ιστορίας της, ή μάλλον στις σημαντικότερες ευρωεκλογές μετά την κρίση του 2008.
Του Γιάννη Μαστρογεωργίου
Τα πολιτικά άκρα του πολιτικού φάσματος, θα ασκήσουν πίεση στο εκλογικό σώμα σε μία προσπάθεια ηχηρής παρουσίας τους στο Ευρωκοινοβούλιο.
Μείζον θέμα θα είναι η εξέλιξη της Ένωσης και κυρίως της ΟΝΕ.
Αφετηρία στη σκέψη του άρθρου είναι η ίδια η ευρωζώνη - αυτό που χρειάζεται για να ευημερήσει και να αντέξει τις πολιτικές και οικονομικές διαταραχές. Δεν ξεκινάμε από την αρχή μιας συγκεκριμένης οικονομικής θεωρίας ή από τις κόκκινες γραμμές μιας κυβέρνησης. Η κατευθυντήρια αρχή μας είναι να καταθέσουμε ένα σύντομο κατάλογο των μεταρρυθμίσεων που θα κάνουν τη δουλειά.
Οι τρεις προτεραιότητες για μεταρρυθμίσεις είναι:
1. ενίσχυση της γεωπολιτικής θέσης της ΕΕ •
2. μείωση των διαρθρωτικών ανισορροπιών εντός της ευρωζώνης, και
3. μεγαλύτερη αντοχή απέναντι στις χρηματοπιστωτικές κρίσεις.
Αυτά τα προβλήματα μπορούν να επιλυθούν με διαφορετικούς τρόπους - η δημιουργία μιας ομοσπονδιακής ένωσης θα αποτελούσε τη βέλτιστη απάντηση. Αναγνωρίζουμε όμως ότι, ενώ είναι αρκετή, μια πολιτική ομοσπονδία δεν είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αειφορία και την επιτυχία. Η αναγνώριση αυτή δεν πρέπει να παραπλανηθεί ως η συνθηκολόγηση ενός φεντεραλιστή. Τα μέσα που χρειάζονται εξακολουθούν να απαιτούν ισχυρότερη πολιτική βούληση από ό,τι έχουν εκφράσει μέχρι στιγμής οι κυβερνήσεις. Έχουν στοιχεία πολιτικής ένωσης μέσα τους. Θα ενισχυθούν με την περαιτέρω πολιτική ολοκλήρωση, αλλά δεν το απαιτούν εξαρχής.
1. Το ευρώ ως γεωπολιτικό εργαλείο
Στον κόσμο ενός σύγχρονου Hobbes του 21ου αιώνα, οι γεωστρατηγικές θεωρήσεις πρέπει να διαδραματίσουν έναν ρόλο αν μη τι άλλο, εξίσου σημαντικό με τη μεγιστοποίηση της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Το ιδιαίτερο αυτό προνόμιο συσσωρεύεται στις ΗΠΑ εξαιτίας του ρόλου του δολαρίου ως του σημαντικότερου νομίσματος στον κόσμο. Δίνει τη δυνατότητα στις ΗΠΑ όχι μόνο να χρηματοδοτήσουν μόνιμα τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, αλλά και να επιβάλουν κυρώσεις σε τρίτες χώρες, όπως έκανε πρόσφατα σε σχέση με εταιρείες της ΕΕ που εμπλέκονται στο Ιράν. Αυτό είναι ένα εργαλείο που λείπει από την ευρωζώνη και την ΕΕ.
Η έλλειψη αυτού του εργαλείου είναι μια συνειδητή, όμως, επιλογή. Το ευρώ δεν σχεδιάστηκε για να επιτύχει παγκόσμια ηγεμονία. Μετά την εισαγωγή του το 1999, έγινε γρήγορα το δεύτερο σημαντικότερο νόμισμα παγκοσμίως, αλλά εξακολουθεί να παραμένει πίσω από το δολάριο στις περισσότερες μετρήσεις. Το μερίδιό του στα συναλλαγματικά αποθέματα ήταν κάτω από 20% στο τέλος του 2016, έναντι 64% για το δολάριο, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα της ΕΚΤ για το διεθνή ρόλο του ευρώ. Το κενό ήταν παρόμοιου μεγέθους στις κατηγορίες του διεθνούς χρέους και των δανείων. Το δολάριο οδηγεί το ευρώ σε κύκλο εργασιών συναλλάγματος με συντελεστή τρία προς ένα. Η μόνη κατηγορία στην οποία έχει σχεδόν πλησιάσει το ευρώ είναι το παγκόσμιο νόμισμα πληρωμών. Την περασμένη δεκαετία, το χάσμα μειώθηκε, αλλά έχει διευρυνθεί και πάλι ύστερα από τη χρηματοπιστωτική κρίση.
Η έλευση των σύγχρονων χρηματοπιστωτικών αγορών θα πρέπει να είναι σε θέση να καταργήσει το φαινόμενο Kindleberger, σύμφωνα με το οποίο οι τριβές της αγοράς εμποδίζουν τη συνύπαρξη πολλών ανταγωνιστικών νομισμάτων ως παγκόσμιων αποθετήριων. Σήμερα στον κόσμο δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο το ευρώ δεν πρέπει να αυξήσει τη σχετική του θέση σε σχέση με το δολάριο σε όλες τις μετρήσεις ή ακόμα και να το ξεπεράσει σε μερικούς. Ένας ισχυρότερος διεθνής ρόλος για το ευρώ θα καθιστούσε την ΕΕ λιγότερο επιρρεπή στις εμπορικές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, και θα μπορούσε να επιβάλει τη δική της γραμμή. Θα έδινε σε μια ΕΕ που είναι απρόθυμη να αναπτύξει στρατιωτική δύναμη, ένα ισχυρό μέσο πολιτικής για τη μαλακή ενέργεια.
2. Μείωση των εσωτερικών ανισορροπιών
Οι μεγαλύτεροι προβλέψιμοι οικονομικοί κίνδυνοι για την ευρωζώνη απορρέουν από τις μόνιμες διαρθρωτικές ανισορροπίες. Μια μόνιμα αποκλίνουσα νομισματική ένωση χωρίς μηχανισμούς δημοσιονομικής μεταφοράς είναι απίθανο να είναι βιώσιμη από πολιτική άποψη. Βλέπουμε ήδη έντονες εντάσεις στην Ιταλία. Η Ιταλία δεν έχει έλλειψη ανταγωνιστικότητας. Η καθαρή απόδοση του επενδεδυμένου κεφαλαίου είναι υψηλότερη από ό,τι στη Γερμανία. Ωστόσο, η Ιταλία έχει βαθιά ριζωμένα διαρθρωτικά προβλήματα σε πολλές περιοχές του κοινωνικοοικονομικού της συστήματος: χαμηλό ποσοστό γυναικείας συμμετοχής στην εργασία, αδυναμία του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας -φαυλοκρατία, η χρόνια ανεργία των νέων- ένα δυσλειτουργικό νομικό σύστημα και έναν αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Η Ιταλία θα πρέπει αναμφίβολα να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να διατηρήσει μακροπρόθεσμα τη συμμετοχή της στη νομισματική ένωση, αλλά θα απαιτήσει επίσης διαφορετικές πολιτικές σε επίπεδο ευρωζώνης.
Διαφορετικά διαρθρωτικά ζητήματα υπάρχουν στην αντίθετη πλευρά των ανισορροπιών. Το τεράστιο πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας είναι αποτέλεσμα δύο πολιτικών αποφάσεων: η πρώτη, που χρονολογείται το 2003, ήταν μια διαρθρωτική αλλαγή των εργασιακών νόμων. Ακολουθήθηκε το 2009 μια συνταγματική τροπολογία που απαιτούσε από τη Γερμανία να διατηρήσει ισορροπημένο προϋπολογισμό στον οικονομικό κύκλο. Κανένα από αυτά δεν συντονίστηκε με την υπόλοιπη ευρωζώνη...
3. Η ανθεκτικότητα απέναντι στις χρηματοπιστωτικές κρίσεις
Η συζήτηση σχετικά με την τραπεζική ένωση δεν κινείται προς το παρόν προς μια οριστική κατεύθυνση. Η διαδικασία επίλυσης των τραπεζών δεν λειτουργεί καλά, όπως είδαμε στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια.
Η ΟΝΕ χρειάζεται, αν έπρεπε να διατηρήσουμε μόνο μία προτεραιότητα, έναν κοινά αποδεκτό δημοσιονομικό κανόνα ισορροπίας.
Μια πολιτική, δηλαδή, απόφαση για την επιβολή ενός ευρέος βαθμού εξωτερικής ισορροπίας, που δεν θα σημαίνει ότι κάθε κράτος μέλος πρέπει να εξισορροπήσει τον τωρινό του προϋπολογισμό συνεχώς, θα ήταν κάτι σαν τον παλαιό νόμο της Γερμανίας περί σταθερότητας στα τέλη της δεκαετίας του 1960, ο οποίος απαιτούσε από την κυβέρνηση να επιτύχει οικονομική σταθερότητα με ευρεία έννοια, τις τιμές, το δημοσιονομικό ισοζύγιο και τον τρεχούμενο λογαριασμό. Ήταν ένας ποιοτικός στόχος χωρίς δεσμευτικούς αριθμούς. Η Γερμανία διέκοψε τον κανόνα αυτόν υπέρ ενός αριθμητικού δημοσιονομικού κανόνα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η δημοσιονομική πολιτική πέτυχε τον στόχο, αλλά η υπόλοιπη οικονομία ήταν εκτός ελέγχου.
Η μεγάλη εικόνα θα κρίνει την εξέλιξη της συζήτησης. Για τον λόγο αυτό χρειαζόμαστε ένα δημοσιονομικό εργαλείο εξισορρόπησης και με οικονομικούς όρους, αλλά και ως πολιτικό επιχείρημα αντιπαράθεσης απέναντι στην ισοπέδωση και τις φωνές διάλυσης της Ένωσης.
Και για να βελτιώσουμε την ΟΝΕ και για να κάνουμε την ΕΕ ισχυρή γεωπολιτική δύναμη.
* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Γενικός Διευθυντής Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής
capital.gr/
.jpg)
