: Η αναταραχή στον Αραβικό κόσμο αλλάζει το στρατηγικό τοπίο γύρω από το Ισραήλ. Ωστόσο, μια περιοχή που δεν έχει τύχει μεγάλης προσοχής είναι η λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου την οποία θα μπορούσαν να ελέγξουν στοιχεία του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Στην περιοχή αυτή, η Λιβύη, η Αίγυπτος, ο
Λίβανος, η Συρία και η Τουρκία επιδεικνύουν Ισλαμιστικές τάσεις αφήνοντας το Ισραήλ και την Ελλάδα ως τους
μόνους Δυτικούς συμμάχους.
Μια ανασκόπηση της πολιτικής δυναμικής των χωρών που βρίσκονται στις ακτές της ανατολικής Μεσογείου δημιουργεί μεγάλη ανησυχία για την ικανότητα της Δύσης να συνεχίσει ν’ απολαμβάνει απεριόριστη πρόσβαση σ’ αυτήν την περιοχή.
Η εξέλιξη των πολιτικών γεγονότων στη Λιβύη δείχνει ότι τα ριζοσπαστικά Ισλαμικά στοιχεία θα έχουν σίγουρα έναν μεγαλύτερο ρόλο στο μέλλον της χώρας. Αν η μετάβαση σ’ ένα νέο καθεστώς διολισθήσει σ’ εμφύλιο πόλεμο, το χάος που θ’ ακολουθήσει μπορεί να επιτρέψει μεγαλύτερη ελευθερία δράσης για τους Μουσουλμάνους εξτρεμιστές από τις ακτές της Μεσογειακής αυτής χώρας.
Δίπλα στη Λιβύη είναι η Αίγυπτος η οποία βρίσκεται στο μέσο μιας μεγάλης αντιπαράθεσης μεταξύ του στρατιωτικού και του Ισλαμικού κόμματος για το μέλλον της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, οι προγραμματισμένες εκλογές θα δώσουν κατά πάσα πιθανότητα στα Ισλαμικά κόμματα έναν κυρίαρχο ρόλο στο αναδυόμενο Αιγυπτιακό πολιτικό σύστημα.
Εκτός από τη διαχείριση σημαντικών λιμένων της Μεσογείου, η Αίγυπτος ελέγχει και τη Διώρυγα του Σουέζ, μια πλωτή οδό που συνδέει την Ευρώπη με τον Περσικό Κόλπο και την Ανατολή.
Πρόκειται για ένα κρίσιμο πέρασμα που θα μπορούσε να πέσει στα χέρια των Ισλαμιστών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αίγυπτος έχει ήδη ανοίξει τη Διώρυγα του Σουέζ σε πολεμικά πλοία που ανήκουν στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν. Αυτό ενισχύει την ικανότητα του ριζοσπαστικού Ιράν να εφοδιάζει τους συμμάχους του στη Μεσόγειο όπως είναι το σημερινό καθεστώς της Συρίας, η Hezbollah στον Λίβανο και η Hamas στη Γάζα. Επιπλέον, διευκολύνει την Ιρανική πρόσβαση σε Μουσουλμανικά κράτη στα Βαλκάνια, δηλαδή την Αλβανία, τη Βοσνία και το Κοσσυφοπέδιο, αυξάνοντας έτσι την επιρροή της Τεχεράνης σ’ αυτό το τμήμα της Μεσογείου.
Ακόμη κι αν ο Αιγυπτιακός στρατός καταφέρει να περιορίσει τις Ισλαμιστικές δυνάμεις στη χώρα, ο έλεγχος της Αιγύπτου στη χερσόνησο του Σινά είναι ένα διαφορετικό ζήτημα. Ο ισχνός έλεγχός της στο Σινά έχει αποδυναμωθεί μετά την πτώση του καθεστώτος Mubarak. Το Σινά έχει γίνει ο δρόμος για το λαθρεμπόριο όπλων στη Γάζα και η βάση για τις δραστηριότητες των διαφόρων Μουσουλμανικών τρομοκρατικών οργανώσεων. Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στη “Σομαλοποίηση” του Σινά με αρνητικές επιπτώσεις για την ασφάλεια του ναυτικού εμπορίου κατά μήκος της Μεσογείου, την προσέγγιση της Διώρυγας του Σουέζ και της Ερυθράς Θάλασσας.
Δίπλα στο Σινά είναι η Γάζα η οποία ελέγχεται από τη Hamas, μια ριζοσπαστική Ισλαμική οργάνωση που έχει συμμαχήσει με το Ιράν. Ο ναυτικός αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ στη Γάζα γίνεται όλο και περισσότερο αντικείμενο επίκρισης από τη διεθνή κοινότητα. Λαμβάνοντας υπ’ όψη τις πρόσφατες πολιτικές αλλαγές στην Αίγυπτο και τον επιζήμιο αντίκτυπό τους στις Ισραηλινο-Αιγυπτιακές σχέσεις, η συγκράτηση της Ισλαμικής απειλής από τη Γάζα θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη στο εγγύς μέλλον.
Βόρεια του Ισραήλ και κατά μήκος της Μεσογειακής ακτής βρίσκεται ο Λίβανος - ένα κράτος που κυριαρχείται από τη ριζοσπαστική Σιιτική Hezbollah - του οποίου τα λιμάνια θεωρούνται αφιλόξενα από τη Δυτική οπτική.
Η Hezbollah έχει ήδη διεκδικήσει κάποια από τα τεράστια κοιτάσματα φυσικού αερίου που έχει βρει το Ισραήλ στη θάλασσα και τα οποία θα μπορούσαν να μειώσουν την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και την Τουρκία.
Επιπλέον, η Συρία - ένας εχθρός του Ισραήλ και τωρινός σύμμαχος του Ιράν - ασκεί σημαντική επιρροή στον Λίβανο. Οι Μεσογειακές ακτές της, βόρεια του Λιβάνου, είναι επίσης εχθρικές προς τη Δύση ενώ τα λιμάνια της φτάνουν ακόμη και να παρέχουν υπηρεσίες στο Ρωσικό ναυτικό. Το καθεστώς Assad στη Συρία αντιμετωπίζει μεγάλη εγχώρια αντιπολίτευση και ενδέχεται να πέσει. Λαμβάνοντας υπ’ όψη την επικρατούσα τάση στον Αραβικό κόσμο, το Συριακό καθεστώς που θα το διαδεχθεί θα μπορούσε επίσης να είναι Ισλαμιστικό και αντι-δυτικό.
Το επόμενο κράτος στην ακτογραμμή της ανατολικής Μεσογείου είναι η κυβερνώμενη από το ΑΚΡ Τουρκία. Η χώρα έχει τα τελευταία χρόνια μετακινηθεί από τη φιλοδυτική εξωτερική πολιτική που ακολουθούσε κι έχει υιοθετήσει μια ριζοσπαστική στάση σε πολλά θέματα. Η σημερινή της κυβέρνηση στηρίζει τις Hamas και Hezbollah, αντιτίθεται στην επιβολή κυρώσεων στο Ιράν και υιοθετεί έντονα αντι-Ισραηλινές θέσεις. Η εξέλιξη αυτή απηχεί την ξεκάθαρα Ισλαμική ταυτότητα του ΑΚΡ. Επιπλέον, η Τουρκία έχει επιδείξει τις τεράστιες φιλοδοξίες που τρέφει για έναν ηγετικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, την Κεντρική Ασία, τον Καύκασο, τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο. Ένας συνδυασμός Τουρκικού εθνικισμού, νεο-Οθωμανικής νοσταλγίας και Ισλαμικών-Τζιχαντιστικών τάσεων έχουν ωθήσει την Τουρκία σε μια επιθετική στάση σε πολλά περιφερειακά ζητήματα.
Η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια επιθετική στάση απειλώντας το Ισραήλ ότι θα συνοδεύει στολίσκους που θα προσπαθούν να σπάσουν τον αποκλεισμό της Γάζας. Έχει, επίσης, απειλήσει την Κύπρο με σκοπό να εξασφαλίσει το μερίδιό της στον ενδεχόμενο ενεργειακό πλούτο νότια του νησιού. Η Τουρκία ενδιαφέρεται ν’ αποκτήσει τον έλεγχο των θαλάσσιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο καθώς αυτό θα βοηθήσει τις φιλοδοξίες της να λειτουργήσει ως ενεργειακή γέφυρα με τη Δύση δημιουργώντας έτσι μια εξάρτηση απ’ αυτή.
Αυτό μπορεί να οδηγήσει τα Τουρκικά στρατεύματα που είναι σταθμευμένα στο βόρειο τμήμα της διχοτομημένης Κύπρου να ολοκληρώσουν την κατάκτηση του νησιού που ξεκίνησε το 1974. Μια τέτοια κατάληψη από την Τουρκία δεν θα έβλαπτε μόνο τα Δυτικά γεω-οικονομικά συμφέροντα αλλά θ’ αποτελούσε και μια σημαντική Δυτική απώλεια του στρατηγικά τοποθετημένου νησιού. Η Κύπρος είχε αποτελέσει στο παρελθόν το μήλον της έριδος μεταξύ της Περσίας και των αρχαίων Ελλήνων αλλά και μεταξύ των Οθωμανών και των Βενετών. Με λίγα λόγια, αντιπροσωπεύει την πάλη μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης.
Δυτικά της Τουρκίας είναι η Ελλάδα, ένα δημοκρατικό Δυτικό κράτος με ξεκάθαρο ενδιαφέρον στην προστασία των Κυπρίων από τη Μουσουλμανική κυριαρχία. Η τρέχουσα οικονομική κρίση της, ωστόσο, θα μπορούσε να διαβρώσει την περιορισμένη στρατιωτική ικανότητά της να εξουδετερώσει μόνη της την Τουρκική πρόκληση. Με την εξαίρεση του Ισραήλ, όλα τ’ άλλα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου θα τάσσονταν πιθανόν υπέρ της επιστροφής της Κύπρου στη Μουσουλμανική κυριαρχία και της κυριαρχίας του Ισλάμ στην ανατολική Μεσόγειο.
Η Δυτική επιρροή στην ανατολική Μεσόγειο αμφισβητείται από την αυξανόμενη ριζοσπαστική Ισλαμική επιρροή στην περιοχή. Η πρόσβαση του Ιράν στη Μεσόγειο, η αποδιοργανωτική επίδραση αποτυχημένων κρατών και ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών για τους ενεργειακούς πόρους, αποσταθεροποιεί την περιοχή. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο αν οι Δυτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, έχουν συνειδητοποιήσει την πιθανότητα να χάσουν το ανατολικό τμήμα της Μεσογείου από το ριζοσπαστικό Ισλάμ ή αν προετοιμάζονται με κάποιο τρόπο για την αποτροπή ενός τέτοιου σεναρίου.
Ανόητα, φαίνεται να πιστεύουν ότι η λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη» προαναγγέλλει ένα βελτιωμένο πολιτικό περιβάλλον και ότι η Τουρκία αντιπροσωπεύει το “μετριοπαθές Ισλάμ”. Η Αμερικανική αφέλεια και η Ευρωπαϊκή ευπιστία θα μπορούσαν ν’ αποβούν εξαιρετικά επιζήμιες σε στρατηγικούς όρους.
*Ο Efraim Inbar είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan και διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών Σπουδών Begin-Sadat (BESA).
http://www.biu.ac.il/SOC/besa/docs/perspectives156.pdf
http://cohen.gr/newsite/index.php?option=com_content&view=article&id=2065:2011-12-13-06-35-12&catid=34:middle-east&Itemid=60
