Του Σωτηρίου Καλαμίτση
Αποτελεί πλέον πάγια πρακτική και συχνότατα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο, για το οποίο ουδεμία διαμαρτυρία ουδενός Ταμήλου έχει σημειωθεί, να απαλλάσσονται με νόμο από κάθε ευθύνη όσοι κατέχουν θέσεις ευθύνης, με αποτέλεσμα να έχει καταντήσει η λέξη κενή περιεχομένου.
Η απαλλαγή είναι είτε άμεση, π.χ. απαλλάσσονται από κάθε αστική ή ποινική ευθύνη τα λαμόγια που κατείχαν τις τάδε θέσεις, ή έμμεση, π.χ. νομιμοποιούνται δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν από τα δείνα λαμόγια παρά τον νόμο. Πολλές φορές, μάλιστα, η απαλλαγή αυτή θεσπίζεται εκ των προτέρων, ώστε να γνωρίζει το λαμόγιο που θα καταλάβει την τάδε θέση ότι δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο για όποια απόφαση και αν λάβει, έστω και αν η απόφασή του θίγει το καλώς εννοούμενο δημόσιο συμφέρον.
Είναι κάτι σαν το ανεύθυνο του Προέδρου της Δημοκρατίας. Με ενοχλεί ανέκαθεν κάθε τέτοια νέα διάταξη που θέτει στο απυρόβλητο όσους διαχειρίσθηκαν ή διαχειρίζονται τα χρήματά μου. «Είναι δυνατόν», έλεγα, «να μπορώ να οδηγήσω στη φυλακή έναν τύπο που διαχειρίσθηκε παρανόμως την ιδιωτική περιουσία μου, αλλά να είναι συνταγματικώς ανεκτή η απαλλαγή από κάθε ευθύνη, ιδία ποινική, αυτού που διαχειρίσθηκε παρανόμως τα χρήματα τα δικά μου και όλων των συμπατριωτών μου που έχουν αποκτήσει την ιδιότητα του δημοσίου χρήματος εκφεύγοντας από τη σφαίρα του ατομικού ελέγχου μου;».
Απάντηση στην απορία μου έδωσαν ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Λάμπρος Μαργαρίτης και ο καθηγητής του Τμήματος Νομικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Χρήστος Σατλάνης, οι οποίοι με μία ακλόνητη επιχειρηματολογία καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους απαλλακτικές διατάξεις δεν αντέχουν στη σωστή νομική βάσανο και εφαρμογή του Συντάγματος.
Το άρθρο τους που αφορά στην ποινική ευθύνη για το «κούρεμα» του προς την ΕΤΕ χρέους του Δημοσίου και την αντισυνταγματικότητα του σχετικού άρθρου 9§3 ν. 4046/2012 δημοσιεύθηκε στο νομικό περιοδικό Ποινική Δικαιοσύνη [σελ. 413 επ., έτος 2014] και περιέχει τα εξής αξιοσημείωτα: «Στα πλαίσια, λοιπόν, του «κουρέματος» ή PSI εθελοντικά αποφάσισαν, μεταξύ άλλων, οι ασκούντες τη διοίκηση της ΕΤΕ και τη διαχείριση της περιουσίας της να αποδεχθούν τη μείωση του χρέους του Ελληνικού Δημοσίου προς την ΕΤΕ που ανερχόταν στο ύψος των € 14,8 δισ. …. Κανένας βέβαια, στοιχειωδώς λογικός και ευφυής, δεν θα πίστευε ότι οι διοικητές της Εθνικής ξύπνησαν ένα πρωί και αισθάνθηκαν ότι είχαν ιδιαίτερη ηθική υποχρέωση να καταστρέψουν οικονομικά την τράπεζα για να διασώσουν την Ελλάδα από τη χρεοκοπία, θέτοντας μάλιστα την κεφαλή τους κάτω από τη γκιλοτίνα του άρθρου 390 ΠΚ. ….
Η τιμή της μετοχής της ΕΤΕ από τα 20 ευρώ έφτασε στα 0,40 ευρώ, αφού η ΕΤΕ είχε παράσχει στο Ελληνικό Δημόσιο τα μεγαλύτερα δάνεια (στην πραγματικότητα δεν επρόκειτο για δάνεια, αλλά για κρατικές «εισδύσεις» στην περιουσία της τράπεζας με την αποσπώμενη συναίνεση και την ανοχή των «πρόθυμων» διοικητών της που εξυπηρετούσαν τους σχεδιασμούς του Υπουργείου Οικονομικών κάθε φορά που αυτό είχε ανάγκες). Όταν βέβαια μια εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Τράπεζα υφίσταται ζημία 12,3 δισ. ευρώ, φυσικό επακόλουθο είναι η κατάρρευση της τιμής της μετοχής της. Η τιμή της μετοχής, εξάλλου, κατά την προτελευταία ανακεφαλαιοποίηση της ΕΤΕ περί τον Ιούνιο του 2013 στα 4,29 δισ. ευρώ είναι παραπλανητική, επειδή αντιπροσωπεύει, μετά το επισυμβάν «σπλιτ», το σύνολο των τιμών δέκα μετοχών.
Επιπροσθέτως, κατά την τελευταία αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου η μετοχή της ΕΤΕ πουλήθηκε από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σε ξένους για την είσπραξη 2,6 δισ. στις 12.05.2014 στην τιμή των 2,2 ευρώ με ακόμη μεγαλύτερη ζημία των μετόχων, που αγόρασαν τη μετοχή τον Ιούνιο του 2013 στην τιμή των 4,29 ευρώ και μάλιστα αποκλείσθηκαν από την αγορά μετοχών στην τιμή των 2,2 ευρώ. Μόνο σε μη νομιμοποιημένα πολιτικά καθεστώτα θα ανέμενε κανείς να έχει η ατομική ιδιοκτησία και γενικότερα η περιουσία των ανθρώπων τέτοια εχθρική αντιμετώπιση. …. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς επί μακρό για να πείσει ότι οι διοικητές της ΕΤΕ τέλεσαν το έγκλημα της κακουργηματικής απιστίας. … προέβησαν στη λήψη της απόφασής τους, αφού προηγουμένως η Βουλή (ο υπουργός Οικονομικών που ασκεί τη νομοθετική πρωτοβουλία) με τον σχετικό νόμο τους διαβεβαίωσε, ότι δεν θα υπείχαν ποινική, αστική ή διοικητική ευθύνη…».
Στη συνέχεια οι καθηγητές παραπέμπουν σε πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε υπόθεση Σλοβάκων πολιτών που προσέφυγαν κατά του νόμου που τους επέβαλλε να διατηρούν σε πολύ χαμηλά επίπεδα τα μισθώματα των ακινήτων που είχαν κρατικοποιηθεί επί κομμουνιστικού καθεστώτος και επανήλθαν στην ιδιοκτησία τους το 1991. Το δικαστήριο τούς δικαίωσε σημειώνοντας: «Παρ’ ὀλ’ αυτά, τα έννομα συμφέροντα της κοινωνίας σε τέτοιες καταστάσεις απαιτούν μία δίκαιη κατανομή των κοινωνικών και οικονομικών βαρών που συνεπάγεται η αλλαγή και η μεταρρύθμιση της προσφοράς κατοικιών στη χώρα. Η επιβάρυνση δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε μια μόνο συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, όσο σημαντικά και αν είναι τα συμφέροντα της άλλης ομάδας ή της κοινωνίας ως συνόλου».
Και συνεχίζουν οι καθηγητές σημειώνοντας ότι στον ν. 4046/2012 για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας απουσιάζει αυτή η δίκαιη ισορροπία, αφού «Το οικονομικό βάρος για τη διάσωση της Ελλάδας κλήθηκαν να φέρουν κάποιες τράπεζες και κυρίως η ΕΤΕ και οι μέτοχοί της, τα ασφαλιστικά ταμεία και οι κάτοχοι ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Δεν κλήθηκαν όμως να μετάσχουν στον επιμερισμό των βαρών αναλόγως των δυνάμεών τους οι εργοστασιάρχες, οι βιομήχανοι, οι μεγαλοεπιχειρηματίες, οι μεγαλοκαταθέτες σε ελληνικές και ξένες τράπεζες, οι κάτοχοι ακίνητης περιουσίας μεγάλης αξίας, οι πλοιοκτήτες και οι εφοπλιστές κ.λπ.». Έτσι, καταλήγουν οι καθηγητές ότι, η επίμαχη απαλλακτική διάταξη αποτελεί κρυπτοαμνηστία απαγορευόμενη από το Σύνταγμα, εξ ου και είναι αντισυνταγματική. Απλώς ο νομοθέτης κινήθηκε κατά παράβαση της αρχής της ισότητος και της διάκρισης των εξουσιών απαλλάσσοντας από κάθε ευθύνη τα πρόσωπα που εξυπηρετούσαν τη μικροπολιτική σκοπιμότητα της συγκυβέρνησης. Δεν μένει, λοιπόν, τώρα παρά να αναλάβει η Δικαιοσύνη.
Αλλά ποια Δικαιοσύνη, όταν σε παρόμοιο ζήτημα [ποινική απαλλαγή των αγροτών που παρεκώλυαν τις συγκοινωνίες] η μεν διοικητική [ = γνωμοδοτική] Ολομέλεια του Αρείου Πάγου γνωμοδότησε ότι ο σχετικός νόμος 2721/1999 είναι αντισυνταγματικός [9/23.03.1999], ενώ όταν η Ολομέλεια εκλήθη να ασκήσει τη δικαιοδοτική λειτουργία επί της ιδίας υποθέσεως απεφάνθη ότι ο νόμος είναι συνταγματικός [11/2001], ώστε να απαλλαγούν οι αγρότες για παρακώλυση των συγκοινωνιών. Πάντως, με βάση την προαναφερθείσα απόφαση του δικαστηρίου του Στρασβούργου, οι μικροομολογιούχοι έχουν μεγάλες πιθανότητες να ανατρέψουν ενώπιον του εν λόγω δικαστηρίου την αρνητική γι’ αυτούς απόφαση του ΣτΕ. Σωτήριος Καλαμίτσης Επιστήθιος φίλος του γιατρού Γωγούση, σφόδρα δε πιθανόν και ομόκελλος σε φυλακές τύπου Γ΄
Αποτελεί πλέον πάγια πρακτική και συχνότατα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο, για το οποίο ουδεμία διαμαρτυρία ουδενός Ταμήλου έχει σημειωθεί, να απαλλάσσονται με νόμο από κάθε ευθύνη όσοι κατέχουν θέσεις ευθύνης, με αποτέλεσμα να έχει καταντήσει η λέξη κενή περιεχομένου.
Η απαλλαγή είναι είτε άμεση, π.χ. απαλλάσσονται από κάθε αστική ή ποινική ευθύνη τα λαμόγια που κατείχαν τις τάδε θέσεις, ή έμμεση, π.χ. νομιμοποιούνται δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν από τα δείνα λαμόγια παρά τον νόμο. Πολλές φορές, μάλιστα, η απαλλαγή αυτή θεσπίζεται εκ των προτέρων, ώστε να γνωρίζει το λαμόγιο που θα καταλάβει την τάδε θέση ότι δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο για όποια απόφαση και αν λάβει, έστω και αν η απόφασή του θίγει το καλώς εννοούμενο δημόσιο συμφέρον.
Είναι κάτι σαν το ανεύθυνο του Προέδρου της Δημοκρατίας. Με ενοχλεί ανέκαθεν κάθε τέτοια νέα διάταξη που θέτει στο απυρόβλητο όσους διαχειρίσθηκαν ή διαχειρίζονται τα χρήματά μου. «Είναι δυνατόν», έλεγα, «να μπορώ να οδηγήσω στη φυλακή έναν τύπο που διαχειρίσθηκε παρανόμως την ιδιωτική περιουσία μου, αλλά να είναι συνταγματικώς ανεκτή η απαλλαγή από κάθε ευθύνη, ιδία ποινική, αυτού που διαχειρίσθηκε παρανόμως τα χρήματα τα δικά μου και όλων των συμπατριωτών μου που έχουν αποκτήσει την ιδιότητα του δημοσίου χρήματος εκφεύγοντας από τη σφαίρα του ατομικού ελέγχου μου;».
Απάντηση στην απορία μου έδωσαν ο καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Λάμπρος Μαργαρίτης και ο καθηγητής του Τμήματος Νομικής του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Χρήστος Σατλάνης, οι οποίοι με μία ακλόνητη επιχειρηματολογία καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους απαλλακτικές διατάξεις δεν αντέχουν στη σωστή νομική βάσανο και εφαρμογή του Συντάγματος.
Το άρθρο τους που αφορά στην ποινική ευθύνη για το «κούρεμα» του προς την ΕΤΕ χρέους του Δημοσίου και την αντισυνταγματικότητα του σχετικού άρθρου 9§3 ν. 4046/2012 δημοσιεύθηκε στο νομικό περιοδικό Ποινική Δικαιοσύνη [σελ. 413 επ., έτος 2014] και περιέχει τα εξής αξιοσημείωτα: «Στα πλαίσια, λοιπόν, του «κουρέματος» ή PSI εθελοντικά αποφάσισαν, μεταξύ άλλων, οι ασκούντες τη διοίκηση της ΕΤΕ και τη διαχείριση της περιουσίας της να αποδεχθούν τη μείωση του χρέους του Ελληνικού Δημοσίου προς την ΕΤΕ που ανερχόταν στο ύψος των € 14,8 δισ. …. Κανένας βέβαια, στοιχειωδώς λογικός και ευφυής, δεν θα πίστευε ότι οι διοικητές της Εθνικής ξύπνησαν ένα πρωί και αισθάνθηκαν ότι είχαν ιδιαίτερη ηθική υποχρέωση να καταστρέψουν οικονομικά την τράπεζα για να διασώσουν την Ελλάδα από τη χρεοκοπία, θέτοντας μάλιστα την κεφαλή τους κάτω από τη γκιλοτίνα του άρθρου 390 ΠΚ. ….
Η τιμή της μετοχής της ΕΤΕ από τα 20 ευρώ έφτασε στα 0,40 ευρώ, αφού η ΕΤΕ είχε παράσχει στο Ελληνικό Δημόσιο τα μεγαλύτερα δάνεια (στην πραγματικότητα δεν επρόκειτο για δάνεια, αλλά για κρατικές «εισδύσεις» στην περιουσία της τράπεζας με την αποσπώμενη συναίνεση και την ανοχή των «πρόθυμων» διοικητών της που εξυπηρετούσαν τους σχεδιασμούς του Υπουργείου Οικονομικών κάθε φορά που αυτό είχε ανάγκες). Όταν βέβαια μια εισηγμένη στο Χρηματιστήριο Τράπεζα υφίσταται ζημία 12,3 δισ. ευρώ, φυσικό επακόλουθο είναι η κατάρρευση της τιμής της μετοχής της. Η τιμή της μετοχής, εξάλλου, κατά την προτελευταία ανακεφαλαιοποίηση της ΕΤΕ περί τον Ιούνιο του 2013 στα 4,29 δισ. ευρώ είναι παραπλανητική, επειδή αντιπροσωπεύει, μετά το επισυμβάν «σπλιτ», το σύνολο των τιμών δέκα μετοχών.
Επιπροσθέτως, κατά την τελευταία αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου η μετοχή της ΕΤΕ πουλήθηκε από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας σε ξένους για την είσπραξη 2,6 δισ. στις 12.05.2014 στην τιμή των 2,2 ευρώ με ακόμη μεγαλύτερη ζημία των μετόχων, που αγόρασαν τη μετοχή τον Ιούνιο του 2013 στην τιμή των 4,29 ευρώ και μάλιστα αποκλείσθηκαν από την αγορά μετοχών στην τιμή των 2,2 ευρώ. Μόνο σε μη νομιμοποιημένα πολιτικά καθεστώτα θα ανέμενε κανείς να έχει η ατομική ιδιοκτησία και γενικότερα η περιουσία των ανθρώπων τέτοια εχθρική αντιμετώπιση. …. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς επί μακρό για να πείσει ότι οι διοικητές της ΕΤΕ τέλεσαν το έγκλημα της κακουργηματικής απιστίας. … προέβησαν στη λήψη της απόφασής τους, αφού προηγουμένως η Βουλή (ο υπουργός Οικονομικών που ασκεί τη νομοθετική πρωτοβουλία) με τον σχετικό νόμο τους διαβεβαίωσε, ότι δεν θα υπείχαν ποινική, αστική ή διοικητική ευθύνη…».
Στη συνέχεια οι καθηγητές παραπέμπουν σε πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε υπόθεση Σλοβάκων πολιτών που προσέφυγαν κατά του νόμου που τους επέβαλλε να διατηρούν σε πολύ χαμηλά επίπεδα τα μισθώματα των ακινήτων που είχαν κρατικοποιηθεί επί κομμουνιστικού καθεστώτος και επανήλθαν στην ιδιοκτησία τους το 1991. Το δικαστήριο τούς δικαίωσε σημειώνοντας: «Παρ’ ὀλ’ αυτά, τα έννομα συμφέροντα της κοινωνίας σε τέτοιες καταστάσεις απαιτούν μία δίκαιη κατανομή των κοινωνικών και οικονομικών βαρών που συνεπάγεται η αλλαγή και η μεταρρύθμιση της προσφοράς κατοικιών στη χώρα. Η επιβάρυνση δεν μπορεί να τοποθετηθεί σε μια μόνο συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα, όσο σημαντικά και αν είναι τα συμφέροντα της άλλης ομάδας ή της κοινωνίας ως συνόλου».
Και συνεχίζουν οι καθηγητές σημειώνοντας ότι στον ν. 4046/2012 για τη μείωση του δημοσίου χρέους και τη διάσωση της εθνικής οικονομίας απουσιάζει αυτή η δίκαιη ισορροπία, αφού «Το οικονομικό βάρος για τη διάσωση της Ελλάδας κλήθηκαν να φέρουν κάποιες τράπεζες και κυρίως η ΕΤΕ και οι μέτοχοί της, τα ασφαλιστικά ταμεία και οι κάτοχοι ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Δεν κλήθηκαν όμως να μετάσχουν στον επιμερισμό των βαρών αναλόγως των δυνάμεών τους οι εργοστασιάρχες, οι βιομήχανοι, οι μεγαλοεπιχειρηματίες, οι μεγαλοκαταθέτες σε ελληνικές και ξένες τράπεζες, οι κάτοχοι ακίνητης περιουσίας μεγάλης αξίας, οι πλοιοκτήτες και οι εφοπλιστές κ.λπ.». Έτσι, καταλήγουν οι καθηγητές ότι, η επίμαχη απαλλακτική διάταξη αποτελεί κρυπτοαμνηστία απαγορευόμενη από το Σύνταγμα, εξ ου και είναι αντισυνταγματική. Απλώς ο νομοθέτης κινήθηκε κατά παράβαση της αρχής της ισότητος και της διάκρισης των εξουσιών απαλλάσσοντας από κάθε ευθύνη τα πρόσωπα που εξυπηρετούσαν τη μικροπολιτική σκοπιμότητα της συγκυβέρνησης. Δεν μένει, λοιπόν, τώρα παρά να αναλάβει η Δικαιοσύνη.
Αλλά ποια Δικαιοσύνη, όταν σε παρόμοιο ζήτημα [ποινική απαλλαγή των αγροτών που παρεκώλυαν τις συγκοινωνίες] η μεν διοικητική [ = γνωμοδοτική] Ολομέλεια του Αρείου Πάγου γνωμοδότησε ότι ο σχετικός νόμος 2721/1999 είναι αντισυνταγματικός [9/23.03.1999], ενώ όταν η Ολομέλεια εκλήθη να ασκήσει τη δικαιοδοτική λειτουργία επί της ιδίας υποθέσεως απεφάνθη ότι ο νόμος είναι συνταγματικός [11/2001], ώστε να απαλλαγούν οι αγρότες για παρακώλυση των συγκοινωνιών. Πάντως, με βάση την προαναφερθείσα απόφαση του δικαστηρίου του Στρασβούργου, οι μικροομολογιούχοι έχουν μεγάλες πιθανότητες να ανατρέψουν ενώπιον του εν λόγω δικαστηρίου την αρνητική γι’ αυτούς απόφαση του ΣτΕ. Σωτήριος Καλαμίτσης Επιστήθιος φίλος του γιατρού Γωγούση, σφόδρα δε πιθανόν και ομόκελλος σε φυλακές τύπου Γ΄
