Του Κώστα Στούπα
Η Ρωσία στρατιωτικά διατηρεί κάποια από την ισχύ της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ χάρη στο πεπαλαιωμένο πυρηνικό οπλοστάσιο. Η Ρωσία οικονομικά, εκτός από πρωτόγονη (οικονομία πρώτων υλών) είναι μια μικρομεσαία δύναμη. Η Ρωσία αθροίζει ονομαστικό ΑΕΠ περί το 1,5 τρισ. δολάρια όσο οι Κάτω Χώρες εντός της Ε.Ε. Η Ε.Ε. αθροίζει ΑΕΠ περί τα 17 τρισ. δολ., οι ΗΠΑ περί τα 19 τρισ. δολ. και η Κίνα περί τα 12 τρισ. δολάρια.
Οι ΗΠΑ στρατιωτικά είναι η ισχυρότερη δύναμη στον πλανήτη και οικονομικά παραμένουν υπερδύναμη. Κατά τον β΄ Π.Π. οι δυτικές δημοκρατίες συμμάχησαν με τον Στάλιν προκειμένου να εξαλείψουν τη χιτλερική Γερμανία ταχύτερα και με λιγότερο κόστος.
Ο Τραμπ βάζει σε δεύτερη μοίρα την Ευρώπη η οποία είναι οικονομική υπερδύναμη αλλά στρατιωτικά είναι ανύπαρκτη. Οι χώρες της Ε.Ε. αν αθροίσουν τις αμυντικές τους δαπάνες προσεγγίζουν τα 200 δισ. δολ. όσο είναι και οι αμυντικές δαπάνες της Κίνας όταν των ΗΠΑ ξεπερνούν τα 600 δισ. δολάρια.
Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούσαν πάντα την Ευρώπη σαν προγεφύρωμα προκειμένου να ελέγχουν τις δυνάμεις της Ευρασίας οι οποίες αν ελέγξουν την ήπειρο θα θελήσουν να επιβάλουν την ισχύ τους σε πλανητικό επίπεδο και έτσι να απειλήσουν και τις ΗΠΑ.
Η προεδρία Τραμπ θεωρεί τη Ρωσία σαν αποτελεσματικότερο σύμμαχο από την Ευρώπη στα νέα σχέδια αναχαίτισης της Κίνας. Δεν έχει άδικο η πλούσια αλλά δημογραφικά γηράσκουσα Ευρώπη να ασχολείται με συντάξεις και κοινωνικά επιδόματα εκλαμβάνοντας τα ζητήματα ασφαλείας λυμένα.
Η Ευρώπη αν δεν καταφέρει να προχωρήσει άμεσα σε περαιτέρω πολιτική, οικονομική και αμυντική ενοποίηση κινδυνεύει να εξελιχτεί σε πεδίο αναμέτρησης της ισχύος μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας και Ρωσίας. Σ’ αυτό ακριβώς αποσκοπεί το μέτωπο των εθνολαϊκίστικων κομμάτων που με πρόφαση (και αίτιο το μεταναστευτικό) ενισχύεται παντού: Στον κατακερματισμό της Ευρώπης και το μοίρασμά της σε ζώνης επιρροής των νέων υπερδυνάμεων.
Οι επιλογές της Ευρώπης είναι μικρότερο κοινωνικό κράτος, ανταγωνιστικότερη οικονομία και ισχυρότερη άμυνα ή διάλυση της Ε.Ε. με ολοσχερή κατάρρευση του κοινωνικού κράτους λόγω υποβάθμισης της ανταγωνιστικότητας των μικρότερων εθνικών οικονομιών και των θερμών μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών ανταγωνισμών.
Ο Εμπορικός Πόλεμος...
Μπορεί δημοσίως ο πρόεδρος Πούτιν να επιδεικνύει τα φιλικά αισθήματα και να ανταποδίδει τον θαυμασμό και το φλερτ του προέδρου Τραμπ, αλλά πίσω από το παραβάν μειώνει την έκθεση σε αμερικάνικα ομόλογα και βάζει την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας να αγοράζει χρυσό.
Τα τελευταία δέκα χρόνια η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα τετραπλασίασε τα αποθέματα χρυσού φτάνοντας τους 1.890 τόνους, τη μεγαλύτερη ποσότητα από το τέλος της ΕΣΣΔ. Ανάλογη είναι η κίνηση και της Κινέζικης Κεντρικής Τράπεζας.
Οι κινήσεις εμπορικού πολέμου των ΗΠΑ εναντίον όλων βάζουν σε δοκιμασία την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου. Ήδη, στο χρηματιστήριο της Κίνας διαπραγματεύονται συμβόλαια πετρελαίου σε γιουάν αντί δολαρίου.
Οι κυρώσεις στο Ιράν π.χ. έχουν ισχυρά αποτελέσματα λόγω της χρήσης του δολαρίου ως νομίσματος διεθνών συναλλαγών. Οι επιχειρήσεις που διενεργούν συναλλαγές σε δολάρια ή έχουν έκθεση στη ζώνη του δολαρίου πρέπει να πειθαρχήσουν αν δεν θέλουν να κινδυνέψουν με ασφυξία ρευστότητας και οι ίδιες.
Σήμερα το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα έχει πέσει στο 62,5% από 72% που ήταν το 2000 κατά εμφάνιση του ευρώ. Το ευρώ διατηρεί το 20% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων και όμως ο πρόεδρος Τραμπ το εκλαμβάνει σαν απειλή και έχει κηρύξει ήδη τον πόλεμο στην Ε.Ε. επιδιώκοντας τη διάσπασή της.
Η Κίνα διατηρεί σημαντική έκθεση σε αμερικάνικο χρέος με 1,2 τρισ. δολάρια σε αμερικάνικα ομόλογα. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο των συναλλαγματικών της αποθεμάτων.
Η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ στην Κίνα και την Ευρώπη απειλεί να μας οδηγήσει σε έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο. Ο εμπορικός πόλεμος μοιραία θα οδηγήσει σε νομισματικό πόλεμο όπου η αξία των βασικών νομισμάτων θα υποβαθμιστεί. Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρείται ήδη υποτίμηση του κινέζικου γιουάν και πολλοί αναλυτές θεωρούν πως μεθοδεύεται επίτηδες προκειμένου να αντισταθμίσει το κόστος των δασμών.
Είναι γεγονός πως η Κίνα χρησιμοποιεί αθέμιτα μέσα για να πετυχαίνει ανάπτυξη μέσω των εξαγωγών. Διατηρεί το εργατικό κόστος χαμηλό και δεν παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες στον πληθυσμό της. Οι τράπεζές της δανειοδοτούν, όχι με υγιή κριτήρια, επιχειρήσεις εθνικούς πρωταθλητές με τις οποίες προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της στο κόσμο. Το κόστος των "κόκκινων” δανείων το πληρώνει ο κινέζικος λαός.
Ο ορθός τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης δεν είναι οι δασμοί, η διάλυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και οι διμερείς εμπορικές συμφωνίες αλλά η ενδυνάμωση του ΠΟΕ και η επιβολή μέσω αυτού μέτρων αντιμετώπισης του αθέμιτου ανταγωνισμού. Τουτέστιν, είναι η απειλή έξωσης της Κίνας από τον ΠΟΕ και όχι η απομόνωση των ΗΠΑ. Αν υπάρξει απειλή εξόδου από τον ΠΟΕ το κινέζικο καθεστώς θα πιεστεί να κάνει μεταρρυθμίσεις γιατί θα βρεθεί μπροστά στον κίνδυνο ύφεσης, ανεργίας και κοινωνικών αναταραχών που θα απειλήσουν την κομμουνιστική δικτατορία.
Η επιβολή δασμών αν γενικευτεί θα αλλάξει τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας τα τελευταία 30-40 χρόνια. Τα βασικά χαρακτηριστικά της παγκόσμιας οικονομίας αυτή την περίοδο ήταν οι ελεύθερες συναλλαγματικές ισοτιμίες και το όλο και πιο ελεύθερο εμπόριο. Αυτό οδήγησε σε εκρηκτική οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη.
Πριν από αυτό ήταν το σύστημα Μπρέτον Γουτς με αυστηρά ρυθμιζόμενες διεθνείς εμπορικές σχέσεις, σταθερές νομισματικές ισοτιμίες με σημείο αναφοράς το δολάριο και τον χρυσό. Η μεταπολεμική ευημερία στηρίχθηκε κυρίως στους δυναμικούς δημογραφικούς δείκτες και εξαντλήθηκε τη δεκαετία του ‘70 με την εμφάνιση του στασιμοπληθωρισμού.
Η άνοδος του εθνολαϊκισμού στον ανεπτυγμένο κόσμο εκδηλώθηκε με αφορμή το διεθνές κραχ του 2008. Το 2008 είχαμε με την κορυφή του κύκλου των τιμών των πρώτων υλών. Η άνοδος των τιμών των τροφίμων τότε οδήγησε σε μια σειρά εξεγέρσεις στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή οι οποίες αποσταθεροποίησαν τα περισσότερα καθεστώτα της περιοχής.
Ο δείκτης των πρώτων υλών (καύσιμα, τρόφιμα, μέταλλα) CRB από τις 200 μονάδες στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 έφτασε το 2008 στις 460 μονάδες. Σήμερα έχει πέσει πάλι κάτω από τις 200 μονάδες. Ο δείκτης CRB είναι έντονα κυκλικός. Εκτός από τις ανεξέλεγκτες σπατάλες της περιόδου 2004-2009 η άνοδος των τιμών των πρώτων υλών και ιδίως του πετρελαίου αποτέλεσε μια βασική αιτία για την ελληνική χρεοκοπία του 2010. Η πιο ευνοϊκή περίοδος για την ελληνική οικονομία ήταν το 2015-16 όταν η τιμή του πετρελαίου είχε πέσει κάτω από τα 50 δολ. το βαρέλι και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης αύξησαν τη ζήτηση για τουριστικό προϊόν και εξαγωγές. Τώρα τα δεδομένα αλλάζουν.
Τόσο οικονομικά όσο πολιτικά και στρατιωτικά προμηνύονται καταιγίδες...
kostas.stoupas@capital.gr
.jpeg)
