Πήγα λοιπόν και σήμερα στην εκκλησία, στην Κυριακάτικη Θεία Λειτουργία!
Πολλές φορές που πηγαίνω στην εκκλησία, θέλω δεν θέλω βλέπω διάφορα πράγματα ...
στους ναούς μας και στενοχωριέμαι.
Χρόνια τώρα θέλω να γράψω ένα κείμενο ώστε να πάρω θέση και να εκφράσω, ίσως μακάρι και να διορθώσω, τα τόσα λάθη που συμβαίνουν από τη συμπεριφορά των ανθρώπων που πάνε στις εκκλησίες σήμερα, αλλά και για να υπάρχει ένας ας πούμε κατάλογος λαθών και ατελειών της συμπεριφοράς μας στις ακολουθίες των ναών, ώστε να είμαστε πιο προσεκτικοί.
Από πού να ξεκινήσω και που να τελειώσω…
Οι Έλληνες με τα τόσα ωραία τους χαρίσματα, αλλά και με τα τόσα τραγικά ελαττώματα πορεύονται αδιόρθωτοι…
Μπαίνω στον περίβολο του ναού και μπροστά μου δύο γυναίκες επαίτες, οι οποίες πριν με δουν σε ύφος καφετέριας κουτσομπόλευαν, μόλις όμως με είδανε πήραν ένα ύφος ψευτοταπεινό, λέγοντας ευχές κούφιες, με σκοπό την είσπραξη χρημάτων, φορές βλέπουμε διάφορα τρελά από τέτοιες περιπτώσεις, να κουβαλούν παιδιά, υγιή και παράλυτα. Άλλες φορές μαλώνουν με τον κόσμο, άλλες μπαίνουν μπροστά σου ώστε με το ζόρι να τους δώσεις κάτι, εμποδίζοντας τις εισόδους και εξόδους των ναών.
Μια στημένη παράσταση, που όταν την βλέπω με ενοχλεί, με ενοχλεί η εκμετάλλευση αυτών των ανθρώπων σε σχέση με την ανοχή του κόσμου και του ναού που τους παραχωρείται χώρος για να παίξουν την παράστασή τους, αυτοί τις περισσότερες φορές είναι διάφοροι άσχετοι με την εκκλησία , μάλιστα αν κανείς τους κάνει παρατήρηση για τον τρόπο τους και τους ρωτήσει αν έχουν ευλογία από το ναό και τους ιερείς να το κάνουν, εναντιώνονται απροκάλυπτα και μιλούν άσχημα για τους ιερείς χωρίς καν να υπάρχει λόγος και χωρίς να τους το ζητήσεις, αυτά συμβαίνουν κατά το πλείστον με γυναίκες …
Θυμάμαι μια Κυριακή που πήγα σ’ έναν ναό και στο πλάι του ήταν ένα άνθρωπος, άντρας… με διακριτικά γυρισμένη την πλάτη, είχε μια λίγο διστακτική αναμονή και κατάλαβα πως είχε ανάγκη ο άνθρωπος, ήταν τόσο, μα τόσο διακριτικός και συνεσταλμένος που αυθόρμητα του έδωσα κάτι, αυτοί είναι που έχουν ανάγκη και είναι που αξίζουν τη συνδρομή του περισσεύματός μας, γιατί γύρω δεν έχουν αφήσει τίποτα ανεκμετάλλευτο οι ατελείς σημερινοί άνθρωποι, μάλιστα φορές μαλώνουν και για τη θέση τους έξω από το ναό…
Αυτή λοιπόν είναι η πρώτη εμπειρία όταν κανείς πάει σε έναν Ορθόδοξη Ελληνικό ναό, μια μιζέρια και ένα μουρμουρητό με κλάψα και απαίτηση πολλές φορές, περιττό να σας πω ότι μου έχει τύχει κάποιες φορές να με βρίζουν γιατί δεν έδωσα κάτι, γυναίκες το κάνανε αυτό μόνον...
Μπαίνουμε λοιπόν στο ναό και παίρνουμε μια πρώτη δόση από μια κακόηχη ατμόσφαιρα, ο κόσμος στέκεται μπροστά στους διαδρόμους και κάνεις αγώνα να φτάσεις στο σημείο που θα σταθείς μέσα στο ναό.
Αφού βρεις το σημείο που θα σταθείς αρχίζει ο εκκλησιασμός και η προσευχή σου, τις περισσότερες φορές δεν μπορεί κανείς να ηρεμήσει και να προσευχηθεί γιατί πηγαινοέρχονται διάφοροι και σε σκουντάνε για να περάσουν να πάνε λίγο πιο μπροστά σου, ενώ εσύ είσαι ήδη πολύ λίγα μέτρα από το τέμπλο, πολλοί πάνε και στέκονται μπροστά στους ψάλτες και στα σκαλιά του τέμπλου σαν να είναι σε εκδρομή…
Τις περισσότερες φορές οι ψάλτες που υπάρχουν στους ναούς είναι ακατάλληλοι, άνθρωποι άπιστοι, χωρίς σεβασμό και βέβαια το απαραίτητο ταλέντο και τη γνώση να κάνουν αυτό που λόγο της άγνοιάς τους αναλαμβάνουν με τόση ευκολία να κάνουν, έχει γίνει πλέον παράδοση ο κόσμος να κοροϊδεύει την ψαλτική γιατί δεκαετίες τώρα άσχετοι και κακόφωνοι πάνε και κάθονται στα αναλόγια, πάνε και διάφοροι άλλοι άσχετοι και σιγοντάρουν τους ήδη άσχετους και ακατάλληλους και η ακρόαση είναι κάκιστη, καμία τέχνη, γνώση, συναίσθηση, ευσέβεια και αναζήτηση, ότι κάτσε
ι.
Όταν με καλούν να κάτσω σε αναλόγιο κάποιοι άξιοι ψάλτες ντρέπομαι πολύ κι ας είμαι διάσημος κι ας είμαι καλλίφωνος και γνώστης και μελετητής της θείας μουσικής, ντρέπομαι γιατί ο ρόλος του ψάλτη θέλει πολύ προσεκτική προετοιμασία ψυχής, αλλά και αυτών που θα επιλέξεις να διαβάσεις ώστε να είσαι καθ όλα έτοιμος να ψάλεις, είμαι διστακτικός φυσικά και για δύο άλλους λόγους, είτε γιατί σέβομαι τη θέση του αναλογίου των ψαλτών που το έχουν ράνει χρόνια με την εμπειρία τους και την προσήλωσή τους, είτε γιατί όσο καλός ή καλύτερος να γίνομαι, ποτέ δεν ξέρω αν πράγματι είμαι άξιος να λέω πως το κάνω καλά, φυσικά δεν συνηθίζω να ψέλνω σε ναούς και γιατί ο κόσμος από αγάπη στο πρόσωπό μου αφήνει την ακολουθία και τον Χριστό και ασχολείται με εμένα τον άχρηστο, επειδή με βλέπουν στην τηλεόραση και με ακούνε στους δίσκους κι έτσι τους αποσπώ την προσοχή από Το Πρόσωπο και το Χρήσιμο.
Οι ηχητικές εγκαταστάσεις δε των ναών είναι τραγικές, οι << ψάλτες >> φωνάζουν απίστευτα σε σημείο τις περισσότερες φορές να παραμορφώνουν τα ηχεία και οι ενισχυτές, όσο πιο πολύ φωνάζουν στα αναλόγια τόσο καλύτερη φωνή νομίζουν ότι έχουν… αυτή η πεποίθεση δε είναι μια αστεία και ατελής εντύπωση όλων, ότι δηλαδή αυτός που ερμηνεύει κάτι αν το λέει με το δυνατόν δυνατότερη φωνή τόσο καλύτερος είναι… φυσικά ισχύει το αντίθετο και μάλιστα ειδικά στις εκκλησίες.
Πάσχει πολύ το αναλόγιο των ναών μας, βέβαια εύκολο είναι σε τόσους ναούς να υπάρχουν ταλαντούχοι ψάλτες και γνώστες και ικανοί; Γι’ αυτό ας πούμε πως κατανοούμε αυτή τη φυσική σπανιότατα και προσπαθούμε να προσπεράσουμε το θέμα λέγοντας << .. ας είναι καλά οι άνθρωποι, γιατί αν δεν ήταν και αυτοί ποιος θα έψελνε;… >> .
Δεν τελειώνει όμως εκεί το θέμα, ο καθένας μέσα στους ναούς ψάλει όπως νομίζει άτακτα σε όποια σημεία της ακολουθίας καταλαβαίνει και θέλει… ένα χάος συμβαίνει πολλές φορές λες και είσαι σε αγορά όπου όλοι κάτι λένε που μοιάζει να είναι ίδιο αλλά δεν είναι, ένα μουρμουρητό και ένας βόμβος με έμφαση στις κακόηχες τσιριχτές φωνές των γυναικών που είναι ακατάλληλες να μιλούν και να ψάλουν στους ναούς …
Είναι λάθος να μουρμουρίζουν οι πιστοί στους ναούς, οι πιστοί έψελναν στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους που ήταν λίγοι και πολύ πιστοί με γνώση και ευσέβεια, χρόνια όμως τώρα, αιώνες δηλαδή αυτό δεν επιτρέπετε, νομίζω υπάρχει και κανόνας οικουμενικής συνόδου στο να μην επαναλαμβάνουν άτακτα οι πιστοί τα ψαλλόμενα και βέβαια σε καμία περίπτωση να μην επαναλαμβάνουν αυτά που λέει ο ιερέας, αυτό πάλι! Να μουρμουρίζουν, ή και να λένε φωναχτά κάποιοι τις ευχές του ιερέα!!!…. Τελείως ανεπίτρεπτο.
Τρεις λαλούν και δυο χορεύουν.
Μέσα σε όλα αυτά παιδάκια τσιρίζουν, παραπονιούνται, κόσμος μουρμουρίζει και συνεννοείται για διάφορα θέματα που τον απασχολούν, άσχετα με τη λειτουργία.
Δεν θα σχολιάσω την άσχετη συμπεριφορά ανθρώπων που έρχονται στους ναούς και δεν έχουν ιδέα τι συμβαίνει την ώρα της ακολουθίας, όπως το να λέει ο ιερέας <<… Τὰς κεφαλὰς ὑμῶν τῷ Κυρίω κλίνατε …>> και κάποιοι να κοιτούν γύρω και να χαζεύουν… να λέει ο ιερέας << … Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν Σοὶ προσφέρομεν … >> και άλλοι να μιλάνε και να χαζεύουν…
Σήμερα λοιπόν στο ναό που πήγα να εκκλησιαστώ συνέβησαν τόσα λάθη από τον κόσμο, που απορώ με την υπομονή που έχουν οι ιερείς και τα αντέχουν.
Έκλεινα τα μάτια μου συνεχώς για να μην βλέπω τις συμπεριφορές των ανθρώπων γύρω μου και στενοχωριέμαι, τις περισσότερες φορές αυτό κάνω έτσι κι αλλιώς και δεν ασχολούμαι με το τι κάνουν οι άνθρωποι γύρω μου, αλλά είναι απίστευτο πόσο ενοχλητικές είναι οι συμπεριφορές των ανθρώπων στους ναούς, ώστε να μην μπορείς να αγιάσεις και να προσευχηθείς.
Εκτός το ατελείωτο μουρμούρισμα - << ψάλσιμο>> διαφόρων γύρω σου, συνεχώς κάποιοι σε σκουντάνε, ενώ είσαι σε μια γωνία μπροστά, για να μετακινούνται και να κάτσουν όπου βολεύονται, άλλοι με έναν μίζερο τρόπο σταυροκοπιούνται συνεχώς… το ντύσιμο δε των αντρών αν δεν είναι ένα κλασικό κοστούμι, θα είναι ένα μπανάλ παντελόνι με τη ζώνη στο στήθος και τα ριγέ παππουδίστικα πουκάμισα … παπούτσια, ζώνες, φανέλες και στάσεις σαν ετοιμοθάνατοι… μωρέ που είναι η αρχοντιά που έλεγε ο ευλογημένος γέροντας Παΐσιος ;
Επίσης ούτε έναν δεν άκουσα να βάζει ένα μαντήλι ή το χέρι του την ώρα που έβηχε, ένα ατελείωτο βηχολόι σε όλη την ακολουθία, απροκάλυπτη ασέβεια, καμία συναίσθηση στο που βρίσκεται κανείς, πάμε στην εκκλησία δηλαδή γιατί έτσι γίνεται ή γιατί έτσι κάνανε και οι γονείς μας, ή τέλος πάντων γιατί έτσι φαινόμαστε καλοί άνθρωποι…
Θες δε θες βλέπεις τους συνανθρώπους σου γύρω όταν ανοίγεις τα μάτια σου να δεις τις αγιογραφίες και τις εικόνες του ιερού ναού, σκέφτομαι πόσα άλλα θα συμβαίνουν που δεν τα αντιλαμβάνομαι γιατί απομονώνομαι από τα γύρω μου, γιατί δεν δίνω σημασία τι συμβαίνει γύρω μου όταν πάω στους ναούς, αφού το πνεύμα μου είναι προς τον Κύριο και γι’ Αυτόν πάω στην εκκλησία. Όσες φορές όμως έπεσε το βλέμμα μου χρόνια τώρα στους ανθρώπους που πάνε στους ναούς αισθάνομαι λύπη από την ατελή προσέλευση και εικόνα των περισσοτέρων και ειδικά των γυναικών… μια εικόνα με τα μαλλιά αφάνα από το κομμωτήριο, βαμμένες και ντυμένες με χρώματα έντονα, παντελόνια, μανικιούρ, κραγιόν!! Τακούνια, βαμμένα μαλλιά με έντονα χρώματα, ρούχα και εικόνα ασεβή και ανάρμοστα στο ευσεβές ήθος της εκκλησίας μας και να σκεφτεί κανείς πως με όλον αυτό τον στολισμό και τα κραγιόν πάνε να μεταλάβουν…!!
Ένα άλλο λάθος πάλι που γίνεται είναι να πηγαίνουν και να κάθονται οι γυναίκες στη δεξιά πλευρά του ναού και να μπλέκονται με τους άντρες, όπως επίσης και να μπαίνουν επιδεικτικά και χωρίς υπομονή και φορές να απαιτούν… να μεταλάβουν πριν τους άντρες στη Θεία Μετάληψη.
Έχει τύχει να βλέπω τους ιερείς να κάνουν συνεχώς παρατηρήσεις στις γυναίκες που συμπεριφέρονται με ασέβεια και μικρότητα στους ναούς, μάλιστα σήμερα μία γυναίκα… μπήκε μπροστά και δεξιά μάλιστα στον ηγούμενο της μονής που αρχιερατούσε στη λειτουργία , την ώρα πριν το <<… δι ευχών … >> ο οποίος μιλούσε και ανέλυε το Ευαγγέλιο της ημέρας και με απαιτητικό ύφος ζητούσε να σταματήσει το κήρυγμά του για να μεταλάβει ένα παιδάκι, 5 λεπτά αφού τελείωσε η Θεία Μετάληψη… ο αρχιερέας ευγενικά της ζήτησε να πάει στο πλάι κι εκείνη συνέχιζε να απαιτεί, ενώ τον σταμάτησε, πράγμα ασεβέστατο, ενώ συνέχισε να διαπληκτίζεται μαζί του και φώναζε, ο ευλογημένος γέροντας της είπε <<… μα τι λόγια είναι αυτά που λέτε, παρακαλώ πηγαίνετε στην άκρη μην είστε μπροστά μου να μιλήσω στον κόσμο και μετά θα μεταλάβετε…>>, εκείνη συνέχιζε με νευριασμένο και ξαναλέω ασεβέστατο ύφος να επιπλήττει τον αρχιερέα….!!!! Κάτι σαν δαιμονισμός !!!!
Στη συνέχεια και όσο μιλούσε ο γέροντας κάποιος είχε έρθει με το εγγονάκι του μπροστά και μιλούσε δυνατά επί πολλή ώρα μαζί του λες και ήταν στο σαλόνι του… έδινε φωναχτά στην απέναντι πλευρά της ωραίας πύλης εντολές στη γυναίκα του φωνάζοντας κανονικά, ενώ ο ευλογημένος γέροντας μιλούσε και κήρυττε …
Κάθισα στη σειρά για να μεταλάβω και άρχισαν κάποιοι να με σκουντάνε και να προσπαθούνε να μπουν λιγάκι πιο μπροστά για να μεταλάβουν, σαν στην εφορία, ή στην ουρά του λεωφορείου… λες και όλοι οι άλλοι ήταν σε δεύτερη μοίρα.
Όταν σε τέτοιες στιγμές ο Έλληνας – άνθρωπος συμπεριφέρεται τόσο μικροπρεπώς, πώς να έχει απόθεμα ευγένειας και αρχοντιάς, ιδιαιτέρως αρχοντιάς στην υπόλοιπη ζωή του !
Οι ιερείς αναγκαζόντουσαν να κάνουν συνεχώς παρατηρήσεις, ειδικά στις γυναίκες…, έλεγαν <<.. σας παρακαλούμε κάντε υπομονή, πρώτα να μεταλάβουν τα παιδιά, μετά οι άντρες και στο τέλος οι γυναίκες…>>, πόσες φορές έχω δει αυτό το σκηνικό… κι ενώ οι γυναίκες θα πρέπει να περιμένουν με υπομονή, κατά τους οικουμενικούς και αρχαίους κανόνες για να μεταλάβουν στο τέλος, μπλέκονται διάφορες << έξυπνες >> στη μεριά των αντρών για να μεταλάβουν στη σειρά τους, συμπεριφερόμενες αγενώς και ασεβώς και πονηρώς σε σχέση με τις άλλες γυναίκες που περιμένουν ταπεινά τη σειρά τους…
Και δεν φτάνει αυτό κάποιοι αερίζονται κι όλας…. Και η παραμονή μέσα στο ναό γίνεται δυσβάστακτη…, αρκετές φορές μου έχει τύχει να αναγκάζομαι να βγω από το ναό ή να μετακινηθώ μέσα στο ναό γιατί κάποιος αερίζεται και μυρίζει άσχημα…
Ένα άλλο λάθος που συμβαίνει στους ναούς μας δυστυχώς είναι το ότι μιλάει πολύ και με φασαριώδη τρόπο μέσα στους ναούς ο κόσμος στη διάρκεια των ακολουθιών και ιδιαιτέρως μετά το << δι ευχών >>, λες και τέλειωσε το μάθημα στην τάξη του σχολείου και τα παιδιά βγαίνουν για διάλειμμα …
Πολλές φορές πηγαίνω κατευθείαν μέσα στο ιερό για να έχω ηρεμία από όλα αυτά, όμως κι εκεί μου έχει τύχει να ζω καταστάσεις απερίγραπτες… την τελευταία φορά που πήγα στο ιερό μπαινοβγαίνανε την ώρα της Θείας Λειτουργίας διάφοροι και μιλούσαν σαν να ήταν σε καφετέρια, με χειρονομίες και φωνές! Μάλιστα έκλεισα τα μάτια μου σε μια γωνία και στρίμωξα το σώμα μου όσο μπορούσα σε αυτήν να κρυφτώ αν είναι δυνατόν και την ώρα του << Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν Σοὶ προσφέρομεν … >> συνέχισα να κρατώ σφραγιστά τα μάτια μου, έσκυψα και συστάλθηκα απέναντι στην κάθοδο του Αγίου Πνεύματος και του πανίερου της στιγμής, εκείνη την ώρα όμως…. ήρθε κάποιος και με έπιασε από το χέρι και με κουνούσε με δύναμη ώστε να ανοίξω τα μάτια μου για να μου μιλήσει… Παναγία μου! μετά από ώρα όταν κατάλαβα τι είχε γίνει αισθάνθηκα τόσο λύπη για τους ανθρώπους άλλη μια φορά, εδώ ταίριαζε το << αυτός δεν έχει ούτε ιερό ούτε όσιο >>. Και συνάμα με αυτό είχε έρθει και ένας άλλος μέσα στο ιερό, απέναντι και δίπλα από τους ιερείς, νέος μάλιστα, ο οποίος σχεδόν σε κανονική ένταση επαναλάμβανε ότι έλεγαν οι ιερείς, μέσα στο ιερό!! κάτι μεταξύ ευχών και μουγκρητού… καθήμενος σε μια καρέκλα, σαν σε τελετή βουντού…!!!
Φυσικά δεν με άφησαν σε ησυχία, αφού μπαινόβγαιναν και μου λέγανε συνεχώς <<άντε πήγαινε να ψάλεις>>, θυμάμαι σε κάποιο ναό μια φορά πήγα να εκκλησιαστώ και μπήκα στο ιερό, ήρθε ένας και μου λέει με αγενή τρόπο <<… άντε , τι κάθεσαι εδώ βγες να ψάλεις… >>, του απάντησα σιγά, ενώ εκείνος φώναζε σχεδόν <<… σας παρακαλώ δεν έχω κουράγιο και φωνή για κάτι τέτοιο είμαι πολύ κουρασμένος…>> και μου απάντησε με αγενέστατο τρόπο <<.. άντε πήγαινε, αλλιώς τι ήρθες εδώ; >> !!!!!
Έχω ζήσει απίστευτες εμπειρίες σε ναούς….
Όλα αυτά είναι έλλειψη σεβασμού, έλλειψη πίστης, έλλειψη βασικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν τον πολιτισμένο άνθρωπο, μάλιστα από ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, μιας και το 98% των πιστών στους ναούς, τις περισσότερες φορές αποτελείται από γερασμένους ανθρώπους δυστυχώς.
Φυσικά τα λόγια είναι περιττά όταν χρειαστεί να αναλύσει κανείς τι συμβαίνει στα μυστήρια της εκκλησίας μας, ειδικά με την εικόνα και τη συμπεριφορά των γυναικών….. απίστευτη εικόνα και κατάντια!
Αυτό που με στενοχωρεί είναι πως αυτή η γενιά των ανθρώπων που έφερε τις ζωές μας σε αυτό το κακό σημείο κοινωνικής ζωής συνεχίζει να μας εμποδίζει να πάρουμε ένα καλό παράδειγμα για να συνεχίσουμε τη ζωή μας στο καλύτερο, τα παραδείγματα που παίρνουμε τις περισσότερες φορές από τους μεγαλύτερους ανθρώπους εμείς οι νέοι, χρόνια τώρα είναι κακά και η προσευχή μας πόσο να αντέξει να σηκώσει εκτός από τα δικά μας αμαρτήματα και τα αιτήματα για φώτιση όλων αυτών των ατελών συνανθρώπων ;
Είναι πολύ όμορφο και μας δίνει ελπίδα, ειδικά εμάς τους νέους, η σωστή συμπεριφορά των μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων, έτσι θα πάμε καλύτερα μπροστά ώστε να δώσουμε κι εμείς το καλό παράδειγμα στους επόμενους.
Ίσως αυτός να είναι και ένας σοβαρός λόγος, που εκτός από την αθεΐα στα όρια του δαιμονισμού των περισσότερων μικρών σε ηλικία και νέων ανθρώπων στη χώρα μας σήμερα, δεν βλέπουμε νέους στις ακολουθίες των ναών μας, οι ναοί έχουν τη μορφή των ΚΑΠΗ, με τάση δημιουργίας μιας νέας κοινωνικής σύναξης, αυτής των ετοιμοθάνατων ανθρώπων.
Ας είμαστε έτοιμοι όταν πηγαίνουμε στους ναούς και ας φροντίζουμε να συμπεριφερόμαστε αναλόγως, αν δεν πηγαίνουμε με συναίσθηση στις ακολουθίες νομίζω δεν υπάρχει λόγος να πηγαίνουμε στην εκκλησία, ας κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε πηγαίνοντας να συναντήσουμε τον Κύριό μας και ας εκκλησιαζόμαστε συχνά.
Χωρίς εκκλησιασμό, χωρίς μυστηριακή ζωή δεν υπάρχει ζωή χριστιανού και ας μην πέφτουμε στην παγίδα να λέμε << αυτός πάει στην εκκλησία, αλλά δες τι λάθη κάνει… άρα γιατί να πάω στην εκκλησίας; …>>, η σχέση μας με την εκκλησία και τα μυστήρια είναι προσωπική και δεν κανονίζεται σε σχέση με τους άλλους.
Ας φωτίσουμε με αρχοντιά την ψυχή και τη φυσιογνωμία μας και ας κοινωνούμε, αυτό χρειάζεται η Ελλάδα σήμερα κατά τη γνώμη μου, Θεία Κοινωνία και ευλογημένη επικοινωνία.
Πέτρος Γαϊτάνος
31 Μαρτίου 2013 μ.Χ
