Του Riccardo Dugulin*
Η Ημέρα Μνήμης είναι εντελώς αποσυνδεδεμένη από αυτό που οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες αισθάνονται πραγματικά για το Ολοκαύτωμα Έχει γίνει συνήθεια να σηματοδοτούμε την 27η Ιανουαρίου ως την παγκόσμια ημέρα που είναι
αφιερωμένη στα έξι εκατομμύρια αθώα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Οι Ευρωπαϊκές πόλεις και πρωτεύουσες φιλοξενούν κάθε χρόνο μια σειρά από εκδηλώσεις που στόχο έχουν ν’ αναδείξουν τη μνήμη των φοβερών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν μεταξύ του 1939 και 1945. Μία μέρα, μόνο μία μέρα, φαίνεται να είναι αρκετή προκειμένου οι νεότερες γενιές να μην ανησυχούν για την πιο σκοτεινή ώρα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
Επιπλέον, μία μέρα φαίνεται να είναι αρκετή προκειμένου οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να πραγματοποιήσουν μια επίσκεψη σε μουσεία και χώρους μνήμης βρίσκοντας παρηγοριά στην κοινωνικά αποδεκτή ιδέα ότι εκείνοι που διέπραξαν τις σφαγές αυτές ήταν ξένοι προς τη συνολική νοοτροπία των αντίστοιχων κοινωνιών τους.
Ταυτόχρονα, μία μέρα είναι σίγουρα περισσότερη από το χρόνο που θ’ αφιερώσει κάθε δάσκαλος ή καθηγητής παρουσιάζοντας στους μαθητές του αυτά που πραγματικά συνέβησαν κατά τη διάρκεια των έξι αυτών χρόνων οπότε ο κοινωνικός ιστός μιας ηπείρου σάπισε μπροστά σ’ ένα δολοφονικό κύμα μίσους. Αυτή η Ημέρα Μνήμης φαίνεται ιδιαίτερα αποσυνδεδεμένη από εκείνο που οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες αισθάνονται πραγματικά για το Ολοκαύτωμα (Shoah). Περίπου το 90% των Πολωνών Εβραίων εξοντώθηκε. Το 95% των Εβραίων της Λευκορωσίας εξοντώθηκε. Οι Γάλλοι μάζευαν Εβραιόπουλα που σημαδεύονταν μ’ ένα κίτρινο αστέρι του Δαυίδ και στέλνονταν στα στρατόπεδα του θανάτου από Γάλλους αξιωματούχους.
Τα Ρουμανικά τρένα του θανάτου και η τελική φρίκη του Auschwitz και του Buchenwald είναι όλα γεγονότα που φαντάζουν σήμερα ως ένα άπιαστο παρελθόν. Για την κατάσταση αυτή δεν ευθύνονται πάντα οι αδιάφοροι ή εθελοτυφλούντες πολίτες καθώς οι πολιτικοί παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην υποβάθμιση του ρόλου που πρέπει να έχει το Ολοκαύτωμα στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Για παράδειγμα, η Γαλλία έχει καθαγιάσει την έννοια της "αντίστασης" που επέδειξε και η οποία διαγράφει κάθε ευθύνη των Γάλλων πολιτών για την απέλαση χιλιάδων αθώων Εβραίων στα ανατολικά κέντρα θανάτου. Ενώ η Raffle du Vel’d’Hiv’ υπήρξε μια αμιγώς Γαλλική πρωτοβουλία που διαχειρίστηκαν Γάλλοι αξιωματούχοι, είναι εξαιρετικά απίθανο κάποιος αντιπρόσωπος της Δημοκρατίας ν’ ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα στις 27 Ιανουαρίου, προτιμώντας να υπογραμμίσει τον ρόλο που διαδραμάτισε το μικρό τμήμα του πληθυσμού που ξεσηκώθηκε για να καταπολεμήσει την εξωφρενική κυριαρχία του τρόμου που κατέλαβε την Ευρωπαϊκή ψυχή εκείνα τα χρόνια.
Το ίδιο ισχύει και για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, το επίκεντρο του Ολοκαυτώματος και το πεδίο δράσης των κομάντο Einsatz. Στην αυτό-ανάλυση που ακολούθησε κι εξακολουθεί να επηρεάζει τον μετα-Σοβιετικό κόσμο, η βιομηχανική εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων δεν ταιριάζει σε μια επίσημη συζήτηση εθνικής αυτο-θυσίας. Έτσι, η ανάμνηση του Ολοκαυτώματος στις 27 Ιανουαρίου θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ένα απαραίτητο βήμα για να τηρηθούν τα προσχήματα όπως γινόταν τις δεκαετίες του '60 και του '70 και με τους Γερμανούς Καγκελαρίους, πολλοί εκ των οποίων προστάτευαν πρώην ναζί εγκληματίες πραγματοποιώντας παράλληλα επισκέψεις στο Εβραϊκό κράτος του Ισραήλ. Πολιτικοποίηση της ιστορίας Η Ευρωπαϊκή, είτε πρόκειται για Δυτική είτε για Ανατολική, αμνησία και αποστασιοποίηση από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος οφείλεται σε δύο σημαντικούς παράγοντες. Από τη μία πλευρά, αυτές οι εκδηλώσεις έχουν ευλογηθεί από την επίσημη διαβούλευση κι έχουν ενσωματωθεί νόμιμα στο διεθνές ημερολόγιο.
Παρόλο που αυτό φαίνεται ένα θετικό σημείο, ωστόσο, συλλαμβάνει μια περίεργη πραγματικότητα: Οι εκδηλώσεις πρέπει να προστατεύονται από το νόμο. Αν όχι, το Ολοκαύτωμα μπορεί σιγά-σιγά να ξεχαστεί από κοινωνίες που δεν φαίνεται πλέον να ενοχλούνται από το βάρος της ενοχής - μιας ενοχής που δεν βαραίνει πλέον τους ώμους των σημερινών γενεών αλλά έχει εδραιωθεί ως θέμα του πολιτιστικού σχετικισμού που αποδέχεται τον αντισημιτισμό ως μέρος μιας συζήτησης που δεν πρέπει να καταγγέλλεται απερίφραστα. Από την άλλη πλευρά, πρέπει κανείς ν’ αντιμετωπίσει μια γενική έλλειψη θάρρους από mainstream αριστερές οργανώσεις.
Λόγω της λιγότερο ή περισσότερο έντονης αντίθεσής τους προς το Ισραήλ και του ‘μοδάτου’ τρόπου με τον οποίο υποστηρίζουν την ιδέα ενός κράτους για τους Παλαιστινίους, η ανοικτή ανάμνηση του Ολοκαυτώματος που διαπράχθηκε στην Ευρώπη από Ευρωπαίους δείχνει όλο και περισσότερο πολιτικά ευαίσθητη. Η "ναι μεν αλλά" νοοτροπία που επιχειρεί να σχετικοποιήσει το χειρότερο έγκλημα που διαπράχθηκε από ανθρώπινα όντα, σιγά-σιγά καταλαμβάνει τον Ευρωπαϊκό κοινωνικό διάλογο. Καθώς οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες χάνουν τη μνήμη τους, η στάση των κυρίαρχων τάξεων και των νεότερων γενιών όσον αφορά στο Ολοκαύτωμα πρέπει να παρακολουθείται στενά. Η πολιτικοποίηση της ιστορίας για να ικανοποιηθούν ορισμένοι κλάδοι του πληθυσμού είναι μια πολύ επικίνδυνη εξέλιξη. Η πολιτισμική κρίση που σάρωσε ολόκληρη την Ευρώπη και οδήγησε στην καταστροφή έξι εκατομμυρίων Εβραίων πρέπει να μείνει στη μνήμη γι’ αυτό που ήταν: Μια Ευρωπαϊκή πράξη, σε επίπεδο ηπείρου, που ‘επιτράπηκε’ να συμβεί απ’ όλα τα τμήματα των τοπικών κοινωνιών. Σε μια περίοδο πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών κρίσεων, ο εορτασμός της 27ης Ιανουαρίου πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ο σύγχρονος εξτρεμισμός και το εξελισσόμενο πρόσωπο του αντισημιτισμού.
Μόνο τότε η φράση "ποτέ ξανά" θ’ αποκτήσει πραγματικά το σύγχρονο νόημά της. Για ν’ αποτραπεί η εξάπλωση μιας νοοτροπίας θανάτου, πρέπει να ληφθούν μέτρα από κοινωνικές ομάδες και καλοπροαίρετα άτομα έτσι ώστε η Ημέρα Μνήμης να μην περιοριστεί απλά σε μια πολιτική πράξη.
*Ο Riccardo Dugulin είναι κάτοχος πτυχίου Μάστερ από τη Σχολή Διεθνών Υποθέσεων του Παρισιού (Sciences Po) και ειδικεύεται στη διεθνή ασφάλεια. Σήμερα εργάζεται στο Παρίσι σε μια εταιρεία για την υγεία και την ασφάλεια. Έχει εργαστεί για μια σειρά από κορυφαίες δεξαμενές σκέψης στην Ουάσιγκτον, το Ντουμπάι και τη Βηρυτό.
www.riccardodugulin.com http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4337109,00.html
http://cohen.gr
Η Ημέρα Μνήμης είναι εντελώς αποσυνδεδεμένη από αυτό που οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες αισθάνονται πραγματικά για το Ολοκαύτωμα Έχει γίνει συνήθεια να σηματοδοτούμε την 27η Ιανουαρίου ως την παγκόσμια ημέρα που είναι
αφιερωμένη στα έξι εκατομμύρια αθώα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Οι Ευρωπαϊκές πόλεις και πρωτεύουσες φιλοξενούν κάθε χρόνο μια σειρά από εκδηλώσεις που στόχο έχουν ν’ αναδείξουν τη μνήμη των φοβερών εγκλημάτων που διαπράχθηκαν μεταξύ του 1939 και 1945. Μία μέρα, μόνο μία μέρα, φαίνεται να είναι αρκετή προκειμένου οι νεότερες γενιές να μην ανησυχούν για την πιο σκοτεινή ώρα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
Επιπλέον, μία μέρα φαίνεται να είναι αρκετή προκειμένου οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να πραγματοποιήσουν μια επίσκεψη σε μουσεία και χώρους μνήμης βρίσκοντας παρηγοριά στην κοινωνικά αποδεκτή ιδέα ότι εκείνοι που διέπραξαν τις σφαγές αυτές ήταν ξένοι προς τη συνολική νοοτροπία των αντίστοιχων κοινωνιών τους.
Ταυτόχρονα, μία μέρα είναι σίγουρα περισσότερη από το χρόνο που θ’ αφιερώσει κάθε δάσκαλος ή καθηγητής παρουσιάζοντας στους μαθητές του αυτά που πραγματικά συνέβησαν κατά τη διάρκεια των έξι αυτών χρόνων οπότε ο κοινωνικός ιστός μιας ηπείρου σάπισε μπροστά σ’ ένα δολοφονικό κύμα μίσους. Αυτή η Ημέρα Μνήμης φαίνεται ιδιαίτερα αποσυνδεδεμένη από εκείνο που οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες αισθάνονται πραγματικά για το Ολοκαύτωμα (Shoah). Περίπου το 90% των Πολωνών Εβραίων εξοντώθηκε. Το 95% των Εβραίων της Λευκορωσίας εξοντώθηκε. Οι Γάλλοι μάζευαν Εβραιόπουλα που σημαδεύονταν μ’ ένα κίτρινο αστέρι του Δαυίδ και στέλνονταν στα στρατόπεδα του θανάτου από Γάλλους αξιωματούχους.
Τα Ρουμανικά τρένα του θανάτου και η τελική φρίκη του Auschwitz και του Buchenwald είναι όλα γεγονότα που φαντάζουν σήμερα ως ένα άπιαστο παρελθόν. Για την κατάσταση αυτή δεν ευθύνονται πάντα οι αδιάφοροι ή εθελοτυφλούντες πολίτες καθώς οι πολιτικοί παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην υποβάθμιση του ρόλου που πρέπει να έχει το Ολοκαύτωμα στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Για παράδειγμα, η Γαλλία έχει καθαγιάσει την έννοια της "αντίστασης" που επέδειξε και η οποία διαγράφει κάθε ευθύνη των Γάλλων πολιτών για την απέλαση χιλιάδων αθώων Εβραίων στα ανατολικά κέντρα θανάτου. Ενώ η Raffle du Vel’d’Hiv’ υπήρξε μια αμιγώς Γαλλική πρωτοβουλία που διαχειρίστηκαν Γάλλοι αξιωματούχοι, είναι εξαιρετικά απίθανο κάποιος αντιπρόσωπος της Δημοκρατίας ν’ ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα στις 27 Ιανουαρίου, προτιμώντας να υπογραμμίσει τον ρόλο που διαδραμάτισε το μικρό τμήμα του πληθυσμού που ξεσηκώθηκε για να καταπολεμήσει την εξωφρενική κυριαρχία του τρόμου που κατέλαβε την Ευρωπαϊκή ψυχή εκείνα τα χρόνια.
Το ίδιο ισχύει και για τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, το επίκεντρο του Ολοκαυτώματος και το πεδίο δράσης των κομάντο Einsatz. Στην αυτό-ανάλυση που ακολούθησε κι εξακολουθεί να επηρεάζει τον μετα-Σοβιετικό κόσμο, η βιομηχανική εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων δεν ταιριάζει σε μια επίσημη συζήτηση εθνικής αυτο-θυσίας. Έτσι, η ανάμνηση του Ολοκαυτώματος στις 27 Ιανουαρίου θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ένα απαραίτητο βήμα για να τηρηθούν τα προσχήματα όπως γινόταν τις δεκαετίες του '60 και του '70 και με τους Γερμανούς Καγκελαρίους, πολλοί εκ των οποίων προστάτευαν πρώην ναζί εγκληματίες πραγματοποιώντας παράλληλα επισκέψεις στο Εβραϊκό κράτος του Ισραήλ. Πολιτικοποίηση της ιστορίας Η Ευρωπαϊκή, είτε πρόκειται για Δυτική είτε για Ανατολική, αμνησία και αποστασιοποίηση από τη φρίκη του Ολοκαυτώματος οφείλεται σε δύο σημαντικούς παράγοντες. Από τη μία πλευρά, αυτές οι εκδηλώσεις έχουν ευλογηθεί από την επίσημη διαβούλευση κι έχουν ενσωματωθεί νόμιμα στο διεθνές ημερολόγιο.
Παρόλο που αυτό φαίνεται ένα θετικό σημείο, ωστόσο, συλλαμβάνει μια περίεργη πραγματικότητα: Οι εκδηλώσεις πρέπει να προστατεύονται από το νόμο. Αν όχι, το Ολοκαύτωμα μπορεί σιγά-σιγά να ξεχαστεί από κοινωνίες που δεν φαίνεται πλέον να ενοχλούνται από το βάρος της ενοχής - μιας ενοχής που δεν βαραίνει πλέον τους ώμους των σημερινών γενεών αλλά έχει εδραιωθεί ως θέμα του πολιτιστικού σχετικισμού που αποδέχεται τον αντισημιτισμό ως μέρος μιας συζήτησης που δεν πρέπει να καταγγέλλεται απερίφραστα. Από την άλλη πλευρά, πρέπει κανείς ν’ αντιμετωπίσει μια γενική έλλειψη θάρρους από mainstream αριστερές οργανώσεις.
Λόγω της λιγότερο ή περισσότερο έντονης αντίθεσής τους προς το Ισραήλ και του ‘μοδάτου’ τρόπου με τον οποίο υποστηρίζουν την ιδέα ενός κράτους για τους Παλαιστινίους, η ανοικτή ανάμνηση του Ολοκαυτώματος που διαπράχθηκε στην Ευρώπη από Ευρωπαίους δείχνει όλο και περισσότερο πολιτικά ευαίσθητη. Η "ναι μεν αλλά" νοοτροπία που επιχειρεί να σχετικοποιήσει το χειρότερο έγκλημα που διαπράχθηκε από ανθρώπινα όντα, σιγά-σιγά καταλαμβάνει τον Ευρωπαϊκό κοινωνικό διάλογο. Καθώς οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες χάνουν τη μνήμη τους, η στάση των κυρίαρχων τάξεων και των νεότερων γενιών όσον αφορά στο Ολοκαύτωμα πρέπει να παρακολουθείται στενά. Η πολιτικοποίηση της ιστορίας για να ικανοποιηθούν ορισμένοι κλάδοι του πληθυσμού είναι μια πολύ επικίνδυνη εξέλιξη. Η πολιτισμική κρίση που σάρωσε ολόκληρη την Ευρώπη και οδήγησε στην καταστροφή έξι εκατομμυρίων Εβραίων πρέπει να μείνει στη μνήμη γι’ αυτό που ήταν: Μια Ευρωπαϊκή πράξη, σε επίπεδο ηπείρου, που ‘επιτράπηκε’ να συμβεί απ’ όλα τα τμήματα των τοπικών κοινωνιών. Σε μια περίοδο πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών κρίσεων, ο εορτασμός της 27ης Ιανουαρίου πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύει ο σύγχρονος εξτρεμισμός και το εξελισσόμενο πρόσωπο του αντισημιτισμού.
Μόνο τότε η φράση "ποτέ ξανά" θ’ αποκτήσει πραγματικά το σύγχρονο νόημά της. Για ν’ αποτραπεί η εξάπλωση μιας νοοτροπίας θανάτου, πρέπει να ληφθούν μέτρα από κοινωνικές ομάδες και καλοπροαίρετα άτομα έτσι ώστε η Ημέρα Μνήμης να μην περιοριστεί απλά σε μια πολιτική πράξη.
*Ο Riccardo Dugulin είναι κάτοχος πτυχίου Μάστερ από τη Σχολή Διεθνών Υποθέσεων του Παρισιού (Sciences Po) και ειδικεύεται στη διεθνή ασφάλεια. Σήμερα εργάζεται στο Παρίσι σε μια εταιρεία για την υγεία και την ασφάλεια. Έχει εργαστεί για μια σειρά από κορυφαίες δεξαμενές σκέψης στην Ουάσιγκτον, το Ντουμπάι και τη Βηρυτό.
www.riccardodugulin.com http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4337109,00.html
http://cohen.gr
