Γράφει ο Σωτήριος Καλαμίτσης
Κάτι κολλήματα που έχω ώρες-ώρες. Μέρες τώρα έχω κολλήσει στη φράση «υπονομεύει την αυθεντία του κράτους δικαίου», την οποία χρησιμοποίησε ο κ. Δένδιας στην προς την Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου επιστολή του, προκειμένου να χαρακτηρισθεί η ΧΑ εγκληματική οργάνωση. Ίσως...
και να τα έχω πάρει στο κρανίο και να μην είναι απλό περαστικό κόλλημα. Και τούτο, διότι στο πρώτο έτος της Νομικής μάθαινα μαζί με τον συμφοιτητή μου Φώτη Κουβέλη ότι άλλο πράγμα είναι το «δίκαιο» και άλλο πράγμα είναι το «δίκηο» και η ιδέα της «δικαιοσύνης» κατά την πλατωνική έννοια. Επίσης, από το σχολείο γνωρίζω ότι «αυθεντία» σημαίνει παν το αδιαμφισβήτητο, κάτι το oποίο συγκεντρώνει το απόλυτο κύρος.
Δίκαιο, λοιπόν, με έμαθαν ότι είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Είναι αδιάφορο αν οι κανόνες αυτοί είναι δίκαιοι υπό την έννοια του ορθού και αγαθού, αρκεί ότι έχουν θεσπισθεί από τα αρμόδια πολιτειακά όργανα και είναι εφαρμοστέοι σε όλους αδιακρίτως. Υπ’ αυτήν την έννοια «το νόμιμον είναι και ηθικόν», όπως μας ενημέρωσε ο αλήστου μνήμης Βουλγαράκης, έστω και αν διαφωνούμε μαζί του. Δεν είναι, όμως, ηθικός κάθε κανόνας που θεσπίζουν οι αντιπρόσωποι [τρόπος του λέγειν] του Έθνους. Ούτε, φυσικά, επιτρέπεται στους δικαστές που εφαρμόζουν τους κανόνες δικαίου, να κρίνουν αν ο κανόνας που καλούνται να εφαρμόσουν είναι αγαθός ή όχι. Δεν μπορεί π.χ. να είναι αγαθός ο κανόνας δικαίου που ορίζει ότι ο κύριος διαμερίσματος εμβαδού 100 μ2 θα πληρώσει χαράτσι € 100, ενώ ο κύριος εμπορικού κέντρου εμβαδού 5.000 μ2 θα πληρώσει € 3.000, ενώ θα έπρεπε να πληρώσει € 10.000 όπως ορίζει και το Σύνταγμα [ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του]. Ο δικαστής, όμως, δεν μπορεί να αποφανθεί ότι ο μικροϊδιοκτήτης θα πληρώσει λιγότερο χαράτσι, ώστε να εξισορροπήσει την κατάσταση κατά την επιταγή του Συντάγματος. Ούτε μπορεί να αποφανθεί ο δικαστής ότι δεν εφαρμόζει ως μη αγαθό τον κανόνα δικαίου που ορίζει ότι αποτελεί τεκμήριο απόκτησης περιουσιακών στοιχείων η αγορά περιδεραίου αξίας € 5.000, αλλά δεν αποτελεί τέτοιο τεκμήριο η συμμετοχή στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου εταιρείας με € 1.000.000.
Όταν, όμως, κάνει κάποιος χρήση του όρου «κράτος δικαίου», δεν μπορεί να εννοεί ότι το κράτος εφαρμόζει απαρεγκλίτως άδικους ή ανήθικους νόμους. Εννοεί ότι υπάρχει κράτος, το οποίο σέβεται και προστατεύει τον πολίτη τόσο από τις αυθαιρεσίες των ευάριθμων Αρχών και των αναρίθμητων Αρχιδίων όσο και από τον "πλησίον" του. Εννοεί ότι εφαρμόζει τον σωστό νόμο προς κάθε κατεύθυνση αδιαλείπτως και χωρίς την παραμικρή διάκριση. Βέβαια, η πρώτη λέξη που με κεραυνοβόλησε είναι η λέξη «αυθεντία». Ψαχνόμουν επί ώρες να συλλάβω το βαθύτερο νόημα που ήθελε να μεταδώσει ο υπουργός μέχρι που αλίευσα στο διαδίκτυο κείμενο της Γερμανίδος φιλοσόφου Hannah Arendt που εξηγεί ότι:
«Η αυθεντία εφ’ όσον πάντοτε απαιτεί υπακοή, συνήθως ταυτίζεται εσφαλμένα με κάποια μορφή εξουσίας ή βίας. Εν τούτοις, η αυθεντία αποκλείει τη χρήση εξωτερικών μέσων καταναγκασμού – εκεί όπου χρησιμοποιείται ισχύς, η αυθεντία καθ’ εαυτήν έχει αποτύχει. Η αυθεντία από την άλλη πλευρά είναι ασυμβίβαστη με την πειθώ, η οποία προϋποθέτει ισότητα και επιτυγχάνεται μέσω μιας διαδικασίας ανταλλαγής επιχειρημάτων. Κάθε φορά που χρησιμοποιούνται επιχειρήματα, η αυθεντία σχολάζει. Απέναντι στην εξισωτική τάξη της πειθούς ορθώνεται η αυταρχική τάξη, η οποία πάντα είναι ιεραρχική. Εάν η αυθεντία πρόκειται να οριστεί καθόλου, τότε πρέπει να τεθεί σε αντιδιαστολή τόσο προς τον καταναγκασμό δια της ισχύος, όσο και προς την πειθώ δια επιχειρημάτων. (Η αυταρχική σχέση μεταξύ όποιου δίνει εντολές και όποιου υπακούει δεν στηρίζεται ούτε στον κοινό νου ούτε στην εξουσία του ενός που προστάζει – ο κοινός τόπος τους είναι η ιεραρχία καθ’ εαυτήν, την ορθότητα και τη νομιμότητα της οποίας αναγνωρίζουν αμφότεροι και έχουν μια προκαθορισμένη σταθερή σχέση μέσα σ’ αυτήν). Το ζήτημα τούτο έχει ιστορική σπουδαιότητα – μια άποψη της έννοιάς μας της αυθεντίας είναι πλατωνική στην καταγωγή της, και όταν ο Πλάτων άρχισε να σκέφτεται την εισαγωγή της αυθεντίας στον χειρισμό των δημόσιων υποθέσεων της πόλης, ήξερε ότι ζητούσε μια εναλλακτική λύση στον κοινό ελληνικό τρόπο χειρισμού των εγχώριων υποθέσεων, τον πειθαναγκασμό (πείθειν) όπως και στον κοινό τρόπο χειρισμού των εξωτερικών υποθέσεων, την ισχύ και τη βία».
Εντάξει κ. Δένδια μου, τώρα το έπιασα το υπονοούμενο. Όποιος υπονομεύει την ισχύ και τη νόμιμη βία του κράτους, άρα την αυθεντία του, είναι εν δυνάμει είτε μέλος εγκληματικής οργάνωσης είτε δράστης του αδικήματος της αντίστασης κατά της Αρχής, εξ ου και διαδηλώνων ψεκάζεται ή δέρεται ανηλεώς. Μόνον που στην εποχή που ζούμε η φράση σας «αυθεντία του κράτους δικαίου» θα πρέπει να διδάσκεται του λοιπού στα σχολεία μας ως παράδειγμα σχήματος οξύμωρου. Εκτός αν άλλο θέλατε να πείτε και άλλο είπατε. Αν, όμως, πράγματι εννοείτε ως αυθεντία το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» και ως «δίκαιο» το εν στενή εννοία δίκαιο που έμαθα στη Νομική, πάω πάσο και σας δίνω μια πάσα: θυμηθείτε κ. υπουργέ το πραξικόπημα των υπαλλήλων της Βουλής την 07.11.2012, επειδή τόλμησε ο Στουρνάρας να εισαγάγει τροπολογία, με την οποίαν οι εν λόγω υπάλληλοι θα εξισώνονταν με όλους τους άλλους δημοσίους υπαλλήλους. Κατέβασαν τα μολύβια και ο Ναός της Δημοκρατίας παρέλυσε μέχρις ότου ανακρούσει πρύμναν ο υπουργός, ήτοι επί ημίωρον περίπου, μέχρι, δηλαδή, να αναγνωρίσει και αυτός την «αυθεντίαν του κράτους δικαίου», την οποίαν απεπειράθη να υπονομεύσει. Εγώ, όμως, ουδ’ επί στιγμήν διενοήθην τότε ότι οι εν λόγω μανδαρίνοι υπενόμευσαν την αυθεντία σας ως υπηρετών ενός κράτους δικαίου [έστω λακέδων της τρόικα].
Απλώς σκέφτηκα ότι δεν υπάρχει κράτος.
Παρεμπιπτόντως δε, μήπως θα έπρεπε να μαζέψετε τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης που δήλωσε ότι η «βία προκαλεί τον φαύλο κύκλο της βίας»; Εγώ είδα βία μόνον από πλευράς ΧΑ. Δεν είδα κάποιον άλλον να αντεπιτίθεται ασκών βία. Πού τον είδε τον κύκλο και μάλιστα φαύλο ο Αντιπρόεδρος; Εκτός αν εννοεί ότι πλακώνονται μεταξύ τους ΧΑ και Αστυνομικοί αλληλοδιαδόχως, πράγμα που επίσης δεν υπέπεσε στην αντίληψή μου.
Μήπως τελικά πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το περιεχόμενο του όρου «κράτος», ώστε στη συνέχεια να ασχοληθούμε με το «δίκαιο» και την «αυθεντία»; Διότι η οργάνωση της ελληνικής πολιτείας σε κράτος μάλλον δεν ανταποκρίνεται σ' αυτό που διδάσκουν οι νομικές και πολιτικές επιστήμες. Στην έρευνά μας να χρησιμοποιήσουμε και αναλύσουμε πλείστα όσα παραδείγματα του δημόσιου βίου, μεταξύ των οποίων και τις τελευταίες δηλώσεις του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης κ. Ρουπακιώτη, ο οποίος κατήγγειλε ότι οι υπουργοί της συγκυβέρνησης επεδίδοντο σε εκκαθάριση των ποινικών μητρώων των δικών τους, ώστε να αποφύγουν τη διαθεσιμότητα. Γι’ αυτό το κράτος μιλάμε; Γι’ αυτό το κράτος δικαίου; Για την αυθεντία αυτού του κράτους; Και για τέτοιο ήθος δημοσίων ανδρών που δέχονται να υπηρετούν ως υπουργοί ένα τέτοιο κράτος αντί να υποβάλουν την παραίτησή τους;
Σωτήριος Καλαμίτσης
Φίλος του γιατρού Γωγούση
