Πρόσφατα η Γερμανίδα Καγκελάριος επισκέφθηκε την Τουρκία και συναντήθηκε με τον Τούρκο Πρόεδρο κ. Ερντογάν. Η επίσκεψη της κας Μέρκελ, μεσούσης μάλιστα της προεκλογικής περιόδου στη γείτονα χώρα, ήρθε ως συνέχεια μιας σειράς πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Μόλις τρεις μέρες πριν το ταξίδι της κας. Μέρκελ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήρθε σε προκαταρτική συμφωνία με την Τουρκία για την εφαρμογή ενός σχεδίου δράσης για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών με ιδιαίτερα ικανοποιητικούς ανταποδοτικούς όρους. Πέρα από τη χρηματική στήριξη για την φιλοξενία των προσφύγων η ΕΕ είναι έτοιμη να προσφέρει σημαντικά ανταλλάγματα προς την Άγκυρα όπως σταδιακή κατάργηση των περιορισμών στις θεωρήσεις διαβατηρίων και επανέναρξη των ενταξιακών συνομιλιών. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ερμηνευθεί και η καθυστέρηση παρουσίασης της ετήσιας έκθεσης προόδου για την ενταξιακή πορεία της Τουρκιάς, η οποία φυσικά και δεν είναι θετική για τη γείτονα χώρα ιδιαίτερα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ωστόσο, η κα. Μέρκελ ήταν ακόμα πιο γενναιόδωρη. Προσέφερε την υποστήριξη της στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις συνδέοντας ουσιαστικά το προσφυγικό ζήτημα με την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας.
Αυτή η προσέγγιση είναι λάθος. Φυσικά και χρειάζεται μια συμφωνία με τη Τουρκία για το συντονισμό της διαχείρισης των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που μπορεί να ερμηνευτεί ως ανάμιξη στην εσωτερική πολιτική της χώρας και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να συνδεθεί με την ενταξιακή της πορεία.
Η Ευρώπη βλέπει σήμερα την Τουρκία ως ανάχωμα. Τελευταία όμως οι τρύπες στο ανάχωμα πολλαπλασιάζονται. Η κυβέρνηση Ερντογάν γίνεται ολοένα και ποιο αυταρχική επιβάλλοντας σημαντικούς περιορισμούς στην ελευθερία του τύπου. Η άκομψη προσπάθεια του Τούρκου Προέδρου να διευρύνει την εκλογική του βάση δίνοντας έμφαση στη διαιρετική τομή μεταξύ της πλειοψηφίας και της Κουρδικής μειονότητας έχει δημιουργήσει μια επικίνδυνη πόλωση. Σε περιφερειακό επίπεδο, οι στρατηγικές επιλογές της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στη Συρία, την Αίγυπτο και τη Λιβύη δεν επιβεβαιωθήκαν. Η Τουρκία σήμερα δεν προχώρα μπροστά. Αντίθετα, φαίνεται να διολισθαίνει συνεχώς προς ένα, όχι και τόσο πολύ μακρινό, σκοτεινό παρελθόν.
Τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη? Πρώτα από όλα πρέπει να αποφύγει πρωτοβουλίες που μπορεί να ερμηνευτούν ως παρέμβαση στα εσωτερικά της γείτονος. Η επίσκεψη της κας. Μέρκελ ήταν και άκομψη και αντιπαραγωγική από αυτή τη σκοπιά. Το μόνο που προσέφερε ήταν μια ευκαιρία στον κ. Ερντογάν να δείξει στο εσωτερικό ακροατήριο του τη σημασία του ως περιφερειακού ηγέτη. Σε κάθε περίπτωση η ΕΕ πρέπει να περιμένει το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης για να προχωρήσει σε συμφωνία. Έχει τεράστια σημασία εάν θα έχουμε στην κυβέρνηση έναν πανίσχυρο κ. Ερντογάν με ακραίες δυνάμεις στο πλευρό του ή μια ποιο μετριοπαθή κυβέρνηση συνεργασίας.
Η Ευρώπη δεν έχει μεγάλα περιθώρια ευελιξίας όσων αφορά την Ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Παράλληλα όμως είναι γνωστή και η πάγια διαπραγματευτική τακτική της Τουρκίας για την εξασφάλιση των μεγαλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων. Ελλοχεύει έτσι ο κίνδυνος εκφυλισμού της διαπραγματευτικής διαδικασίας σε μια σειρά αποτυχημένων ανταλλαγών.
Τη στιγμή αυτή η Ελλάδα βρίσκεται σε δύσκολη θέση κυρίως λόγο της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και εντελώς αδύναμη. Μπορούμε και πρέπει να βάλουμε τις δικές μας προτεραιότητες στο τραπέζι αρκεί να το κάνουμε με σύνεση, ρεαλισμό και αφού έχουμε εξασφαλίσει τις κατάλληλες συμμαχίες.
Ποια είναι λοιπόν τα ζητήματα που πρέπει να θέσουμε? Πέρα από το θέμα των κοινών περιπολίων με την Τουρκία το οποίο τέθηκε ξαφνικά από τη Γερμανία, και δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να γίνει αποδεκτό, υπάρχουν μια σειρά από σημαντικά θέματα που άπτονται των ελληνοτούρκικων σχέσεων στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών. Ενδεικτικά αναφέρω:
Πλήρης ενεργοποίηση του διμερούς πρωτοκόλλου επανεισδοχής
Καθορισμός νέων σημείων επανεισδοχής
Ανταλλαγή πληροφοριών για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος
Δημιουργία συντονιστικών κέντρων σε τοπικό επίπεδο
Η Ελλάδα από μόνη της παραδοσιακά δυσκολευόταν να θέσει στην Τουρκία αυτή την ατζέντα. Στο πλαίσιο της πρόσφατης ευαισθητοποίησης της ευρωπαϊκών κρατών δημιουργούνται ευκαιρίες για την προώθηση της. Για να συμβεί αυτό όμως πρέπει η Ελληνική κυβέρνηση να λειτουργεί με εξωστρέφεια, σχεδιασμό και στοιχειώδη σοβαρότητα.
Σχεδιασμός πρέπει να υπάρξει και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Βασική προτεραιότητα πρέπει να είναι η δίκαιη κατανομή των προσφύγων στα κράτη μέλη με βάση αντικειμενικά κριτήρια όπως ο πληθυσμός, το ΑΕΠ και το ποσοστό ανεργίας. Η προοδευτική αντιμετώπιση του προσφυγικού - μεταναστευτικού ζητήματος είναι κρίσιμη για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα διότι ενδεχόμενη αποτυχία επεκτείνει την ακροδεξιά μισαλλοδοξία υπονομεύοντας το κοινό ευρωπαϊκό μας μέλλον.
Τέλος, το κυρίαρχο ζήτημα σε όλη αυτή τη συζήτηση που αφορά διακρατικές σχέσεις αλλά και ανθρώπινες κοινωνίες είναι ότι δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πρόσφυγες δεν φεύγουν από τις εμπόλεμες ζώνες, ρισκάροντας τα πάντα, για ζήσουν μια καλύτερη ζωή αλλά απλά για να ζήσουν.
