 |
| Πάνος Μιχαλόπουλος |
Δεν ξανακάνω φυλακή
με τον Καπετανάκη
που ’χει ντούγκλα στο μουστάκι
&---------&
Τη δόλια τη μανούλα μου
την πότισες φαρμάκι,
αχ, εσύ Καπετανάκη.
Τα μελιτζανιά να μην τα βάλει πια.
&----------&
Ξυπνώ και βλέπω σίδερα,
στη γη στερεωμένα
τα παιδάκια τα καημένα.Τα μιλήσαμε, τα συμφωνήσαμε.
Το οποίον αδερφέ Παμεινώντα πες με πόθεν και δεν ακούστηκε, ποιος και δεν το τραγούδησε, σε ποιό μπουζουξίδικο και δεν παίχτηκε ,σε πιο πανηγύρι και δεν παραγγέλθηκε και ποιός δεν χόρεψε με το δράμα του ήρωα του εν λόγω άσματος . (Είναι γνωστή η ιδιαιτερότης του Έλληνος να πούμε να γλεντά με τον πόνο, τη συφορά και το θάνατο. Αυτός και μόνον αυτός.)
Το άσμα στη μορφή που βλέπεις παραπάνω ενεφανίσθη γύρω στα 1950 ή 51 και αγνοώ δε πότες ηχογραφήθηκε. Νομίζω κεκλοφόρησε στας αρχάς του 1970, χωρίς να είμαι και σίγουρος περί τούτου. Ως συνθέτης εμφανίζεται ο Λεονάρδος Μπουρνέλης και στιχουργός ο τραγουδιστής Παναγιώτης Μιχαλόπουλος, αλλά μάλλον είναι η μισή αλήθεια καθ ότι εδώ γίνεται μια ''μεταποίηση'', μια διασκευή (εξαίρετος βεβαίως) , αν θες, παλιού αδέσποτου μουρμούρικου της φυλακής των αρχών του προηγουμένου αιώνα, φαινόμενον συχνόν και μη παρεξηγήσιμο από τους μουσικούς που εν τω τρόπω τούτω, διέσωσαν και διέδωσαν αριστουργήματα ως και το παραπάνω. Ο Ροβερτάκης ισχυριζόταν πως αυτός ήτο ο συνθέτης του Καπετανάκη ,μάλλον αναληθώς όμως.
Δεν έτυχε ποτές του γραμμοφώνισης παλαιόθεν και μόνον μαρτυρίαι υπάρχουσι περί ζωντανών εκτελέσεων του άσματος π.χ. Παπαιωάννου.κλπ
Είναι γραμμένο σε δρόμο ουσάκ και στην πρωθύστερη του μορφή ήτο μάλλον ζεϊμπέκικο ενώ στην νεοτέρα συρτός 2/4. Υπάρχει μαρτυρία περί εκτέλεσις του τραγουδιού με κλαρίνα, να χορεύεται σε κυκλικό χορό, σε πανηγύρια εν τη επαρχία. Αγνοώ περαιτέρω λεπτομέρειας.
Στιχουργικά το άσμα τυγχάνει συγκλονιστικόν, αν και στη μορφή του αύτη λειψό, αποτελεί δε συρραφή παλαιών ρεμπέτικων και δημοτικών δίστιχων, δοσμένων με τοιούτον τρόπο που περιγράφουν συγκλονιστικά το παράπονο και στη συνέχεια την μήνιν του του φυλακισμένου ήρωα προς τον διαυθυντή των φυλακών.
Ας το πάρουμε όμως απ την αρχή με τον ήρωα να υπόσχεται μάλλον στον εαυτό του (τα μιλήσαμε τα συμφωνήσαμε) πως δεν θα ξανακάνει φυλακή με τον (ή στου) Καπετανάκη, προσώπατου ιστοριού, στρατιωτικού ,με το βαθμό του λοχαγού στον πόλεμο του 1921,στη συνέχεια ακόλουθου του Βενιζέλου και μετέπειτα διαυθυντή των φυλακών της Παλιάς Στρατώνας, κάπου κοντά στο Μοναστηράκι, περί τα 1930.
''πούχει ΝΤΟΥΓΚΛΑ(Σ) (σ)το μουστάκι''. Εδώ υπάρχουσι δύο τινές εξήγες περί της ντούγκλας. (Ουδεμία η σχέσις με την λεκτικώς παρεμφερή μπούκλα)Η πρώτη είχε να κάνει με την μόδα της εποχής κείνης, που είχε ως αρσενικό πρότυπο τον τότε μεσορανούντα διάσημο Αμερικανό ηθοποιό Douglas Fairbanks και το είδος του μυστακίου που λανσάριζε ο μόρτης, οπότε πήρε και τ όνομά του. Η δεύτερη είχε να κάνει με ένα καλλυντικό κερί που χρησιμοποιούσαν οι μάγκες προς περιποίησιν του μύστακος ώσπερ είχε ως τίτλο, μάρκα να πούμε , το μικρό όνομα του σταρ. Τώρα απ το Ντάγκλας ως το ντούγκλας , υπάρχει κάποια μικρά διαφορά αλλά ποιός ρεμπέτης κατείχε το Αγγλικό τότενες δια την σωστή προφορά του ονόματος? Έτσι έμεινε το ντούγκλα. Υπάρχει βέβαια και η μουρμούρικη εκδοχή (Πετρόπουλος Ρεμπέτικα Τραγούδια) που λέει ''να του χέσω το μουστάκι" αλλα αυτό τυγχάνει ανεξακρίβωτο και δεν διεσώθη
Παρακάτω εκφράζεται το παράπονο για τον άσχημο τρόπο που φέρθηκε ο εν λογω δ/ντης στην μητέρα του κρατούμενου ''την πότισες φαρμάκι'' κατά το επισκεπτήριο, αμφισβητώντας το ηθική της κατά μια εκδοχή με το '' τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια''.
Στις αρχές του 20ου αιώνα οι πουτάνες χρησιμοποιούσαν ένα αντισηπτικό διάλυμα(κάτι σαν betadine) υπερμαγγανικού καλίου με το οποίο άλειφαν τα εσώρουχα τους για λόγους υγιεινής και απολύμανσις. Το διάλειμμα τούτο είχε χρώμα μελιτζανί (μωβ). Για να μην φαίνονται το λοιπόν οι μωβ στάμπες στις κυλότες τους , οι προπολεμικές ποτάνες φορούσαν μελιτζανιά εσώρουχα. Άρα λοιπόν ο στίχος υπονοεί ''να σταματήσεις να είσαι ποτάνα πια''
Η δεύτερη και πιο αληθοφανής εκδοχή, εννοεί το πένθος. Το μωβ χρώμα είχε ταυτιστεί τότε με το πένθος και τη χηρεία. Ο στίχος αυτός προϋπάρχει των ρεμπέτηδων, όπως σωστότατα επισημαίνει ο κ. Π. Σαββόπουλος ,στην δημοτική ποίηση. Απαντάται στα δημοτικά μας τραγούδια και εννοεί το πένθος. Κάπως έτσι πρέπει να χρησιμοποιήθηκε κι απ ους ρεμπέτες. Νομίζω?
Σ αυτή την εκδοχή βλέπουμε την προτροπή του φυλακισμένου προς τη μάνα του να πάψη την χηρεία και το πένθος της και να ξαναφτιάξει την ζωή της
Παρακάτω ένα απ τα πιο δυνατά δίστιχα'' Ξυπνώ και βλέπω σίδερα
στη γη στερεωμένα
τα παιδάκια τα καημένα...''
που μέσα σε λίγες λέξεις περιγράφεται η ζοφερή πραγματικότης των φυλάκων ,πόσω μάλλον της εποχής εκείνης.( Η παλιά στρατώνα αναφέρεται σε πλήθος ρεμπέτικων τραγουδιών της εποχής, γύρω στα `30)
Στις παλιότερες εκδοχές του άσματος ακούγονται και τα εξής δίστιχα
''Τα χέρια μου στον κελεψέ(χειροπέδες)
κι ο νους μου στην αγάπη
_Ρουφιανιά- Καπετανάκη
πάπια του γιαλού
μην αγαπάς αλλού
η
πάπια χήνα μου
νάχεις το κρίμα μου
η
έλα να δε διώ
να παρηγορηθώ
ή ακόμα
μας έσπασες τον ναργιλέ
εσύ και οι φυλάκοι
-Ρούφιανε - Καπετανάκη....
Ενδεχομένως και κάποια ακόμα που αγνοώ .
Κοντολογίς Παμεινώνδα κι αν δεν σ έπρηξα τα ούμπαλα περί ανάλυσις να πούμε , τοιαύτη είναι η ιστορία του Καπετανάκη και της φυλακής του κι αν κάποιος μόρτης κατέχει κάτι άλλο επί του θέματος ή διαφωνεί με την άποψη μου η έχει να προσθέσει τι ή να διορθώσει οτιδήποτε ,καλώς και αναμένομεν.
Ευπειθώς
Μήτσος ο Τούφας
ΥΓ : Θα επανέλθω με ετέραν ιστορίαν καθ ότι προτιμότερον από το να ασχολούμαι με τα καριόλια της πολιτικής ,τα καμώματα τους και άκρα να μην βγάζω....
