Ο Πόντος σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούμε από Ηρόδοτο, Ξενοφώντα και άλλους αρχαίους ιστοριογράφους εκτεινόταν δυτικά από τον ποταμό Παρθένιο της Βιθυνίας, νότια από την οροσειρά Ολγασύς, ανατολικά από τη λεγόμενη Μικρή Αρμενία και βόρεια από τη θάλασσα του
Ευξείνου Πόντου που σήμερα ονομάζεται και Μαύρη Θάλασσα.
Τα εσωτερικά σύνορα εκτείνονται σε βάθος 200-300 χιλιομέτρων και οριοθετούνται από τη γεωφυσική πραγματικότητα, τις απροσπέλαστες δηλαδή οροσειρές του Σκυδίση, του Παρυάδρη και του Αντιταύρου, οι οποίες χωρίζουν τον Πόντο από την υπόλοιπη Μ. Ασία.
Όταν έφτασαν εδώ οι πρώτοι Έλληνες άποικοι τον 8ο αιώνα π.χ. βρήκαν πολλά βαρβαρικά φύλα να κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή. Με κάποιους από αυτούς ανέπτυξαν φιλικές σχέσεις και εμπορικές ανταλλαγές, με άλλους εχθρικές. Συνήθως κατοικούσαν στα απρόσιτα βουνά του πόντου και τις χαράδρες που αυτά σχημάτιζαν. Ήταν άγρια φύλα και δεν είχαν σταθερό τόπο κατοικίας, αλλά μετακινούνταν. Πολλές πληροφορίες για τους λαούς αυτούς έχουμε από τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα.
Οι Λευκόσυροι κατοικούσαν στην Καππαδοκία και τον Δυτικό Πόντο, ανάμεσα στους ποταμούς Αλυ και Ιρι. Στην εποχή του Ξενοφώντα είχαν ενωθεί με τους Παφλαγόνας και είχαν συγκροτήσει ισχυρό στρατό και ιππικό με δυνατότητα να παρατάξουν120 χιλ. άνδρες.
Οι Τιβαρηνοί ή Τιβαράνοι ή Τίβρανοι κατοικούσαν ανατολικά του ποταμού Ιρι από τον κόλπο της Αμισού μέχρι και τα Κοτύωρα, Κυριάρχησαν σε εδάφη ανατολικά του Ίριδος ποταμού και του κόλπου της Αμισού ως τα Κοτύωρα. Λαός νομαδικός, απολίτιστος, οι άνδρες κοιμούνται σε κρεβάτια ενώ οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες να κοιμούνται στο πάτωμα.
Οι Χάλυβες ή Χάλυβοι αρχικά κατοικούσαν μεταξύ Κωτυώρων και Κερασούντος και στη συνέχεια επεκτάθηκαν σε όλο τον Δυτικό Πόντο. Αυτός ο λαός αναφέρεται και στον όμηρο σαν Αλιζώνες, Αλυβες, Χάλυβες. Στα χρόνια του Ευσταθίου το όνομα εκ παραφθοράς έγινε Χαλδαίοι και ο τόπος τους Χαλδαία ή Αλύβη ή Χαλύβη και τελικά Χαλδία και οι κάτοικοι Χάλδοι ή Χαλδαίοι .
Οι Χάλυβες ήταν στα χρόνια του Ξενοφώντα σχετικά λίγοι και υπήκοοι των Μοσυνοίκων, κυριαρχούσαν αρχικά στη μεταξύ Κωτυώρων και Κερασούντος χώρα, αλλά αργότερα επεκτάθηκαν προς τα δυτικά των Κωτυώρων ως την Οινόη, στην πλούσια σε μεταλλεύματα χώρα των Τιβαρηνών και νότια επεκτάθηκαν ως τη Μικρή Αρμενία. Η χώρα τους προς τη θάλασσα λεγόταν Αλύβη ή Χαλύβη ή Χαλυβία και στο εσωτερικό προς τη Μικρή Αρμενία Χαλδία και οι κάτοικοι εκεί ονομαζόταν Χάλυβες ή Χάλδοι ή Αρμένιοι Χάλυβες. Κατά τον Ξενοφώντα οι Χάλυβες φορούσαν λινούς θώρακες, μακριούς, που κάλυπταν και το υπογάστριο και έφεραν κνημίδες και κράνη στο κεφάλι. Ο οπλισμός τους είχε δόρατα, λόγχες και μαχαίρια στις ζώνες τους.
Άλλος λαός ήταν οι Μοσύνοικοι, κατοικούσαν στην περιοχή πάνω από την Κερασούντα και επεκτείνονταν βορειοανατολικά μέχρι την Τρίπολη. Ονομάστηκαν έτσι από το σχήμα των σπιτιών που κατοικούσαν και ήταν πυργοειδή. Είχαν τατουάζ σε σχήμα λουλουδιών, «ποικίλους δὲ τὰ νῶτα καὶ τὰ ἔμπροσθεν πάντα, ἐστιγμένους ἀνθέμια. [Κύρου Ανάβαση 5.4.33]ασπίδες από δέρμα άσπρου βοδιού και κοντούς χιτώνες. Ο Ξενοφώντας αναφέρει ότι είδε άντρες στους δρόμους να μιλούν μόνοι τους, και να χορεύουν σαν τρελοί. διελέγοντό τε αὑτοῖς καὶ ἐγέλων ἐφ᾽ ἑαυτοῖς καὶ ὠρχοῦντο ἐφιστάμενοι ὅπου τύχοιεν, ὥσπερ ἄλλοις ἐπιδεικνύμενοι.» Λαός βάρβαρος, βοήθησε τον Ξενοφώντα και τους Μύριους.
Οι Λαζοί κατοικούσαν στην Κολχίδα ή Λαζική και κατά τον Ηρόδοτο ήταν Αιγυπτιακής καταγωγής. Όλοι οι Κόλχοι ονομάστηκαν Λαζοί. Πολλά φύλα ήταν υπήκοοι των Λαζών: Αψίλαι, Αβασκοί, Ηνίοχοι, Σοάνες.
Οι Κόλχοι ήταν η κυριότερη πολεμική ομάδα στην Κολχίδα. Ο Ηρόδοτος και ο Διόδωρος, ο Σικελιώτης, υποστηρίζουν ότι οι Κόλχοι είναι ένα τμήμα του στρατού του Αιγύπτιου Φαραώ Σέσωστρι Α΄ 1971 – 1928 π.χ., που είχε κατακτήσει όλη τη Μέση Ανατολή και έφτασε ως τα όρια της Κολχίδος Αργότερα η Κολχίδα ονομάσθηκε Λαζία, όταν μετά Χριστό επικράτησαν στα μέρη εκείνα οι Λαζοί.
Να και το σχετικό χωρίο από τον Ηρόδοτο: «φαίνονται μὲν γὰρ ἐόντες οἱ Κόλχοι Αἰγύπτιοι· νοήσας δὲ πρότερον αὐτὸς ἢ ἀκούσας ἄλλων λέγω. ὡς δέ μοι ἐν φροντίδι ἐγένετο, εἰρόμην ἀμφοτέρους, καὶ μᾶλλον οἱ Κόλχοι ἐμεμνέατο τῶν Αἰγυπτίων ἢ οἱ Αἰγύπτιοι τῶν Κόλχων. ( Ηρόδοτος 2.104.1). Πάντως οι Κόλχοι φαίνονται ότι είναι Αιγύπτιοι· και αυτό που λέω, πρώτα το κατάλαβα μόνος μου και ύστερα το άκουσα από άλλους. Ωστόσο, όταν μου ήρθε αυτή η σκέψη, ρώτησα και τούτους και εκείνους, και οι Κόλχοι είχαν ζωηρότερη την ανάμνηση των Αιγυπτίων, παρ᾽ όσο οι Αιγύπτιοι των Κόλχων).
Άλλοι λαοί ήταν: Δρίλλες, Μακρωνες, Σκυθινοί, κερκίτες, Τάοχοι, οι Βέχειροι, οι Εκεχιρειείς, οι Κίσσιοι.
Όλοι αυτοί οι λαοί συγχωνεύτηκαν στην χοάνη του Βυζαντίου, άλλοι εκχριστιανίστηκαν, άλλοι χάθηκαν ή συνενώθηκαν σε ένα όνομα Τζάνοι, παραφθορά του ονόματος Σάννοι και περιελάμβανε όλα τα φύλα που κατοικούσαν από την Τραπεζούντα μέχρι τον ποταμό Αλυ. Σήμερα η περιοχή ονομάζεται Τζανίκ. Τα ίχνη αυτών των λαών χάθηκαν με επιμειξίες και συγχωνεύσεις με λαούς πολιτιστικά οικονομικά ανώτερους.
http://www.schooltime.gr/2014/10/12/arxaioi-laoi-tou-pontou/#.VDvsJN6LGki
