Των Β. Στολάκη, Ε. Καραβασίλη, Λ. Ζαβλιάρη
... «τυπικές και άτυπες διοικήσεις» σωφρονιστικών καταστημάτων είναι ορισμένα από αυτά που συμβαίνουν πίσω από τις κλειστές πόρτες των φυλακών και βλέπουν εκ νέου το φως της δημοσιότητας με αφορμή τον θανατηφόρο βασανισμό του Ιλί Καρέλι, στον οποίο σύμφωνα με δήλωσή του συμμετείχε και ο πρόεδρος των σωφρονιστικών υπαλλήλων Νιγρίτας. Η δολοφονία Καρέλι που ήρθε ως… απάντηση στη δολοφονία Τσιρώνη, υπαλλήλου των φυλακών φέρνει ξανά στο προσκήνιο αυτό που, όπως καταγγέλλουν οι αρμόδιοι, επιχειρείται τόσα χρόνια: «να παραμείνει το σύστημα των φυλακών κλειστό και αδιαφανές». Την ίδια ώρα, δικαστικοί, πολιτικοί και συνδικαλιστές του χώρου μιλούν για «πανεπιστήμιο του εγκλήματος», «για διακίνηση ναρκωτικών και χρημάτων» και για «ισχυρούς των φυλακών».
«Η κατάσταση και σήμερα παραμένει η ίδια. Κρατούμενοι απειλούν μέχρι και εισαγγελείς. Μιλάμε για πανεπιστήμιο του εγκλήματος» τονίζει στην «Κ» η ανεξάρτητη βουλευτής Θεσσαλονίκης Χρυσούλα Γιαταγάνα και πρώην εισαγγελέας, γνωστή στο πανελλήνιο για την έρευνα που είχε κάνει στο παρελθόν στις φυλακές του Γεντί Κουλέ για τις σχέσεις διοίκησης της φυλακής με τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους και τους κρατούμενους. «Στο παρελθόν με κάθισαν στο σκαμνί για τις αποκαλύψεις στις οποίες είχα προχωρήσει. Δεν επηρεάζονται μόνο εισαγγελείς. Υπάρχει ένα κύκλωμα το οποίο εγώ προσωπικά το έζησα. Μέσα σε κάθε φυλακή υπάρχει η επίσημη διοίκηση και η ανεπίσημη, που αυτή διοικεί τις φυλακές. Υπάρχει αρχηγός φυλακής που διοικεί τη φυλακή. Ελέγχει τα πάντα. Διακίνηση ναρκωτικών, χρήματα που μπαινοβγαίνουν» λέει η κ. Γιαταγάνα. Συμπληρώνει πως «η ανεπίσημη διοίκηση συνεργάζεται με την επίσημη. Αν κάπου τα χαλάσουν και τα παράνομα κυκλώματα δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους τότε βλέπουμε περιστατικά εξεγέρσεων. Παλιά ο εισαγγελέας φυλακών δεν είχε πατήσει ποτέ μέσα στα σωφρονιστικά καταστήματα». Η πρώην εισαγγελέας εστιάζει επίσης στο γεγονός ότι κατά την έρευνά της είχε γίνει δέκτης καταγγελιών για διακίνηση ναρκωτικών, ξυλοδαρμών και βιασμών. «Η διοίκηση τότε δεν ήθελε να με αφήσει να μπω μέσα στις φυλακές. Ο τότε διευθυντής, μου είχε πει ότι δεν θα μπεις μέσα. Από εδώ έχουν περάσει εισαγγελάρες και εισαγγελάρες και δεν έχουν μπει μέσα» συνεχίζει. «Ήταν μια φρίκη η κατάσταση στις φυλακές και εξακολουθεί να είναι φρίκη. Σωφρονισμός δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Είναι ένα πανεπιστήμιο του εγκλήματος οι φυλακές. Κυριαρχούν οι βασανισμοί και οι βιασμοί. Στο Γεντί Κουλέ στις φυλακές ανηλίκων είχαν μαζί στο ίδιο κελί κρατούμενο για… βιασμούς ανηλίκων. Δεν γινόταν και δεν γίνεται διαχωρισμός» αναφέρει. Η ίδια καταγγέλλει επίσης ότι «στο παρελθόν οι διοικήσεις φυλακών τάιζαν με σκουλικιασμένα φασόλια τους κρατούμενους και έπαιρναν τα προϊόντα οι ίδιοι στα σπίτια τους. Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι παθαίνει κάποιος όταν μπει στη φυλακή για οικονομικά ζητήματα. Θα βγει αγρίμι» καταλήγει η κ. Γιαταγάνα.
Οι νόμοι των φυλακών
Μιλώντας στην «Κ» ο καθηγητής εγκληματολογίας και βουλευτής της Δημοκρατικής Αριστεράς, Γιάννης Πανούσης επισημαίνει ότι «δεν υπάρχει ένας νόμος στις φυλακές, υπάρχουν πολλοί». «Υπάρχει για παράδειγμα ο νόμος που υπαγορεύει τη βοήθεια σε συγκρατούμενους, ο νόμος της ομερτά, ο νόμος των ισχυρών, ο νόμος των ομοεθνών, ο νόμος της απαξίας των εγκληματιών, το άβατο» λέει. Σχολιάζοντας το πρόσφατο περιστατικό των φυλακών της Νιγρίτας αναφέρει ότι «ο δολοφόνος του δολοφόνου είναι… δολοφόνος. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να απονέμει δικαιοσύνη. Το ζητούμενο στην υπόθεση είναι η πράξη της αντεκδίκησης. Ελπίζω να έγινε εν αγνοία της ιεραρχίας των φυλακών». Ο ίδιος συμπληρώνει επίσης ότι στη Βουλή τα τελευταία χρόνια έχουν κατατεθεί πολλά προοδευτικά νομοσχέδια, ωστόσο «οι ίδιες οι φυλακές επιθυμούν να είναι κλειστές. Όσο πιο κλειστό είναι το σύστημα και όσο πιο αδιαφανές τόσο το καλύτερο». Αναφορικά με το ποιος ελέγχει τελικά τα σωφρονιστικά ιδρύματα ο ίδιος σχολιάζει ότι «ξέρετε πόσοι είναι μέσα που ελέγχουν τις φυλακές και το σύστημα Δικαιοσύνης. Υπάρχουν οι μάγκες αυτοί που έχουν κυκλώματα από έξω και πιέζουν για άδειες ή για καλύτερη μεταχείριση από πλευράς σωφρονιστικών υπαλλήλων».
Τι θυμάται ένας πρώην υφυπουργός
Για άσχημη κατάσταση κάνει λόγο στην «Κ» και ο πρώην υφυπουργός Δικαιοσύνης των κυβερνήσεων Γιώργου Παπανδρέου και δικηγόρος Γιώργος Πεταλωτής. Το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ αναφερόμενος στα προβλήματα που συναντά κανείς στα σωφρονιστικά καταστήματα στην πρώτη θέση τοποθετεί το ζήτημα του υπερπληθωρισμού. Ο ίδιος επισημαίνει ότι ως μέλος της κυβέρνησης Παπανδρέου είχε τη δυνατότητα να επισκεφτεί πολλά σωφρονιστικά καταστήματα. «Πρέπει η Πολιτεία να υιοθετήσει προοδευτικούς νόμους. Για παράδειγμα να γίνει πράξη ο κατ’ οίκον περιορισμός κρατουμένων που θα ελέγχονται από τα βραχιολάκια. Επίσης ορισμένα αδικήματα θα μπορούσαν να είχαν διοικητικές κυρώσεις. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί πως βασικό πρόβλημα είναι και η έλλειψη σωφρονιστικών υπαλλήλων». Ο κ. Πεταλωτής θεωρεί ότι η χώ-ρα μας συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης επιβάλει υψηλές ποινές. «Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο σε ορισμένα αδικήματα να επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις» λέει. Μιλώντας για την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό των φυλακών, τις δοσοληψίες κρατουμένων με σωφρονιστικούς υπαλλήλους, τη διακίνηση ναρκωτικών και τηλεφώνων λέει: «όλοι προσπαθούν να βολευτούν με αυτά που συμβαίνουν. Το σωφρονιστικό σύστημα καίει». Υπογραμμίζει επίσης ότι «τους νόμους στις φυλακές τους δημιουργούν οι ίδιοι οι κρατούμενοι». Ο κ. Πεταλωτής σχολιάζοντας την πρόσφατη θανατηφόρα επίθεση που δέχτηκε ο κρατούμενος Καρέλη από υπαλλήλους στις φυλακές της Νιγρίτας αναφέρει: «είναι απαράδεκτο σωφρονιστικοί υπάλληλοι να επιβάλλουν το νόμο».
Η ζωή στο… κελί
Σύμφωνα με πρώην διευθυντή των φυλακών στα Διαβατά Θεσσαλονίκης «όταν αναφερόμαστε στο νόμο των φυλακών μιλάμε κυρίως για ηθικά ζητήματα. Υπάρχουν άγραφοι νόμοι που ακόμα και οι δεσμοφύλακες σέβονται». «Στα σωφρονιστικά ιδρύματα κυριαρχεί ο νόμος της σιωπής. Δεν μπορείς να βγάλεις άκρη» λέει, ενώ αναφερόμενος στις «κλίκες» μεταξύ κρατουμένων θυμάται τη δεκαετία του ’90, τότε που οι Έλληνες κρατούμενοι δεν επέτρεπαν να θίγεται το ζήτημα της Μακεδονίας.
«Είναι λογικό ορισμένοι κρατούμενοι να γίνονται… αγρίμια» λέει πρώην κρατούμενη σε γυναικείες φυλακές. «Μανάδες δεν μπορούν να αγγίξουν τα ίδια τους τα παιδιά χρόνια ολόκληρα. Οι ομάδες που δημιουργούνται κυρίως μέσα στα σωφρονιστικά καταστήματα είναι δυο ειδών: Από τη μια είναι οι Ελληνίδες και από την άλλη οι Βουλγάρες, που συνήθως δημιουργούν και τις περισσότερες φασαρίες. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί όμως είναι πως μπροστά σε μια ασθένεια όλα ξεχνιούνται. Όταν μια κρατούμενη είναι άρρωστη όλες είναι δίπλα της μέχρι να γίνει καλά» λέει.
«Οι εισαγγελείς δεν δέχονται καμία πίεση. Υπάρχουν πολλά μέσα στις φυλακές αλλά πιέσεις οι εισαγγελείς δεν υφίστανται» αναφέρει από την πλευρά του ο εισαγγελέας Βασίλης Φλωρίδης.
Χωρίς γιατρούς
Μεγάλες είναι οι ελλείψεις και σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, όπου σύμφωνα με τον Πρόεδρο της Ένωσης Υπαλλήλων Δ.Φ. Θεσσαλονίκης, Ευριπίδη Δίκαρο, για αρκετές ώρες στις φυλακές δεν υπάρχει ούτε ένας γιατρός. «Οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό είναι τεράστιες. Από της 8:00 το βράδυ έως τις 8:00 το πρωί δεν υπάρχει νοσηλευτής. Αν συμβεί οτιδήποτε δεν υπάρχει γιατρός, το αντιμετωπίζουμε εμείς όπως μπορούμε. Αν το περιστατικό είναι πολύ σοβαρό, ο κρατούμενος μεταφέρεται σε νοσοκομείο» τονίζει ο κ. Δίκαρος.
«Διαμεσολαβητές» κρατουμένων
Δεν είναι λίγα τα περιστατικά όπου εντός των φυλακών βρέθηκαν κινητά τηλέφωνα, ναρκωτικά και όπλα. Υπάρχουν επώνυμες καταγγελίες, καθώς και περιστατικά που πήραν το δρόμο της Δικαιοσύνης, σύμφωνα με τα οποία σωφρονιστικοί υπάλληλοι χρηματίζονταν από κρατουμένους με σκοπό να τους «διευκολύνουν». «Οι τρόποι με τους οποίους περνούν παράνομα ναρκωτικά, όπλα, κινητά τηλέφωνα μέσα στις φυλακές είναι πολλοί. Δυστυχώς υπήρχαν περιπτώσεις που αυτό γινόταν με τη βοήθεια υπαλλήλων στις φυλακές. Σας διαβεβαιώνω όμως πως αυτοί οι υπάλληλοι «πιάστηκαν» από συναδέλφους ή ακόμη και από τους ίδιους τους κρατουμένους που τους «έδωσαν» και καταδικάστηκαν», αναφέρει ο κ. Δίκαρος.
Εντελώς διαφορετική είναι η εικόνα στις αγροτικές φυλακές, όπου παρότι κι εκεί είναι μία κλειστή κοινωνία, οι συνθήκες κρά-τησης και ο βίος των κρατουμένων διαφέρει αρκετά από εκείνον στις κλειστές φυλακές. Σύμφωνα με τη διευθύντρια των αγροτικών φυλακών Αγιάς, Βασιλική Διμιρτζά, δεν υπάρχουν περιστατικά βίας εντός των αγροτικών φυλακών. «Το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι η έλλειψη υπαλλήλων κάτι που δημιουργεί ακριβώς τα ίδια προβλήματα όπως σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια υπηρεσία. Οι κρατούμενοι εργάζονται και περνούν δημιουργικά το χρόνο τους. Παράγουν προϊόντα, ενώ υπάρχουν προγράμματα στήριξης για την ομαλή επανένταξή τους», αναφέρει η κ. Διμιρτζά.
Τελικά επιτυγχάνεται σωφρονισμός;
Η στατιστική σχετικά με το εάν επιτυγχάνεται τελικά ο σωφρονισμός στις ελληνικές φυλακές είναι ιδιαίτερα απογοητευτική λόγω των συνθηκών που επικρατούν. «Το 50% των αποφυλακισμένων επιστρέφουν στη φυλακή και το 80% των ανηλίκων αποφυλακισμένων γυρνούν σε σωφρονιστικό κατάστημα. Σωφρονισμός ουσιαστικά δεν γίνεται», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο πρόεδρος του Συλλόγου Συμπαραστάσεως Κρατουμένων ο «Ονήσιμος», Γιάννης Παπασαραντόπουλος. Όπως λέει ο ίδιος, η κύρια αιτία που συμβαίνει αυτό είναι η ύπαρξη πολλών κρατουμένων στα σωφρονιστικά καταστήματα, με αποτέλεσμα οι περισσότερες καταγγελίες που λαμβάνει το σωματείο να αφορούν τις κακές συνθήκες υγιεινής και περαιτέρω διαβίωσης. «Αυτό που πρέπει να γίνει κανονικά είναι ο διαχωρισμός των κρατούμενων ανάλογα με το έγκλημα που έχουν διαπράξει. Κάτι τέτοιο δεν γίνεται, όμως και ο διαχωρισμός γίνεται ανάλογα με την εθνικότητα, ώστε να μην υπάρχουν διαμάχες εθνοτικού τύπου, όπως για παράδειγμα Αλβανών και Πακιστανών» υποστηρίζει ο κ. Παπασαραντόπουλος. Όσο για την αντιμετώπιση που έχουν οι αποφυλακισμένοι από την κοινωνία, ο κ. Παπασαραντόπουλος επισημαίνει ότι είναι καλύτερη σε σχέση με παλαιότερα λόγω… της κρίσης. «Πίσω από το μυαλό μας άλλωστε υ-πάρχει και η σκέψη πως έτσι όπως είναι η κρίση και τα χρέη μπορεί ο καθένας να βρεθεί εύκολα πίσω από τα κάγκελα. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που ήταν οικογενειάρχες οι οποίοι βρέθηκαν στη φυλακή, κάτι που δεν μπορούσαν να φανταστούν ποτέ».
Από την άλλη πλευρά, η επανένταξη των αποφυλακισμένων είναι ένα σημαντικό κομμάτι, μιας και η επόμενη μέρα θεωρείται σημαντικότερη από την ίδια την έκτιση της ποινής. «Μην ξεχνάμε ότι ο αποφυλακισμένος έχει το στίγμα του ποινικού μητρώου, πρόκειται για ένα πολύ βαρύ χαρτί στο βιογραφικό του, το οποίο τον δυσκολεύει πολύ στην εύρεση εργασίας ακόμα και περιστασιακής, είτε στον δημόσιο, είτε στον ιδιωτικό τομέα», εξηγεί η Φωτεινή Μηλιώνη διευθύντρια της «Επανόδου», του μοναδικού κρατικού φορέα που ασχολείται με την επανένταξη αποφυλακισμένων. Όπως λέει η ίδια, «υπάρχουν περιπτώσεις αποφυλακισμένων όπου υπήρξε αίσιο τέλος. Είναι σίγουρα κάτι δύσκολο και θέλει πολύ προσωπική προσπάθεια», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Μηλιώνη.
Το προφίλ των «ισχυρών»
Σε ό,τι αφορά το προφίλ των «ισχυρών» των φυλακών, σύμφωνα με όσα δηλώνει στην «Κ» ο Γιάννης Πανούσης οι συνθήκες έχουν αλλάξει. «Στο παρελθόν ισχυροί των φυλακών θεωρούνταν όσοι είχαν διαπράξει κάποιο έγκλημα ή ήταν φονιάδες. Ο αναγνωρισμένος φονιάς ήταν αυτός που είχε τον έλεγχο. Σήμερα αυτοί που ελέγχουν τις φυλακές είναι όσοι έχουν χρήματα. Αυτοί που ελέγχουν τα ναρκωτικά, τη νύχτα, τα όπλα. Όποιος έχει λεφτά έχει το δικό του κύκλο, τα τσιράκια του» λέει ο κ. Πανούσης.
Ελπίδα η… κινητικότητα
Από την πλευρά του, ο βουλευτής Χίου του ΠΑΣΟΚ και υπεύθυνος του Κινήματος για ζητήματα Δικαιοσύνης, Κώστας Τριαντάφυλλος συμφωνεί με τον κ. Πεταλωτή πως στα σωφρονιστικά ιδρύματα παρατηρείται υπερπληθωρισμός. «Οι συνθήκες εργασίας των σωφρονιστικών υπαλλήλων είναι πολύ σκληρές. Επίσης παρατηρούνται ελλείψεις των υπαλλήλων. Πρέπει άμεσα να εφαρμοστεί ο νέος σωφρονιστικός κώδικας, ο νόμος για την ηλεκτρονική παρακολούθηση των κρατουμένων αλλά και ως κράτος να βρού-με εναλλακτικές ποινές προσωρινής κράτησης» λέει και συμπληρώνει: «εάν δείτε τους ισοβίτες στην Ελλάδας και τους ισοβίτες της Γερμανίας θα εντοπίσετε τις βασικές διαφορές». Ο Κώστας Τριαντάφυλλος αφήνει μάλιστα να εννοηθεί πως στη χώρα μας επιβάλλεται ποινή ισόβιας κάθειρξης για παραβάσεις πιο… ελαφρές συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης φέρνοντας ως παράδειγμα τις ποινές που επιβάλλονται για φορολογικές παραβάσεις. Ελπίζει μάλιστα πως με την κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων και την κατάργηση της δημοτικής αστυνομίας, υπάλληλοι της τελευταίας να μετατεθούν σε φυλακές.
Για «ειδεχθές, αποτρόπαιο, απάνθρωπο και απαράδεκτο έγκλημα» κάνει λόγο και ο Γενικός Γραμματέας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γιώργος Σούρλας. «Αυτό που έγινε εκθέτει αδικαιολόγητα και τον κλάδο των σωφρονιστικών υπαλλήλων, Να τηρηθεί το γράμμα του νόμου και να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι υπεύθυνοι» λέει στην «Κ» ο κ. Σούρλας, ο οποίος συμπληρώνει: «το κράτος δεν είναι εγκληματίας και δεν εκδικείται. Οι εκπρόσωποι του κράτους πρέπει να ενεργούν μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας».
«Ζούμε με τους κρατούμενους»
Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι ισχυρίζονται πως εργάζονται κάτω από αντίξοες συνθήκες. Όπως λένε οι ίδιοι, οι κρατούμενοι είναι υπεράριθμοι, το προσωπικό των φυλακών ελάχιστο και σε περίπτωση που κάτι συμβεί δεν υπάρχει κανένα μέτρο προστασίας. «Τα πράγματα πάνε από το κακό στο χειρότερο. Οι ελλείψεις που υπάρχουν είναι μεγάλες σε προσωπικό αλλά και σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Σε μία πτέρυγα, η αντιστοιχία είναι ένας σωφρονιστικός υπάλληλος για 400 κρατούμενους, όπως καταλαβαίνεται δε μπορείς να ελέγξεις τίποτα. Δεν οπλοφορούμε και δουλεύουμε θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή μας. Υπάρχουν πολλά περιστατικά όπου σωφρονιστικοί υπάλληλοι έχασαν τη ζωή τους από κρατούμενους μέσα στις φυλακές. Το μόνο που έχουμε είναι μία στολή… και αυτή απλά για να φαίνεται», τονίζει στην «Κ» το μέλος της Ομοσπονδίας Σωφρονιστικών Υπαλλήλων Ελλάδος και Πρόεδρος της Ένωσης Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης, Ευριπίδης Δίκαρος. «Εμείς ζούμε με τους κρατούμενους η καθημερινότητά μας είναι κοινή. Μας χωρίζει μόνο ένα κάγκελο, μη ξεχνάτε ότι κατά την καταμέτρηση εμείς μπαίνουμε μέσα στα κελιά. Αν κάποιος προσπαθήσει να μας επιτεθεί δεν έχουμε τίποτε άλλο εκτός από τα χέρια μας για να προστατευθούμε. Σαφώς και υπάρχουν κρατούμενοι με καλή συμπεριφορά μέσα στη φυλακή και εμάς είναι το μόνο που μας ενδιαφέρει. Δεν ασχολούμαστε με τους λόγους για τους οποίους είναι μέσα, αυτό το έχει ήδη κάνει η Δικαιοσύνη», λέει ο κ. Δίκαρος. «Είναι 100 υπάλληλοι για 850 κρατουμένους. Αντιστοιχούν περίπου 15 άτομα στη βάρδια. Είναι λογικό πως δεν είναι εύκολο να γνωρίζεις ακριβώς τι συμβαίνει και να ελέγχεις όλους τους κρατούμενους. Θα μπορούσε κανείς να πει πως οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι θέτουν καθημερινά τη ζωή τους σε κίνδυνο, οι κρατούμενοι είναι υπεράριθμοι και οι υπάλληλοι δεν έχουν κανένα μέσο προστασίας σε περίπτωση που δεχθούν επίθεση», λέει ο υποδιευθυντής στις φυλακές Γρεβενών, Δημήτρης Αλεξίου.
Πηγή: Καρφίτσα
.jpg)
.jpg)
.jpg)
