Γράφει ο Θάνος Πλέσσας,
Μηχανικός Η/Υ κ Πληροφορικής, Μέλος Κόμματος Πειρατών Ελλάδας
Μηχανικός Η/Υ κ Πληροφορικής, Μέλος Κόμματος Πειρατών Ελλάδας
Τα κοινωνικά δίκτυα είναι ιδιαίτερα δημοφιλή ανάμεσα στους πολιτικούς για την πραγματοποίηση εκλογικών εκστρατειών και για τη διάδοση των απόψεών τους, κυρίως στο εξωτερικό, αλλά τελευταία και στην Ελλάδα. Αρκετοί από τους πολιτικούς στη χώρα μας διατηρούν λογαριασμούς σε κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter. Όσο όμως τα κοινωνικά δίκτυα γίνονται δημοφιλή τόσο οι άνθρωποι θα..
βρίσκουν τρόπους να τα καταχρώνται.
βρίσκουν τρόπους να τα καταχρώνται.
Ο όρος astroturfing αναφέρεται σε πολιτικούς και οργανισμούς που χρησιμοποιούν πολλαπλούς κεντρικά ελεγχόμενους λογαριασμούς σε κοινωνικά δίκτυα για να δημιουργήσουν την εντύπωση της ευρείας αποδοχής των απόψεών τους. Πρώτη φορά διάβασα γι’ αυτή την τεχνική στο περιοδικό Unfollow και στη συνέχεια σε ένα ενδιαφέρον άρθρο του Δημήτρη Καλογερόπουλου [1]. Η τεχνική αυτή έχει απασχολήσει πρόσφατα και την ερευνητική κοινότητα, καθώς υπάρχει ανησυχία για τη δυνατότητα χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέσω των κοινωνικών δικτύων [2][3][4].
Το γεγονός αυτό έχει προβληματίσει και αρκετούς έλληνες bloggers [5][6][7]. Ειδικότερα, στο twitter φαίνεται να υπάρχουν αρκετοί λογαριασμοί για τους οποίους υπάρχει η υποψία πως είναι ψεύτικοι και ακολουθούν διάσημα πρόσωπα, ανάμεσά τους και πολιτικούς. Οι λογαριασμοί αυτοί είναι γνωστοί ως «αυγά» επειδή δεν έχουν αλλάξει την προκαθορισμένη εικόνα-άβαταρ που είναι ένα αυγό, ενώ συνήθως έχουν κανένα ή ελάχιστους followers και σχεδόν καθόλου tweets. Ας μην ξεχνάμε πως οι χρήστες συνήθως συμμετέχουν σε κοινωνικά δίκτυα για να κοινωνικοποιηθούν, αν και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα κάποιοι απλά να μη δείχνουν το ενδιαφέρον να αλλάξουν τη φωτογραφία τους ή να ανανεώσουν το status τους.
Συγκεκριμένα, ο blogger Gerogriniaris αναφέρεται σε ένα φαινόμενο που με προβλημάτισε ιδιαίτερα και παρατηρείται στο λογαριασμό twitter του Πάνου Καμμένου (@PanosKammenos). Όπως γνωρίζουμε ο κ. Καμμένος είναι ο ιδρυτής του κόμματος «Ανεξάρτητοι Έλληνες» που τα ΜΜΕ έχουν χαρακτηρίσει ως το κόμμα του Facebook. Ο κ. Καμμένος φαίνεται να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στα κοινωνικά δίκτυα, ενώ ακόμα ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως σε πολλές (αναξιόπιστες πάντως) ηλεκτρονικές ψηφοφορίες το κόμμα του εμφανίζεται πρώτο σε προτιμήσεις! Ο λογαριασμός του, λοιπόν, στο twitter φαίνεται να ακολουθείται από ένα σημαντικό αριθμό από followers που μοιάζουν να είναι «αυγά».
Για την εξακρίβωση των παρατηρήσεων που παραθέτει ο Gerogriniaris στο blog του δημιούργησα ένα απλό πρόγραμμα (το οποίο είναι διαθέσιμο εδώ με άδεια GPL) που χρησιμοποιεί το Twitter API (υπηρεσία του twitter που δίνει πρόσβαση στα δημόσια δεδομένα των χρηστών του) για να συλλέξει πληροφορίες για τους followers του κ. Καμμένου και στη συνέχεια ανέλυσα τα δεδομένα. Τα αποτελέσματα είναι ενδιαφέροντα:
- Τη στιγμή που έγινε η συλλογή των δεδομένων (17/3/2012 15:00) ο κ. Καμμένος είχε 14121 followers
- 4255 (περ. 30%) από αυτούς δεν έχουν αλλάξει την προκαθορισμένη φωτογραφία του αυγού
- 3031 (περ. 21,5%) δεν έχουν κάνει κανένα tweet και 5094 (περ. 36%) έχουν λιγότερα από 5 tweets
- 1910 (περ. 13,5%) δεν έχουν κανένα follower και 5428 (περ. 38,5%) έχουν λιγότερους από 5 followers
- 3196 (περ. 22,5%) κάνουν follow λιγότερους από 10 χρήστες
- 2126 (περ. 15,1%) δεν έχουν αλλάξει τη φωτογραφία του αυγού και δεν έχουν κάνει κανένα tweet
- 1925 (περ. 13,5%) δεν έχουν αλλάξει τη φωτογραφία του αυγού, δεν έχουν κάνει κανένα tweet και έχουν λιγότερους από 5 followers
- Οι περισσότεροι από αυτούς τους «περίεργους» λογαριασμούς έχουν δημιουργηθεί τους τελευταίους 3 μήνες και μάλιστα σε σχετικά μεγάλες ομάδες (>20 λογαριασμοί) ανά ημέρα.
Φυσικά, κανένας δεν μπορεί να υποστηρίξει με 100% βεβαιότητα πως οι εν λόγω (ή κάποιοι από αυτούς) λογαριασμοί είναι ψεύτικοι και αναμφίβολα ακόμα και να είναι έτσι αυτό δε σημαίνει πως ο κ. Καμμένος έχει κάποια σχέση με αυτό το φαινόμενο. Εξάλλου, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο οι οπαδοί του κ. Καμμένου να δημιουργούν λογαριασμό στο twitter μόνο και μόνο για να τον κάνουν follow. Ο ίδιος ο κ. Καμμένος, άλλωστε, σε ερώτησή μου στο twitter δήλωσε πως δε χρησιμοποιεί τεχνικές astroturfing.
Αυτό που πρέπει να μας προβληματίζει είναι πως το θέμα δε φαίνεται να έχει απασχολήσει ιδιαίτερα τα δημοφιλη ΜΜΕ, τα οποία με ευκολία παρουσιάζουν τον κ. Καμμένο (ή τον οποιοδήποτε άλλο πολιτικό) και το κόμμα του ως εξαιρετικά δημοφιλείς στο διαδίκτυο. Η ποσοτική και ποιοτική αλλοίωση της σύνθεσης των κοινωνικών δικτύων ενδεχομένως να οδηγήσει στο μέλλον σε χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Ας θυμόμαστε όλοι μας αυτό το άρθρο αν στο μέλλον ακούσουμε έναν πολιτικό να χρησιμοποιεί τα likes του Facebook και τους followers του Twitter για να υποστηρίξει την αποδοχή των απόψεών του από την (διαδικτυακή) κοινωνία.
Ηλεκτρονικές Πηγές
- http://notes.away.gr/2012/01/17/astroturfing/
- http://dl.acm.org/citation.cfm?id=1963301
- http://truthy.indiana.edu/site_media/pdfs/ratkiewicz_icwsm2011_truthy.pdf
- http://arxiv.org/abs/1011.3768
- http://www.freeweird.com/2011/11/greek-twitter-stats.html
- http://naftilos.blogspot.com/2011/11/twitter.html
- http://gerogriniaris.blogspot.com/2012/03/blog-post.html
