οι τέσσερις ευρείας κλίμακας αστυνομικές επιχειρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ευρώπη, με την τελευταία τον προηγούμενο Νοέμβριο. Τα θύματα της παράνομης δράσης τους είναι εκατοντάδες, ενώ αξιοσημείωτα είναι και τα ποσά που επιχείρησαν να νομιμοποιήσουν μέσω του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
Τι είναι τα money mules
Ως μεταφορείς παράνομου χρήματος (money mules όπως ονομάζονται διεθνώς), χαρακτηρίζονται τα άτομα που «στρατολογούνται” από εγκληματίες προκειμένου να μεσολαβήσουν στη νομιμοποίηση παράνομα αποκτηθέντων χρημάτων, μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ο μεταφορέας `παράνομου χρήματος λαμβάνει ποσά και στη συνέχεια τα στέλνει με τραπεζικό έμβασμα σε λογαριασμούς τρίτων (συνήθως σε άλλες χώρες), που και αυτοί είναι πολύ πιθανό να λειτουργούν ως money mules και να μεταφέρουν με τη σειρά τους τα χρήματα στον επόμενο «κρίκο” της «αλυσίδας” του ξεπλύματος, ώστε εν τέλει να σβηστούν τα ίχνη του παράνομου χρήματος μέχρι να φτάσουν στον τελικό αποδέκτη. Τα money mules, για τη «διευκόλυνση” που προσφέρουν, παίρνουν ως προμήθεια κάποιο ποσοστό επί του χρηματικού ποσού που μεταφέρουν κάθε φορά. Σύμφωνα με πηγές της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, τα ποσά αυτά συνήθως είναι μικρά, π.χ. 500 ευρώ τη φορά, ενδεχομένως διότι έτσι θεωρούν ότι «δεν δίνουν στόχο”, αλλά είναι επαναλαμβανόμενα, επομένως αθροιστικά μπορεί να φτάσουν κάποιες χιλιάδες ευρώ. Η δε προμήθεια δεν είναι σταθερή και εξαρτάται από τη συμφωνία που έχει γίνει με τον εντολέα. Μπορεί να είναι 1%, 5% ή ακόμη και 10% επί του μεταφερόμενου ποσού.
Πώς γίνεται η στρατολόγηση
Οι εγκληματίες προκειμένου να βρουν άτομα που θα χρησιμοποιήσουν ως ενδιάμεσους στο «ξέπλυμα” συχνά εκμεταλλεύονται τη δεινή οικονομική κατάσταση ορισμένων και την άμεση ανάγκη τους για εισόδημα, προσφέροντας φαινομενικά νόμιμες και ιδιαίτερα ελκυστικές θέσεις εργασίας, συνήθως για την παροχή κάποιας υπηρεσίας διαδικτυακά. Οι αγγελίες αναρτώνται σε ιστοσελίδες εύρεσης εργασίας, προωθούνται με διαφημίσεις ή αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. σε κλειστές ομάδες στο facebook, instagram) ή αποστέλλονται προσωπικά μέσω e-mail και εφαρμογές άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. WhatApp, Snapchat κτλ).
Ως «εργοδότης” εμφανίζεται συνήθως κάποια εταιρεία του εξωτερικού που δεν έχει γραφεία στην Ελλάδα, ενώ προκειμένου να είναι πιο αληθοφανής η αγγελία οι δράστες δεν διστάζουν να αντιγράψουν αυθεντικές ιστοσελίδες εταιρειών χρησιμοποιώντας παραπλήσιες διευθύνσεις (urls). Αφού γίνει η «πρόσληψη”, προσεγγίζουν τον εργαζόμενο και του ζητάνε για τη διευκόλυνση του «εργοδότη” του, ο οποίος δεν διατηρεί λογαριασμό στην Ελλάδα, να λάβει στον λογαριασμό μισθοδοσίας του ένα επιπλέον ποσό από κάποιον προμηθευτή της εταιρείας π.χ. και να το μεταφέρει στον ίδιο τον εργοδότη στο εξωτερικό ή σε κάποιον άλλον συνεργάτη του. Οι μεταφορές των χρημάτων γίνονται είτε μέσω τραπεζικών ιδρυμάτων, είτε μέσω ιδρυμάτων πληρωμών όπως είναι για παράδειγμα η Western Union και η MoneyGram.
Η προέλευση του «μαύρου χρήματος”
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Europol το μαύρο χρήμα που επιχειρείται να νομιμοποιηθεί μέσω money mules, συνδέεται κατά κύριο λόγο με το κυβερνοέγκλημα (phishing, απάτες μέσω διαδικτυακών ιστοσελίδων δημοπρασιών και διακύβευση επιχειρησιακών μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου – business e-mail compromise – BEC), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα χρήματα αποκλείεται να προέρχονται από οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα όπως π.χ. εμπόριο ναρκωτικών ή όπλων, φοροδιαφυγή, λαθρεμπόριο διαμαντιών κ.ά.
Οι τέσσερις πανευρωπαϊκές αστυνομικές επιχειρήσεις
Η πρώτη συντονισμένη επιχείρηση υπηρεσιών επιβολής του Νόμου στην Ευρώπη για την καταπολέμηση της μεταφοράς παράνομου χρήματος πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2016, με την υποστήριξη της Europol, της Eurojust και της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ομοσπονδίας. Ακολούθησε η δεύτερη τον Νοέμβριο του ίδιου έτους και η τρίτη ένα χρόνο μετά, τον Νοέμβριο του 2017. Η τέταρτη και μέχρι στιγμής τελευταία ήταν τρίμηνης διάρκειας και πραγματοποιήθηκε από 1 Σεπτεμβρίου έως 30 Νοεμβρίου 2018. Σε αυτήν συμμετείχαν αστυνομικές υπηρεσίες από 25 ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ. Η Ελληνική Αστυνομία συμμετείχε σε όλα τα σκέλη της κοινής επιχείρησης μέσω της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (ΔΗΕ).
Ξέπλυμα εκατομμυρίων ευρώ
Αθροιστικά στις τέσσερις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν εντοπιστεί 3.550 μεταφορείς παράνομου χρήματος, οι 283 στην Ελλάδα. Ενδεικτικό του ύψους των χρηματικών ποσών που διακινούνται μέσω αυτών των δικτύων «ξεπλύματος” που στήνονται από επιτήδειους, είναι το γεγονός ότι τα 1.504 «βαποράκια” μαύρου χρήματος που εντοπίστηκαν στην τελευταία επιχείρηση της Europol, μετέφεραν 72,4 εκατ. ευρώ. Μόνο στην Ελλάδα, τα 44 άτομα που εντόπισε η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος σε συνεργασία με εθνικά πιστωτικά ιδρύματα, μετέφεραν με παράνομο τρόπο 834.310 ευρώ.
Σύμφωνα με πηγές της ΔΗΕ, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση του φαινομένου κάτι που αποτυπώνεται και στα επίσημα στατιστικά. Το 2017 η Υπηρεσία ασχολήθηκε συνολικά με 167 υποθέσεις money mules. Ένα χρόνο μετά, το 2018, ο αριθμός αυξήθηκε στις 202 υποθέσεις.
Το τυπικό προφίλ ενός money mule
Συνήθως οι μεταφορείς παράνομου χρήματος είναι νεοαφιχθέντα άτομα στη χώρα, άνεργοι, φοιτητές και άτομα σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, μεταξύ 18 και 34 ετών. Επίσης δεν είναι όλοι ανυποψίαστοι. Πηγές της ΔΗΕ αναφέρουν ότι πολλοί γνωρίζουν πως αυτό που κάνουν είναι παράνομο και συνεχίζουν να το κάνουν για έξτρα εισόδημα. Για την «εξυπηρέτηση» που προσφέρουν παίρνουν μία αμοιβή που δεν τη δηλώνουν, δεν φορολογείται και δεν είναι στο πλαίσιο της δραστηριότητας της εργασιακής τους καθημερινότητας. Άλλοι αντιλαμβάνονται στην πορεία ότι κάποιος τους χρησιμοποιεί ως μεταφορείς παράνομου χρήματος και το καταγγέλλουν. Αρκετές αναφορές προέρχονται και από τις τράπεζες όταν βλέπουν σε κάποιους πελάτες τους συναλλαγές που δεν δικαιολογούνται. Δηλαδή επαναλαμβανόμενα μικροποσά ή μεγαλύτερα, που μπαίνουν σε έναν λογαριασμό και βγαίνουν χωρίς να υπάρχει δραστηριότητα που να συνδέει τις δύο άκρες (προέλευση και προορισμό).
Τι πρέπει να προσέχουν οι ανυποψίαστοι
Είτε σκόπιμα είτε άθελά τους, οι συνέπειες του νόμου μπορεί να είναι βαριές για όσους διευκολύνουν τη μεταφορά παράνομα αποκτηθέντων ποσών, καθώς αντιμετωπίζουν κατηγορίες για συνέργεια σε ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Οι ύποπτες ενδείξεις που πρέπει κανείς να προσέχει είναι:
* Αυτόκλητα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mails)
* Μηνύματα μέσω κοινωνικών δικτύων για θέσεις εργασίας που υπόσχονται εύκολα χρήματα.
* Ευκαιρίες εργασίας που προσφέρουν μεγάλες οικονομικές απολαβές για θέσεις που δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις, χωρίς προαπαιτούμενη επαγγελματική εμπειρία και χωρίς εκπαιδευτικά κριτήρια.
* Δεν υπάρχει περιγραφή των εργασιακών καθηκόντων, πέραν της χρήσης τραπεζικού λογαριασμού για μεταφορά χρημάτων.
* Η επικοινωνία και οι συναλλαγές πραγματοποιούνται κυρίως μέσω διαδικτύου.
* Αγγελίες εργασίας οι οποίες δημοσιεύονται από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και αναζητούν υπαλλήλους στη χώρα μας, ώστε να εργαστούν εκ μέρους τους.
* Οι διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail addresses) που εμφανίζονται στις αγγελίες είναι παραπλήσιες αυθεντικών εταιρειών.
* Απλοϊκή δομή προτάσεων με γραμματικά ο ορθογραφικά λάθη
Επίσης η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος συμβουλεύει:
* Εάν λάβετε ύποπτο e-mail μην απαντήσετε και μην ακολουθήσετε τυχόν υποδεικνυόμενο σύνδεσμο (link).
* Να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί με αυτόκλητα μηνύματα ή διαφημίσεις που προβάλλονται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αφορούν θέσεις εργασίας που προσφέρουν μεγάλες οικονομικές απολαβές.
* Διασταυρώστε τα στοιχεία της εταιρείας που προσφέρει τη θέση εργασίας και τα στοιχεία επικοινωνίας της (ειδικά αν εδρεύει στο εξωτερικό).
* Μην παραχωρείτε ποτέ στοιχεία του τραπεζικού σας λογαριασμού σε κανέναν, εκτός κι αν τον γνωρίζετε και τον εμπιστεύεστε.
* Εάν πιστεύετε ότι έχετε εμπλακεί σε μεταφορά παράνομου χρήματος, μην προβείτε σε καμία άλλη μεταφορά χρημάτων που τυχόν σας ζητηθεί. Ειδοποιήστε αμέσως την τράπεζά σας, την υπηρεσία στην οποία πραγματοποιήσατε τη συναλλαγή και την αστυνομία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Europol το μαύρο χρήμα που επιχειρείται να νομιμοποιηθεί μέσω money mules, συνδέεται κατά κύριο λόγο με το κυβερνοέγκλημα (phishing, απάτες μέσω διαδικτυακών ιστοσελίδων δημοπρασιών και διακύβευση επιχειρησιακών μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου – business e-mail compromise – BEC), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα χρήματα αποκλείεται να προέρχονται από οποιαδήποτε άλλη παράνομη δραστηριότητα όπως π.χ. εμπόριο ναρκωτικών ή όπλων, φοροδιαφυγή, λαθρεμπόριο διαμαντιών κ.ά.
Οι τέσσερις πανευρωπαϊκές αστυνομικές επιχειρήσεις
Η πρώτη συντονισμένη επιχείρηση υπηρεσιών επιβολής του Νόμου στην Ευρώπη για την καταπολέμηση της μεταφοράς παράνομου χρήματος πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2016, με την υποστήριξη της Europol, της Eurojust και της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Ομοσπονδίας. Ακολούθησε η δεύτερη τον Νοέμβριο του ίδιου έτους και η τρίτη ένα χρόνο μετά, τον Νοέμβριο του 2017. Η τέταρτη και μέχρι στιγμής τελευταία ήταν τρίμηνης διάρκειας και πραγματοποιήθηκε από 1 Σεπτεμβρίου έως 30 Νοεμβρίου 2018. Σε αυτήν συμμετείχαν αστυνομικές υπηρεσίες από 25 ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ. Η Ελληνική Αστυνομία συμμετείχε σε όλα τα σκέλη της κοινής επιχείρησης μέσω της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (ΔΗΕ).
Ξέπλυμα εκατομμυρίων ευρώ
Αθροιστικά στις τέσσερις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν εντοπιστεί 3.550 μεταφορείς παράνομου χρήματος, οι 283 στην Ελλάδα. Ενδεικτικό του ύψους των χρηματικών ποσών που διακινούνται μέσω αυτών των δικτύων «ξεπλύματος” που στήνονται από επιτήδειους, είναι το γεγονός ότι τα 1.504 «βαποράκια” μαύρου χρήματος που εντοπίστηκαν στην τελευταία επιχείρηση της Europol, μετέφεραν 72,4 εκατ. ευρώ. Μόνο στην Ελλάδα, τα 44 άτομα που εντόπισε η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος σε συνεργασία με εθνικά πιστωτικά ιδρύματα, μετέφεραν με παράνομο τρόπο 834.310 ευρώ.
Σύμφωνα με πηγές της ΔΗΕ, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση του φαινομένου κάτι που αποτυπώνεται και στα επίσημα στατιστικά. Το 2017 η Υπηρεσία ασχολήθηκε συνολικά με 167 υποθέσεις money mules. Ένα χρόνο μετά, το 2018, ο αριθμός αυξήθηκε στις 202 υποθέσεις.
Το τυπικό προφίλ ενός money mule
Συνήθως οι μεταφορείς παράνομου χρήματος είναι νεοαφιχθέντα άτομα στη χώρα, άνεργοι, φοιτητές και άτομα σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, μεταξύ 18 και 34 ετών. Επίσης δεν είναι όλοι ανυποψίαστοι. Πηγές της ΔΗΕ αναφέρουν ότι πολλοί γνωρίζουν πως αυτό που κάνουν είναι παράνομο και συνεχίζουν να το κάνουν για έξτρα εισόδημα. Για την «εξυπηρέτηση» που προσφέρουν παίρνουν μία αμοιβή που δεν τη δηλώνουν, δεν φορολογείται και δεν είναι στο πλαίσιο της δραστηριότητας της εργασιακής τους καθημερινότητας. Άλλοι αντιλαμβάνονται στην πορεία ότι κάποιος τους χρησιμοποιεί ως μεταφορείς παράνομου χρήματος και το καταγγέλλουν. Αρκετές αναφορές προέρχονται και από τις τράπεζες όταν βλέπουν σε κάποιους πελάτες τους συναλλαγές που δεν δικαιολογούνται. Δηλαδή επαναλαμβανόμενα μικροποσά ή μεγαλύτερα, που μπαίνουν σε έναν λογαριασμό και βγαίνουν χωρίς να υπάρχει δραστηριότητα που να συνδέει τις δύο άκρες (προέλευση και προορισμό).
Τι πρέπει να προσέχουν οι ανυποψίαστοι
Είτε σκόπιμα είτε άθελά τους, οι συνέπειες του νόμου μπορεί να είναι βαριές για όσους διευκολύνουν τη μεταφορά παράνομα αποκτηθέντων ποσών, καθώς αντιμετωπίζουν κατηγορίες για συνέργεια σε ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Οι ύποπτες ενδείξεις που πρέπει κανείς να προσέχει είναι:
* Αυτόκλητα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mails)
* Μηνύματα μέσω κοινωνικών δικτύων για θέσεις εργασίας που υπόσχονται εύκολα χρήματα.
* Ευκαιρίες εργασίας που προσφέρουν μεγάλες οικονομικές απολαβές για θέσεις που δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις, χωρίς προαπαιτούμενη επαγγελματική εμπειρία και χωρίς εκπαιδευτικά κριτήρια.
* Δεν υπάρχει περιγραφή των εργασιακών καθηκόντων, πέραν της χρήσης τραπεζικού λογαριασμού για μεταφορά χρημάτων.
* Η επικοινωνία και οι συναλλαγές πραγματοποιούνται κυρίως μέσω διαδικτύου.
* Αγγελίες εργασίας οι οποίες δημοσιεύονται από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και αναζητούν υπαλλήλους στη χώρα μας, ώστε να εργαστούν εκ μέρους τους.
* Οι διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail addresses) που εμφανίζονται στις αγγελίες είναι παραπλήσιες αυθεντικών εταιρειών.
* Απλοϊκή δομή προτάσεων με γραμματικά ο ορθογραφικά λάθη
Επίσης η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος συμβουλεύει:
* Εάν λάβετε ύποπτο e-mail μην απαντήσετε και μην ακολουθήσετε τυχόν υποδεικνυόμενο σύνδεσμο (link).
* Να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί με αυτόκλητα μηνύματα ή διαφημίσεις που προβάλλονται σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αφορούν θέσεις εργασίας που προσφέρουν μεγάλες οικονομικές απολαβές.
* Διασταυρώστε τα στοιχεία της εταιρείας που προσφέρει τη θέση εργασίας και τα στοιχεία επικοινωνίας της (ειδικά αν εδρεύει στο εξωτερικό).
* Μην παραχωρείτε ποτέ στοιχεία του τραπεζικού σας λογαριασμού σε κανέναν, εκτός κι αν τον γνωρίζετε και τον εμπιστεύεστε.
* Εάν πιστεύετε ότι έχετε εμπλακεί σε μεταφορά παράνομου χρήματος, μην προβείτε σε καμία άλλη μεταφορά χρημάτων που τυχόν σας ζητηθεί. Ειδοποιήστε αμέσως την τράπεζά σας, την υπηρεσία στην οποία πραγματοποιήσατε τη συναλλαγή και την αστυνομία.
Της Ελίζας Τριανταφύλλου
