Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων αποτελεί τη σημαντικότερη αναπτυξιακή παράμετρο την ερχόμενη δεκαετία. Δεδομένες δεν είναι μόνον οι υποχρεώσεις από τη νομοθεσία και τις διεθνείς συνθήκες, όχι μόνον οι αυξημένες πιέσεις για..
προσαρμογή στις απαιτήσεις αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, αλλά, κυρίως, δεδομένη είναι η ανάγκη για περιορισμό του λειτουργικού κόστους στέγασης, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που χτυπά.όλο και περισσότερα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα κτίρια καταναλώνουν το 40% της ενέργειας, σε μια ακτίνα από 20% (στο Λουξεμβούργο) έως και 60% (στην Ουγγαρία), ευθύνονται δε για το 36% των εκπομπών CO2.
Σύμφωνα με μελέτη του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, στη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, μεγαλύτερο ρόλο παίζει η εξοικονόμηση ενέργειας. Δηλαδή, η μείωση που θα σημειωθεί μέχρι το 2020 θα οφείλεται στο 68% στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια και μόνο το υπόλοιπο ποσοστό στις ΑΠΕ, στα βιοκαύσιμα κτλ.
Στην Ελλάδα, τα κτίρια κατανάλωσαν το 2008 το 40% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας. H χώρα μας παρουσιάζει τρεις φορές μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας για την θέρμανση κατοικιών από την Φινλανδία υπό ομογενοποιημένες κλιματικές συνθήκες.
Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων είναι κρίσιμος παράγοντας για την επίτευξη των Ευρωπαϊκών στόχων για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή και ιδιαίτερα
• για την εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20%
• και την μείωση κατά 20% των αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2020
Επιπλέον, σύμφωνα με το Νόμο 3851/2010, ο εθνικός στόχος συμμετοχής των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας είναι 20% και το αργότερο έως τις 31.12.2019, όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει να καλύπτουν το σύνολο της πρωτογενούς ενεργειακής κατανάλωσής τους με συστήματα παροχής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας, συστήματα τηλεθέρμανσης σε κλίμακα περιοχής ή οικοδομικού τετραγώνου, καθώς και σε γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Για
τα κτίρια του δημοσίου ο στόχος αυτός τίθεται μέχρι την 31.12.2014.
Το συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να τρέξουμε και όπως θα δούμε στη συνέχεια τα βήματα που έχουν γίνει είναι μικρά, καθυστερημένα και αναποτελεσματικά.
Όσα μέχρι τώρα ανέφερα αποτελούν θεσμικές υποχρεώσεις και στόχους, αλλά ποιες είναι οι αιτίες της μεγάλης ενεργειακής κατανάλωσης στα κτίρια στη χώρα μας;
Απάντηση: Είναι ποσοτικές αλλά και ποιοτικές.
• Το 70% των κτιρίων κατασκευάστηκαν πριν το 1980, χωρίς να είναι θερμομονωμένα, και απαιτούν πολύ μεγάλα ποσά ενέργειας για να εξασφαλίσουν συνθήκες άνεσης χειμώνα - καλοκαίρι. Σημειώνεται ότι το 77% των Ελληνικών κτιρίων αντιστοιχεί σε κτίρια κατοικιών και το 23% σε εμπορικά κτίρια ή δημόσια κτίρια.
• Η κατά κανόνα μέτρια κατάσταση των συστημάτων θέρμανσης οδηγεί σε μειωμένους βαθμούς απόδοσης ενώ συνεχώς αυξάνονται τα συστήματα και οι συσκευές που καταναλώνουν ηλεκτρική, κυρίως, ενέργεια. Σημειώνεται ότι παρόλο που από το 1980 κτίζονται μονωμένα κτίρια, εντούτοις η κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια αυξανόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια με ρυθμό 4,5% κατ’ έτος, όταν η μέση κατανάλωση στη χώρα αυξανόταν κατά 3% κατ’ έτος. Πάνω από 3.000.000 κλιματιστικές μονάδες εγκαταστάθηκαν στα Ελληνικά κτίρια τα τελευταία 25 χρόνια.
Το πρόβλημα των ενεργοβόρων κτιρίων είναι κοινωνικό:
• Μόνο το 8% των πολιτών χαμηλού εισοδήματος κατοικούν σε κτίρια με μόνωση και διπλά υαλοστάσια.
• Πάνω από 100% αυξάνει η μέση τιμή κατανάλωσης ενέργειας για θερμότητα και κλιματισμό στα κτίρια που κατοικούν πολίτες χαμηλών εισοδημάτων σε σχέση με τη μέση κατανάλωση ενέργειας στα κτίρια που κατοικούν πολίτες υψηλότερων εισοδημάτων.
Ποια είναι τα βασικά εργαλεία βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων στην Ελλάδα;
1. Δημόσια κτίρια: Εξοικονομώ
2. Δημόσια κτίρια: Πιλοτική αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων μέσω ESCO
3. Κατοικίες: Εξοικονόμηση κατ’ οίκον (ενεργειακά πιστοποιητικά)
4. ΑΠΕ: Φωτοβολταϊκά στις στέγες και μικρά αιολικά
Στην αποτελεσματικότητά τους έχουν αναφερθεί ή θα αναφερθούν κυβερνητικά στελέχη.
Αξιολογώντας τα μέτρα αυτά συμπεραίνουμε ότι τα προγράμματα για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια θα πρέπει να ενισχυθούν αποφασιστικά. Δεν αρκούν ορισμένες δεκάδες χιλιάδες παρεμβάσεις σε κατοικίες (συνολικά 20.000) ή ορισμένες χιλιάδες παρεμβάσεις σε εμπορικά κτίρια (συνολικά 3.000) και ελάχιστες σε δημόσια (συνολικά 7 σχεδιάζονται) για να «χτίσουμε το μέλλον», όταν 3,5 εκατ. κτίρια στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν έχουν θερμομόνωση, ενώ 1,5 εκατ. ακόμη κτίρια δεν διαθέτουν στοιχειώδη βιοκλιματικό σχεδιασμό.
Είναι μέτρα περισσότερο εντυπώσεων παρά ουσίας. Γι αυτό άλλωστε δεν μπόρεσαν τα προγράμματα αυτά να αναχαιτίσουν έστω και στο ελάχιστο την αναπτυξιακή ύφεση και την καλπάζουσα ανεργία, ούτε να αναστρέψουν την κατιούσα που έχει πάρει ο κλάδος της οικοδομής.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι σε περιόδους κρίσεως, όταν προβληματίζεσαι για τον τρόπο μείωσης των λειτουργικών δαπανών σου, θα πρέπει να εστιάζεις το επενδυτικό πρόγραμμά σου σε έργα ελέγχου της ενεργειακής κατανάλωσης, υποκατάστασης των πηγών ενέργειας με οικονομικότερες, αναβάθμισης της ενεργειακής απόδοσης των υφιστάμενων συστημάτων, ή εγκατάστασης νέων.
Μόνο για εισαγωγή πετρελαίου θέρμανσης κάθε χρόνο η χώρα μας δαπανά 2 δις ευρώ. Άρα ένας ρεαλιστικός στόχος εξοικονόμησης ενέργειας της τάξης του 20-25% στη θέρμανση σημαίνει εξοικονόμηση 500 εκ. ευρώ κάθε χρόνο. Εξοικονόμηση μεγαλύτερη για τα νοικοκυριά αν ληφθεί υπόψη η εξίσωση του πετρελαίου θέρμανσης με το πετρέλαιο κίνησης από τον ερχόμενο χειμώνα.
Το δρόμο του αναπτυξιακού νόμου, όπου υποβάλλονται προτάσεις μόνον από όσους διαθέτουν πραγματική ρευστότητα, καθώς οι τράπεζες αδυνατούν να ανταποκριθούν στην παραμικρή πλέον χρηματοδότηση, πρέπει να πάρουν και οι επενδύσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση πάσης φύσεως κτιρίων. Αυτές οι επενδύσεις όμως λόγω του επείγοντος, για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των νοικυριών, χαρακτήρα τους, θα πρέπει να ενισχυθούν περισσότερο από την πολιτεία, στο πλαίσιο μιας πραγματικά επιθετικής πολιτικής, «χτίζοντας το μέλλον» (όπως τιτλοδοτείται το σχετικό κυβερνητικό πρόγραμμα) όχι για τις εντυπώσεις αλλά για την ουσία.
«Χρηματοδοτήσεις από τρίτους», από την άλλη, με τα τραπεζικά επιτόκια σε διψήφιους αριθμούς και με τις εγγυήσεις ούτε καν με προσημειώσεις ακινήτων αλλά με απαιτήσεις μετρητών (cash collateral), δεν είναι δυνατό να προωθηθούν, παρόλο που υπάρχει το θεσμικό πλαίσιο.
Ποια κίνητρα απαιτούνται για την ώθηση μιας αγοράς που περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη υφίσταται τις συνέπειες της κρίσης;
- Πρόβλεψη μειωτικού συντελεστή στον υπολογισμό αντικειμενικών αξιών ακινήτων εφόσον πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.
- Μείωση των τελών και των φόρων που επιβαρύνουν τις αντικειμενικές αξίες και κατάργηση του Ειδικού Τέλους Ηλεκτροδοτούμενων Χώρων μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Μείωση και σε καμία περίπτωση αύξηση των αντικειμενικών αξιών.
- Επιδότηση των τόκων για χρηματοδότηση παρεμβάσεων όχι μόνο σε υφιστάμενα κελύφη αλλά και για την κατασκευή νέων κτιρίων. Επέκταση δηλαδή του προγράμματος «εξοικονόμηση κατ’ οίκον» με τη λογική «εξοικονόμησης μέσω κατασκευής νέων ενεργειακών κτιρίων» και επέκταση του αναπτυξιακού νόμου στη χρηματοδότηση νέων ενεργειακών κτιρίων για κατοικία και εμπορικές χρήσεις.
- Επέκταση του Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης και προσθήκη του ανθρακικού αποτυπώματος ακινήτου, όχι για να επιβαρυνθούν περαιτέρω οι υφιστάμενες κατασκευές αλλά για να ευνοηθούν οι βιοκλιματικές και να πληρώνουν λιγότερο αφού θα ρυπαίνουν λιγότερο.
Υπάρχουν βέβαια και άλλες συζητήσεις στο πλαίσιο μιας επικείμενης αναθεώρησης του ΓΟΚ, όπως η αύξηση συντελεστών δόμησης και η επιδότηση του συντελεστή όγκου για βιοκλιματικά κτίρια, η υποχρεωτική χρήση φωτοβολταϊκών, η κατάργηση των ημιυπαιθρίων, ακόμη και η «απόσυρση» κτιρίων που έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής τους κ.α. Είναι προτάσεις με δυνατότητα να συμβάλλουν, υπό προϋποθέσεις, στην αναζωογόνηση της οικοδομικής δραστηριότητας που θα πρέπει το συντομότερο να οριστικοποιηθούν και να συνοδευτούν από ρυθμίσεις περιορισμού της γραφειοκρατίας στην έκδοση αδειών και στη γνωμοδότηση των διάφορων αρχών, που καθυστερούν και αναστέλλουν και τα πιο φιλόδοξα βιοκλιματικά έργα...
Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας πολιτικής δεν θα ήταν μόνον η εξοικονόμηση ενέργειας, η ικανοποίηση των απαιτήσεων του Κιότο και της Ε.Ε., ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η δημιουργία θέσεων εργασίας. Το σημαντικότερο είναι η εξασφάλιση καλύτερων και οικονομικότερων στεγαστικών λύσεων για το απλό νοικοκυριό που ξοδεύει σήμερα περί τα 1000€ μηνιαίως για στέγαση (ενοίκιο και ενέργεια) ενώ θα μπορούσε να μετεγκασταθεί σε μια καινούρια ενεργειακή κατοικία με το αντίστοιχο κόστος μειωμένο ακόμη και κατά 50%!...
Το ΕΒΕΘ συμμετέχει στη σημερινή ημερίδα προκειμένου να συμβάλλει στην ενημέρωση των μελών του, αλλά το σημαντικότερο στην ανάδειξη θεμάτων που αφορούν τη μείωση του κόστους και την επανεκκίνηση της ανάπτυξης σε έναν κλάδο που υφίσταται τεράστιες συνέπειες από την ύφεση. Εύχομαι καλή επιτυχία στην εκδήλωσή μας ελπίζοντας να αποτελέσει το έναυσμα για ουσιαστικές πρωτοβουλίες στήριξης των ενεργειακών κτιρίων από την πολιτεία και τις τράπεζες.
Το κείμενο αποτελεί ομιλία του κ.Χάρη Αλεξοπούλου στην Ημερίδα της INFACOMA 2012
