Είπαμε σε προηγούμενο άρθρο, ποιό είναι το πιο συνηθισμένο ορθογραφικό λάθος σε κείμενα από μας τους νεοέλληνες. Είναι η απουσία τόνου στα ερωτηματικά "πού" και "πώς".
Είναι η μη κατανόηση της παθητικής φωνής των ρημάτων, το μπέρδεμα δηλαδή του -αι με το -ε.
Στην παθητική φωνή τα ρήματα καταλήγουν σε -αι
Με απλά λόγια:
γράφουμε - παραδείγματα σωστής χρήσης:
-Ο Γκάλης θεωρείται ως ο καλύτερος καλαθοσφαιριστής" (παθητική φωνή)
-Ο Γκάλης θεωρείται ως ο καλύτερος καλαθοσφαιριστής" (παθητική φωνή)
-Μα κύριε, θεωρείτε ότι έχετε δίκαιο; (ενεργητική φωνή)
-Εκτιμάται ότι ο χειμώνας θα είναι βαρύς (παθητική φωνή, εκτιμάται από κάποιους)
-Εκτιμάτε κύριε Υπουργέ, την ψήφο του λαού; (ενεργητική φωνή)
-ο λαός αφήνεται στην τύχη του, από τους πολιτικούς (παθητική φωνή)
-μην αφήνετε τίποτε στην τύχη (ενεργητική φωνή)
-ενοικιάζεται τριάρι διαμέρισμα (παθητική φωνή)
-ενοικιάζετε κάποιο από τα σπίτια σας, κύριε; (ενεργητική φωνή)
-ενοικιάζεται τριάρι διαμέρισμα (παθητική φωνή)
-ενοικιάζετε κάποιο από τα σπίτια σας, κύριε; (ενεργητική φωνή)
Αναλυτικά:
Ενεργητική και παθητική φωνή
(Βασίλης Πρασσάς, Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, εκδόσεις Κοκοτσάκης)
1) Τα ρήματα της Νέας Ελληνικής διαθέτουν δύο διαφορετικές ομάδες προσωπικών καταλήξεων, οι οποίες σχετίζονται και καθορίζουν τη γραμματική κατηγορία της φωνής. Έτσι, τα ρήματα έχουν δύο φωνές, την ενεργητική και την παθητική (ή μεσοπαθητική) και ανάλογα κλίνονται.
2) Στην ενεργητική φωνή ανήκουν τα ρήματα που έχουν κατάληξη –ω ή –ώ (π.χ. δένω, αγαπώ) και δηλώνουν / σημαίνουν:
¨ Κατά κανόνα ότι το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο ή πράγμα (ενεργητικά μεταβατικά ρήματα), οπότε έχουν αντικείμενο, π.χ. «τα παιδιά χτυπούν τη γάτα».
¨ Ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά η ενέργεια δε μεταβαίνει σε κάποιο πρόσωπο ή πράγμα (ενεργητικά αμετάβατα ρήματα), οπότε δεν έχουν αντικείμενο, π.χ. «οι εργάτες απεργούν».
¨ Μερικά ενεργητικά ρήματα είναι απαντούν τόσο ως μεταβατικά όσο και ως αμετάβατα (τρέχω, γελώ, περπατώ, πεθαίνω, ζωντανεύω).
¨ Μερικά ενεργητικά μεταβατικά ρήματα δεν εκφράζουν ενέργεια, αλλά κατάσταση (πιστεύω / μοιάζω)
¨ Μερικά ρήματα με καταλήξεις ενεργητικής φωνής δεν εκφράζουν ενέργεια, αλλά αίσθηση ή αντίληψη (πονώ, νιώθω, ακούω, ξέρω, βλέπω, παρατηρώ κ.λπ.). Κάποια από αυτά είναι μεταβατικά, έχουν δηλαδή αντικείμενο (ακούω, βλέπω, ξέρω κ.λπ.), ενώ άλλα είναι αμετάβατα, δεν έχουν δηλαδή αντικείμενο, π.χ. «πονώ». επίσης κάποια από αυτά μπορούν να εμφανίζονται και στη μεσοπαθητική φωνή (ακούω → ακούομαι).
3) Στην παθητική (μεσοπαθητική) φωνή ανήκουν τα ρήματα με κατάληξη –μαι (π.χ. δένομαι, αγαπιέμαι) και δηλώνουν / σημαίνουν:
¨ Ότι το υποκείμενο δέχεται την ενέργεια (παθητική φωνή και διάθεση), ο δράστης δηλαδή παρουσιάζεται από την προοπτική του δέκτη (Η γάτα χτυπήθηκε από τα παιδιά).
¨ Ότι το υποκείμενο επηρεάζει τη δράση και συγχρόνως επηρεάζεται από αυτή (μέση φωνή και διάθεση). Στην κατηγορία αυτή έχουμε δύο περιπτώσεις: α) το υποκείμενο δηλώνει έναν δράστη που με τη δράση του επηρεάζει τον ίδιο του τον εαυτό (αυτοπάθεια), π.χ. «Ντύθηκα στα γρήγορα» και β) το υποκείμενο δηλώνει δύο δράστες που μέσω της δράσης τους επηρεάζουν ο ένας τον άλλον (αλληλοπάθεια), π.χ. «Ο Άκης και ο Νίκος τσακώνονται».
4) Πολλά ρήματα σχηματίζουν και τις δύο φωνές.
5) Υπάρχουν, όμως, κάποια ρήματα που σχηματίζουν μόνο την ενεργητική (φτάνω, πηγαίνω, τρέχω, ζω, ξυπνώ, υπάρχω, κρυώνω, τρομάζω κ.λπ.).
6) Άλλα πάλι σχηματίζουν μόνο τη μεσοπαθητική φωνή (έρχομαι, αισθάνομαι, γίνομαι, δέχομαι, φοβούμαι, θυμούμαι, εργάζομαι, εύχομαι, σέβομαι, συλλογίζομαι, σκέφτομαι, αγωνίζομαι κ.λπ.) και χρησιμοποιούνται άλλοτε ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα.
7) Αποθετικά ρήματα ονομάζονται τα ρήματα που χρησιμοποιούνται μόνο στη μεσοπαθητική φωνή. Μερικά, μάλιστα, από αυτά εμφανίζουν την κατεξοχήν χρήση της ενεργητικής διάθεσης: χρησιμοποιούνται ως μεταβατικά και παίρνουν αντικείμενο σε πτώση αιτιατική (αισθάνομαι κάτι, εισηγούμαι κάτι, εκδικούμαι κάποιον, αρνούμαι κάτι, ερωτεύομαι κάποιον, θυμάμαι κάτι, μιμούμαι κάποιον, ονειρεύομαι κάτι, σιχαίνομαι κάτι, φοβάμαι κάτι, χρειάζομαι κάτι κ.λπ.).
Συναγόμενο συμπέρασμα: η ενεργητική και μεσοπαθητική φωνή δεν ταυτίζονται πάντα με τη σημασία / διάθεση των ρημάτων, π.χ. σκέφτομαι: παθητική φωνή με ενεργητική όμως σημασία. Άρα, οι φωνές αφορούν μόνο τη μορφή-μορφολογία του ρήματος.
8) Λειτουργίες και χρήσεις της ενεργητικής και μεσοπαθητικής φωνής (για ποιο λόγο επιλέγουμε τη μια ή την άλλη και τι πετυχαίνουμε):
¨ Την ενεργητική φωνή τη χρησιμοποιούμε για να εστιάσουμε την προσοχή / δώσουμε έμφαση στην ενέργεια του ρήματος.
Την μεσοπαθητική φωνή τη χρησιμοποιούμε για να δώσουμε έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας και χρησιμοποιείται κυρίως τον επίσημο, επιστημονικό ή δημοσιογραφικό λόγο, ιδίως όταν δεν ξέρουμε το δράστη της ενέργειας ή δε θέλουμε να τον αναφέρουμε ή εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
(Βασίλης Πρασσάς, Θεωρία και Πράξη, Έκφραση-Έκθεση Γ΄ Λυκείου, εκδόσεις Κοκοτσάκης)
Αναγνώριση-εντοπισμός:
Ø Ενεργητική σύνταξη ή διάθεση έχουμε όταν διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα ενεργητικής διάθεσης, π.χ. χτυπώ, θερμαίνει, …
Ø Παθητική σύνταξη ή διάθεση έχουμε όταν διατυπώνεται ένα νόημα με ρήμα παθητικής διάθεσης, π.χ. χτυπήθηκαν, θερμαίνεται, …
Αιτιολόγηση της επιλογής ή της λειτουργίας
Ενεργητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Ο Χρήστος χτύπησε τη γάτα»
Με την ενεργητική σύνταξη:
Ø Δίνεται έμφαση (εξαίρεται) στο δράστη, δηλαδή στο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, που προβαίνει σε μια ενέργεια («Ο Χρήστος»). Έτσι, το γραμματικό υποκείμενο (το υποκείμενο της πρότασης, δηλαδή «Ο Χρήστος») συμπίπτει με το λογικό υποκείμενο-δράστη (το υποκείμενο που με βάση το νόημα ενεργεί, δηλαδή «Ο Χρήστος»).
Ø Το ύφος γίνεται πιο άμεσο, προσωπικό, ζωντανό, ενώ ο λόγος, επειδή ακολουθεί τη λογική σειρά των μετεχόντων στην ενέργεια-δράση, είναι πιο καθαρός και κατανοητός, διευκολύνοντας τις διαδικασίες πρόσληψης και κατανόησης των νοημάτων.
Παθητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Η γάτα χτυπήθηκε από τον Χρήστο»
Με την παθητική σύνταξη:
Ø Η δράση παρουσιάζεται από την προοπτική-οπτική γωνία του δέκτη, από την προοπτική δηλαδή αυτού που δέχεται ή βιώνει την ενέργεια του λογικού υποκειμένου («Η γάτα»). Άρα, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα/στο δέκτη της ενέργειας του ρήματος που δηλώνεται με την ενεργητική σύνταξη-διάθεση. Ο δέκτης (που αποτελεί το λογικό αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης, δηλαδή «τη γάτα») δηλώνεται ως υποκείμενο της παθητικής σύνταξης («Η γάτα») και ο δράστης (που αποτελεί το λογικό υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης, δηλαδή «Ο Χρήστος») δηλώνεται με τη μορφή ποιητικού αιτίου («από τον Χρήστο») και συχνά έχει περιφερειακό ρόλο[1].
Ø Το ύφος γίνεται πιο απρόσωπο και τυπικό, ενώ ο λόγος αποκτά μεγαλύτερη πλοκή και γίνεται πιο σύνθετος.
Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
Η διαδικασία μετατροπής της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική και αντίστροφα είναι η εξής:
1) Αν το ρήμα είναι μονόπτωτο (παίρνει ένα αντικείμενο), τότε:
Ø Το ρήμα ενεργητικής διάθεσης μετατρέπεται σε ρήμα παθητικής διάθεσης.
Ø Το αντικείμενο του μονόπτωτου μεταβατικού ρήματος μετατρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος.
Ø Το υποκείμενο του μονόπτωτου μεταβατικού ρήματος μετατρέπεται σε ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήματος.
Π.χ. «Ο Άρης χτύπησε τον Κώστα.» (ενεργητική)
«Ο Κώστας χτυπήθηκε από τον Άρη.» (παθητική)
Όταν τα ρήματα συμπληρώνονται με εξαρτημένη πρόταση με το ότι ή να (δευτερεύουσα ονοματική ειδική ή βουλητική) ως αντικείμενο, στην παθητική σύνταξη-διάθεση προβάλλεται η εξαρτημένη πρόταση ως υποκείμενο.
Π.χ. «Οι γονείς μου αποφάσισαν να αλλάξουμε σπίτι» (ενεργητική)
«Αποφασίστηκε από τους γονείς μου να αλλάξουμε σπίτι» (παθητική)
2) Αν το ρήμα είναι δίπτωτο (παίρνει δύο αντικείμενα, άμεσο και έμμεσο), τότε:
Ø Το ρήμα ενεργητικής διάθεσης μετατρέπεται σε ρήμα παθητικής διάθεσης.
Ø Το άμεσο αντικείμενο του δίπτωτου μεταβατικού ρήματος μετατρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος.
Ø Το έμμεσο αντικείμενο του δίπτωτου μεταβατικού ρήματος συνήθως διατηρείται ή γίνεται εμπρόθετο αντικείμενο του παθητικού ρήματος.
Ø Το υποκείμενο του δίπτωτου μεταβατικού ρήματος μετατρέπεται σε ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήματος.
Π.χ. «Ο καθηγητής εξετάζει τους μαθητές μαθηματικά (ή στα μαθηματικά).» (ενεργητική)
«Οι μαθητές εξετάζονται μαθηματικά (ή στα μαθηματικά) από τον καθηγητή.» (παθητική)
Υποπεριπτώσεις:
Όταν τα ρήματα συντάσσονται-συμπληρώνονται με ένα ονοματικό στοιχείο ως άμεσο αντικείμενο και μία εξαρτημένη πρόταση (δευτερεύουσα ονοματική) ως έμμεσο αντικείμενο, τότε στην παθητική σύνταξη-διάθεση προβάλλεται το ονοματικό στοιχείο (άμεσο αντικείμενο) ως υποκείμενο.
Π.χ. «Ο δάσκαλος ενημέρωσε τον μαθητή ότι πέτυχε στις εξετάσεις» (ενεργητική)
«Ο μαθητής ενημερώθηκε από το δάσκαλο ότι πέτυχε στις εξετάσεις» (παθητική)
Όταν τα ρήματα (ρήματα με σημασία τύπου επιβάλλω και λέω, π.χ. ανακοινώνω, αναφέρω, αναθέτω, απαιτώ, επιβάλλω, γράφω, λέω, επιτρέπω, ζητάω, υπαγορεύω, υπενθυμίζω, ψιθυρίζω, οφείλω, προτείνω, συνιστώ) συντάσσονται-συμπληρώνονται με μία εξαρτημένη πρόταση (δευτερεύουσα ονοματική) ως άμεσο αντικείμενο και με ένα προθετικό σύνολο ως έμμεσο αντικείμενο, τότε στην παθητική σύνταξη-διάθεση προβάλλεται η εξαρτημένη πρόταση (άμεσο αντικείμενο) ως υποκείμενο.
Π.χ. «Ο διευθυντής ανακοίνωσε στους μαθητές ότι αύριο δε θα λειτουργήσει το σχολείο» (ενεργητική)
«Ανακοινώθηκε στους μαθητές (από τον διευθυντή) ότι αύριο δε θα λειτουργήσει το σχολείο» (παθητική)
Σπανιότερα, ορισμένα ρήματα προσφέρουν τη δυνατότητα, κατά την παθητική σύνταξη-διάθεση, να προβληθεί ως υποκείμενο το έμμεσο αντικείμενο της ενεργητικής σύνταξης.
Π.χ. «Ο Γιάννης φόρτωσε την ευθύνη στους άλλους για την καταστροφή του θρανίου» (ενεργητική)
«Οι άλλοι φορτώθηκαν την ευθύνη (από τον Γιάννη) για την καταστροφή του θρανίου» (παθητική)
«Ο εργοδότης δεν πλήρωσε τις υπερωρίες στους εργαζόμενους» (ενεργητική)
«Οι εργαζόμενοι δεν πληρώθηκαν τις υπερωρίες (από τον εργοδότη)» (παθητική)
3) Αν το ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές, από τις οποίες η πρώτη είναι αντικείμενο και η δεύτερη κατηγορούμενο του αντικειμένου, τότε:
Ø Το ρήμα ενεργητικής διάθεσης μετατρέπεται σε ρήμα παθητικής διάθεσης.
Ø Η αιτιατική που είναι αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος.
Ø Η αιτιατική που είναι κατηγορούμενο του αντικειμένου του ενεργητικού ρήματος μετατρέπεται σε πτώση ονομαστική και γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου του παθητικού ρήματος.
Ø Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος μετατρέπεται σε ποιητικό αίτιο του παθητικού ρήματος.
Π.χ. «Ο καθηγητής χαρακτήρισε την Άννα αδιάφορη.» (ενεργητική)
«Η Άννα χαρακτηρίστηκε αδιάφορη από τον καθηγητή.» (παθητική)
4) Αν το ενεργητικό μεταβατικό ρήμα λήγει σε –μαι, τότε δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ίδιο και ως ρήμα παθητικής διάθεσης και αν σχηματίζει παθητική διάθεση τη σχηματίζει περιφραστικά με το ένα μέρος να προέρχεται από το θέμα του.
Π.χ. «Οι ισχυροί εκμεταλλεύονται τους αδύνατους.» (ενεργητική)
«Οι αδύνατοι γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ισχυρούς.» (παθητική)
Παραδείγματα τέτοιων ρημάτων:
Ενεργητική διάθεση
Παθητική διάθεση
εκμεταλλεύομαι κάτι
κάτι γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης
αντιλαμβάνομαι κάτι
κάτι γίνεται αντιληπτό
ανέχομαι κάτι
κάτι γίνεται ανεκτό
δέχομαι κάτι
κάτι γίνεται δεκτό
περιποιούμαι κάποιον
κάποιος δέχεται (τις) περιποιήσεις
υπόσχομαι να ή ότι…
δίνεται (η) υπόσχεση να ή ότι…
5) Άλλες περιπτώσεις:
Ορισμένα από τα ρήματα που δηλώνουν συναίσθημα ή γνώση συμπληρώνονται στην ενεργητική σύνταξη-διάθεση από αντικείμενο που δηλώνει αυτόν που βιώνει την ενέργεια και στην παθητική σύνταξη-διάθεση προβάλλουν τον βιώνοντα ως υποκείμενο. Το δε υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης στην παθητική δεν δηλώνεται με ποιητικό αίτιο, αλλά με ένα συμπλήρωμα με την πρόθεση με ή για.
Π.χ. «Αυτό δεν σε ικανοποιεί!» (ενεργητική)
«Δεν ικανοποιείσαι με αυτό!» (παθητική)
«Η πολιτική ενδιαφέρει ελάχιστα τους νέους» (ενεργητική)
«Οι νέοι ενδιαφέρονται ελάχιστα για την πολιτική» (παθητική)
Στην κατηγορία αυτών των ρημάτων εντάσσονται και αυτά που στην παθητική σύνταξη είναι δυνατή η χρήση διαφορετικών συμπληρωμάτων, π.χ.:
· Κάτι απογοητεύει ή ενθουσιάζει ή ενοχλεί ή εντυπωσιάζει ή ικανοποιεί ή ξετρελαίνει ή παραξενεύει ή πειράζει κάποιον (ενεργητική) → κάποιος απογοητεύεται ή ενθουσιάζεται ή ενοχλείται ή εντυπωσιάζεται ή ικανοποιείται ή ξετρελαίνεται ή πειράζεται με κάτι ή από κάτι (παθητική)
· Κάτι στεναχωρεί κάποιον (ενεργητική) → κάποιος στεναχωριέται με κάτι ή για κάτι
· Κάτι λυπεί κάποιον (ενεργητική) → κάποιος λυπάται για κάτι ή εξαιτίας κάποιου
Σε ορισμένα ρήματα (π.χ. ενσωματώνει, περιέχει, περιλαμβάνει) το υποκείμενο ενεργητικής διάθεσης αντιστοιχεί στην παθητική διάθεση με συμπλήρωμα του τόπου.
Π.χ. «Η τιμή περιλαμβάνει και τα έξοδα μετακίνησης» (ενεργητική)
«Τα έξοδα μετακίνησης περιλαμβάνονται στην τιμή» (παθητική)
Τέλος, το υποκείμενο της ενεργητικής σύνταξης-διάθεσης μπορεί στην παθητική να αποδοθεί και με γενική προσδιοριστική.
Π.χ. «Ο άνθρωπος δε θα χάσει την πίστη του, αν αγωνίζεται για υψηλά ιδανικά» (ενεργητική)
«Η πίστη του ανθρώπου δε θα χαθεί,
Ακόμη πιο αναλυτικά
1. Θέμα Εναλλαγή ενεργητικής-παθητικής φωνής
Κωδικός: ΓΓ-24
Κατηγορία: Σύνταξη
Συντάκτης: Γιάννης Γαλανόπουλος
2. Παραδείγματα:
Ο Ηλίας έχτισε το σπίτι. / Το σπίτι χτίστηκε από τον Ηλία.
Οι καθηγητές του τον χαρακτήρισαν έξυπνο. / Ο Νίκος χαρακτηρίστηκε έξυπνος από τους καθηγητές του.
Τον καθηγητή ενθουσίασαν οι γνώσεις των μαθητών του. / Ο καθηγητής ενθουσιάστηκε από τις γνώσεις των μαθητών του. / Ο καθηγητής ενθουσιάστηκε με τις γνώσεις των μαθητών του.
Ο διευθυντής δέχτηκε τους εργαζομένους. / Οι εργαζόμενοι έγιναν δεκτοί από το διευθυντή.
3. Επίπεδο-Βαθμός δυσκολίας:
Δ΄ ΚΕΓ και 3 ΕΚΠΑ
4. Προαπαιτούμενη γνώση:
Φωνή (ενεργητική - παθητική)
Ρηματικές καταλήξεις (ενεργητικής - παθητικής φωνής)
Υποκείμενο
Αντικείμενο
5. Πιθανά λάθη:
Δυσκολία κατά τη μετατροπή μιας πρότασης με σύνταξη ενεργητική σε άλλη με σύνταξη παθητική, και το αντίστροφο.
6. Περιγραφή:
Στην Ελληνική, σε πολλές περιπτώσεις, συναντάμε το ίδιο ρήμα και στην ενεργητική και στην παθητική φωνή. Η ενεργητική φωνή δηλώνει ότι το υποκείμενο του ρήματος (πρόσωπο ή πράγμα) δρα, ενώ η παθητική φωνή δηλώνει ότι το υποκείμενο δέχεται την ενέργεια του ρήματος ή επηρεάζεται από αυτή. Το άμεσο αντικείμενο της ενεργητικής αντιστοιχεί στο υποκείμενο της παθητικής, ενώ το υποκείμενο της ενεργητικής αντιστοιχεί στο ποιητικό αίτιο της παθητικής. Με την ενεργητική σύνταξη εξαίρεται η δράση του υποκειμένου, ενώ με την παθητική σύνταξη εξαίρεται το αποτέλεσμα της ενέργειας του υποκειμένου.
α) Ο Νίκος βρήκε το βιβλίο. Το βιβλίο βρέθηκε από το Νίκο.
Όταν η ενεργητική σύνταξη μετατρέπεται σε παθητική, το αντικείμενο του μονόπτωτου ρήματος της ενεργητικής φωνής γίνεται υποκείμενο του παθητικού (το βιβλίο) και το υποκείμενό του γίνεται ποιητικό αίτιο (από το Νίκο).
β) Ο καθηγητής τού έδωσε συστατική επιστολή.
Η συστατική επιστολή τού δόθηκε από τον καθηγητή.
Η συστατική επιστολή δόθηκε σ' αυτόν από τον καθηγητή.
Ο δάσκαλος εξετάζει τα παιδιά φυσική.
Τα παιδιά εξετάζονται φυσική από το δάσκαλο.
Τα παιδιά εξετάζονται στη φυσική από το δάσκαλο.
Αν το ρήμα της ενεργητικής είναι δίπτωτο, κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη το έμμεσο αντικείμενο συνήθως διατηρείται, μπορεί όμως να γίνει και εμπρόθετο (σ' αυτόν, στη φυσική).
γ) Οι συνάδελφοι χαρακτήρισαν το Γιώργο εργατικό.
Ο Γιώργος χαρακτηρίστηκε εργατικός από τους συναδέλφους.
Όταν το ρήμα της ενεργητικής έχει και τα δύο αντικείμενα στην αιτιατική, τότε κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σε παθητική σύνταξη το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο και η δεύτερη αιτιατική που ήταν κατηγορούμενο του αντικειμένου γίνεται κατηγορούμενο του υποκειμένου του παθητικού ρήματος.
δ) Όταν ένα ρήμα δηλώνει ψυχική διάθεση, τότε η αιτία αυτής της ψυχικής διάθεσης μπορεί να εκφραστεί ως ποιητικό αίτιο (με χρήση της πρόθεσης από) ή ως όργανο (με χρήση της πρόθεσης με):
Τον καθηγητή τον ενθουσίασαν οι γνώσεις των μαθητών.
Ο καθηγητής ενθουσιάστηκε από τις γνώσεις των μαθητών του.
Ο καθηγητής ενθουσιάστηκε με τις γνώσεις των μαθητών του.
Η απόφαση του δήμου απογοήτευσε τους πολίτες.
Οι πολίτες απογοητεύτηκαν από την απόφαση του δήμου.
Οι πολίτες απογοητεύτηκαν με την απόφαση του δήμου.
’λλα τέτοια ρήματα είναι τα εξής: ενοχλώ, εντυπωσιάζω, ικανοποιώ, λυπώ, νοιάζει, ξετρελαίνω, παραξενεύω, πειράζω, στενοχωρώ.
ε) Τα αποθετικά ρήματα έχουν παθητική μορφολογία αλλά ενεργητική σημασία. Αυτά τα ρήματα μπορεί να είναι μεταβατικά. Όμως κατά τη μετατροπή της σύνταξης σε παθητική δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν τα ίδια και ως ρήματα παθητικής διάθεσης. Έτσι, μερικά από αυτά που μπορούν να σχηματίζουν παθητική διάθεση (παθητική σημασία) το κάνουν με περίφραση, που το ένα μέρος της προέρχεται από το θέμα τους:
Ο διευθυντής δέχτηκε τους υπαλλήλους.
Οι υπάλληλοι έγιναν δεκτοί από το διευθυντή.
Ο εργοδότης εκμεταλλεύεται τους εργαζομένους.
Ο εργαζόμενοι γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον εργοδότη.
