θησαυρό που κρύβεται σε δυτική Ελλάδα και Κρήτη, ικανό να καλύψει τις ανάγκες όλης της Ευρώπης
Από τον
Νίκο Σταυρουλάκη
Οταν το 1986 η Ελλάδα άρχιζε τη διπλωματική προσπάθεια για την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., που ολοκληρώθηκε το 2004 στη Στοά του Αττάλου και η Μεγαλόνησος ήταν εφεξής πλήρες μέλος της Ενωσης, η μητέρα πατρίδα είχε προσφέρει στη λαβωμένη Κύπρο την πρώτη ουσιαστική απάντηση στα τετελεσμένα της τουρκικής εισβολής… Είχε «υποδείξει» στη Μεγαλόνησο τον μοναδικό δρόμο για μια πιθανή μελλοντική αναδιάταξη των συσχετισμών που είχαν διαμορφώσει η εισβολή του 1974 και η βίαιη κατοχή του βόρειου τμήματός της από τον τουρκικό στρατό.
Η Ελλάδα έδινε, με τη διπλωματική εμβέλειά της, την πρώτη ουσιαστική απάντηση στα τετελεσμένα της τουρκικής παρεμβατικής πολιτικής στην Κύπρο, έχοντας επιτύχει:
α) η ένταξη να περιλαμβάνει ολόκληρο το έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας και
β) η επίλυση του Κυπριακού να μην αποτελεί προϋπόθεση για την ένταξη…
Τώρα είναι η σειρά της Κύπρου να οδηγήσει την Ελλάδα στον δρόμο της ενεργειακής ωρίμανσης – εκμετάλλευσης του ορυκτού πλούτου της, όπως η ίδια το πέτυχε τα τελευταία χρόνια, με σταθερά και αποφασιστικά βήματα, νομικά αποδεκτά και διασφαλισμένα και με διπλωματικές κινήσεις χειρουργικής ακρίβειας στην ενεργειακή σκακιέρα της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου μπήκε μπροστά αμέσως μετά την ένταξή της στην Ε.Ε. Η χαρτογράφηση του κυπριακού βυθού, η «αθόρυβη» οριοθέτηση της ΑΟΖ με γειτονικές χώρες, η στοχευμένη διαδικασία αδειοδοτήσεων των τεμαχίων σε εταιρίες κολοσσούς, η προσεκτική μεθόδευση της χρονικής σειράς των γεωτρήσεων και οι στρατηγικές συμμαχίες με την Ελλάδα και φίλιες χώρες της περιοχής (Ισραήλ, Αίγυπτος) κατέστησαν την Κύπρο πρωτοπόρο σήμερα στα ενεργειακά θέματα στην ανατολική Μεσόγειο και πλοηγό της Ελλάδας στον τρόπο με τον οποίον οφείλει να κινηθεί.
Ανακοινώσεις
Η ανακοίνωση του αντιπροέδρου της ExxonMobil Τρίσταν Ασπρεϊ στο Συμπόσιο των Δελφών ότι η εταιρία ετοιμάζεται, παράλληλα με την κυπριακή ΑΟΖ, να δραστηριοποιηθεί σε δύο γεωτεμάχια νότια της Κρήτης είναι σαφής ένδειξη πως οι σεισμικές έρευνες, που έχουν ξεκινήσει από εξειδικευμένες εταιρίες πέντε δεκαετίες πίσω (1970) στην ευρεία περιοχή της μεσογειακής λεκάνης και στον ελλαδικό χώρο, βρίσκονται στο στάδιο της in vivo εξακρίβωσης, εφόσον πλέον είναι τεχνολογικά εφικτή η πρόσβαση σε «ακραία βάθη» ασβεστολιθικών πετρωμάτων στον βυθό της Μεσογείου, σε όποια μορφή κι αν βρίσκονται (π.χ., υδρίτες, δηλ. παγωμένο μεθάνιο). H Exxon ενδιαφέρεται και για το Οικόπεδο 3 της αιγυπτιακής ΑΟΖ. Πρόκειται για φυσικό πλούτο, που, όπως τονίζουν οι ειδικοί επιστήμονες, θα αποτελέσει στο μέλλον τον κύριο οικονομικό πυλώνα της χώρας, ξεπερνώντας και τη «βαριά τουριστική βιομηχανία», στην οποία η χώρα στηρίχθηκε κυρίως στα χρόνια της κρίσης και νωρίτερα.
Εκτιμήσεις
Οι διεθνείς ενεργειακοί κολοσσοί κάνουν λόγο για «ενεργειακό θησαυρό» που κρύβουν η δυτική Ελλάδα και η θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης, ικανό να καλύψει τις ανάγκες ολόκληρης της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η πρόσφατη ανακάλυψη του μεγάλου κοιτάσματος «Γλαύκος» στο γεωτεμάχιο 10 της κυπριακής ΑΟΖ από το κονσόρτσιουμ ExxonMobil – Qatar Petroleum, με εκμεταλλεύσιμες ποσότητες βιογενούς φυσικού αερίου, «ξύπνησε» την άτολμη Αθήνα, που καλείται τώρα να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα τα κρυμμένα «μυστικά» στο υπέδαφός της… Τα μυστικά αυτά «υποψιάζεται» και η Τουρκία, όπως και τις νεότερες έρευνες των μεγάλων πετρελαϊκών εταιριών, γεγονός που εξηγεί τη διαχρονικά νευρική και προκλητική συμπεριφορά της στην κυπριακή ΑΟΖ.
Διπλωματικοί παράγοντες επισημαίνουν ότι «η Τουρκία σπεύδει ασθμαίνουσα να προλάβει την Κύπρο στην ενεργειακή κούρσα, βλέποντας τη Μεγαλόνησο να έχει καταστεί κέντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος των ενεργειακών κολοσσών».
Στην κούρσα αυτή χρησιμοποιεί δήθεν τους Τουρκοκυπρίους και τα δικαιώματά τους ως αιχμή του δόρατος στην προσπάθεια να ελέγξει γεωστρατηγικά όλους τους «κενούς χώρους» της νοτιοανατολικής Μεσογείου, όπως δηλώνει το επικοινωνιακό σκέλος της πρόσφατης αεροναυτικής άσκησης «Γαλάζια Πατρίδα 2019». Οι γεωλογικές ενδείξεις, τονίζουν οι επιστήμονες, είναι σαφείς ως προς τον προσδιορισμό της γεωλογικής υφής στην περιοχή, που επιτρέπει στους ειδικούς να μιλούν με βεβαιότητα για το μεγαλύτερο κοίτασμα βιογενούς φυσικού αερίου στον κόσμο, το οποίο βρίσκεται εγκλωβισμένο στο γεωγραφικό τόξο «Ιόνιο Πέλαγος – Λιβυκό Πέλαγος – θάλασσα της Κύπρου» και αποτελεί γεωλογική συνέχεια του βυθού των νότιων και των νοτιοδυτικών περιοχών της κυπριακής ΑΟΖ, εκεί όπου αποκαλύφθηκαν έως σήμερα τρεις αξιόλογοι ταμιευτήρες φυσικού αερίου στα κοιτάσματα «Καλυψώ», «Αφροδίτη» και «Γλαύκος».
Σύμφωνα με τους γεωλόγους, τα κυπριακά κοιτάσματα ανήκουν στο ίδιο γεωλογικό σύστημα με το αιγυπτιακό κοίτασμα «Zhor» (ENI – Σεπτέμβριος 2015) και το ισραηλινό «Λεβιάθαν» (Noble), με τα οποία άλλωστε τυπικά συνορεύουν.
Παλαιότερες επιστημονικές αναλύσεις των εταιριών PGS και Spectrum, που παρουσιάστηκαν σε διεθνές συνέδριο του Γεωλογικού Κέντρου Ερευνών του Λονδίνου (London Geological Society), προσδιόρισαν με ακρίβεια τις θέσεις γεωτρητικών στόχων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο που το μέγεθός τους ξεπερνά κάθε προηγούμενη προσδοκία.
Διαθέτοντας σύγχρονη τεχνολογία και με σεισμικά πρότυπα νέας γενιάς δύο διαστάσεων (2D) και τριών διαστάσεων (3D), οι δύο αυτές εταιρίες έχουν ήδη σαρώσει ολόκληρη σχεδόν την ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας, της Λιβύης, του Λιβάνου, της Κύπρου και της Αιγύπτου, ενθαρρύνοντας τη διεθνή ενεργειακή κοινότητα να στρέψει την προσοχή της στην περιοχή.
Τα γεωλογικά χαρακτηριστικά
Σύμφωνα με τις σύγχρονες δορυφορικές αποτυπώσεις, ανάμεσα στην Κύπρο και στην Κρήτη ο μεσογειακός βυθός σχηματίζει μία ακόμα βαθύτερη κοιλότητα, τη λεγόμενη «λεκάνη του Ηροδότου», που εκτείνεται από τις νοτιοδυτικές περιοχές της θάλασσας της Κύπρου, συνεχίζεται νότια της Κρήτης και υψώνεται μέχρι την Αδριατική. Ανατολικά, προς την περιοχή Ισραήλ – Λιβάνου, συνορεύει με τη «λεκάνη της Λεβαντίνης». Θεωρείται ο αρχαιότερος βυθός του κόσμου όχι μόνο από αρχαιολογική, αλλά και γεωλογική άποψη, καθώς υπολογίζεται ότι σχηματίστηκε πρώτη φορά πριν από 340.000.000 έτη και οι συνεχείς διεργασίες τον κατέστησαν δοχείο ασβεστολιθικών πετρωμάτων και ιζημάτων.
Ο πρώην καθηγητής του Τμήματος Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης Ηλίας Κονοφάγος και σήμερα ομότιμος καθηγητής και μέλος της Επιτροπής Ενέργειας της Ακαδημίας Αθηνών παρατηρεί ότι πριν από 6.000.000-7.000.000 χρόνια η Μεσόγειος είχε εξατμιστεί, το Γιβραλτάρ είχε «κλείσει» και η στάθμη της είχε κατέβει κατά 2-3 χλμ. χαμηλότερα. Τότε η εκβολή του Νείλου στη Μεσόγειο -και άλλων ποταμών που εξέβαλλαν στην ίδια λεκάνη- είχε μετατραπεί σε καταρράκτη, ενώ και νότια της Κρήτης, όπως μαρτυρούν οι αποτυπώσεις, υπήρχαν δεκάδες καταρράκτες που διάβρωναν τον ασβεστόλιθο, δημιουργώντας κοιτάσματα φυσικού αερίου, πριν καλυφθούν με αδιάβροχα για το ΦΑ «αλάτια» (στρώματα αλάτων).
Το κοίτασμα «Ζohr» είναι παράγωγο αυτής της διεργασίας και δεν αποκλείεται το τεράστιο μέγεθός του να οφείλεται στη ροή του μεγάλου όγκου υδάτων του Νείλου προς τη Μεσόγειο.
Οι έρευνες από τη δεκαετία του ’70 που δείχνουν τον δρόμο
Οπως σημειώνει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο γεωλόγος Χαράλαμπος Φασουλάς, διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο, «οι σεισμικές έρευνες έχουν ξεκινήσει τη δεκαετία του ’70 στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου και στον ελλαδικό χώρο, αλλά τα ακριβή στοιχεία των ερευνών έχουν χαρακτηρισθεί “άκρως απόρρητα” και βρίσκονται σφραγισμένα στα γραφεία των ηγετικών κλιμακίων των ΕΛ.ΠΕ. (Ελληνικά Πετρέλαια) και του ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών – Hellenic Centre for Marine Research) στην Ανάβυσσο και, φυσικά, τελούν πάντοτε υπ’ όψιν των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων».
Τις πρώτες αυτές έρευνες «πούλησε» τα παρελθόντα έτη η Ελλάδα σε ξένους ερευνητικούς κολοσσούς, οι οποίοι έκτοτε «έσκυψαν» πάνω από την περιοχή, την οποία χαρτογράφησαν και εμπλούτισαν με νεότερες «γεωφυσικές διασκοπήσεις», για να είναι σήμερα σε θέση να μιλούν για μέγεθος κοιτασμάτων που δεν έχουν εντοπιστεί σε καμία άλλη περιοχή της Γης… Ειδικότερα για την Κρήτη, «έχουμε ενδείξεις ότι όχι μόνο στις θαλάσσιες περιοχές νότια της νήσου, αλλά και στο ίδιο το έδαφός της υπάρχουν στρώματα οργανικής ύλης που έχουν ταφεί από γεωλογικές ανακατατάξεις και διεργασίες με αλλεπάλληλες επικαλύψεις ιζημάτων για να μετασχηματισθούν με το πέρασμα των αιώνων σε ταμιευτήρες φυσικού αερίου».
Οι ενδείξεις αυτές έχουν επιβεβαιωθεί στην πράξη σε διάφορες γεωτρήσεις που επιχειρήθηκαν, για παράδειγμα, στον κάμπο της Μεσσαράς, οι οποίες έδωσαν σε αρκετές περιπτώσεις «εκτονώσεις» καθαρού μεθανίου, οι οποίες μάλιστα σε ορισμένες συνθήκες είχαν αναφλεγεί, ενώ και πρόσφατα ανακαλύφθηκαν ποσότητες μεθανίου νοτίως του Ηρακλείου, στην περιοχή της Βιάννου.
Ο ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Χανίων και μέλος της Καναδικής Ακαδημίας Γεωλογικών Ερευνών Αντώνης Φώσκολος εξήγησε πρόσφατα ότι, αν ξεκινήσουν οι έρευνες που παραμένουν σε τέλμα στην ελληνική ΑΟΖ, κυρίως στη νότια θαλάσσια περιοχή της Κρήτης, θα αλλάξουν όλα τα ενεργειακά δεδομένα στην ανατολική Μεσόγειο και στη διαφοροποίηση των πηγών για την τροφοδοσία της Ευρώπης και την απεξάρτησή της από άλλες πηγές (Ρωσία).
Κρυμμένα «διαμάντια» και στα άλλα «οικόπεδα» της Λευκωσίας
Ο Αβραάμ Ζεληλίδης, καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου του Αγίου Ανδρέα (Πατρών), σημειώνει ότι η κυπριακή ΑΟΖ «κρύβει διαμάντια» και εξηγεί ότι το μεγάλο αιγυπτιακό κοίτασμα «Zohr», που βρίσκεται νότια του Τεμαχίου 11 της κυπριακής ΑΟΖ, αποτελεί ένα μέτρο σύγκρισης. Το «11» της κυπριακής ΑΟΖ είναι το βορειοανατολικό άκρο της «λεκάνης του Ηροδότου», που διακόπτεται προς Ανατολάς από το «ύβωμα» (ράχη, καμπούρα, κύρτωμα) του Ερατοσθένους, με κορυφή στο Τεμάχιο 8 της ΑΟΖ της Κύπρου. Τα Οικόπεδα 10, 11 και 7 της κυπριακής ΑΟΖ είναι στην περιφέρεια αυτού του υβώματος, ενώ τα Τεμάχια 4, 5, 6 κοιτούν και αυτά στη «λεκάνη του Ηροδότου», που βρίσκεται στη μεριά της Ελλάδας.
Το 2013 έγινε από τον καθηγητή Ζεληλίδη η πρώτη δημοσίευση για τη «λεκάνη του Ηροδότου». Εκτοτε έγιναν 150 δημοσιεύσεις, αλλά η πρώτη αυτή δημοσίευση κίνησε το ενδιαφέρον των πετρελαϊκών εταιριών, οι οποίες άρχισαν να μελετούν τα δεδομένα της περιοχής.
«Η εκτίμησή μου», λέει, «είναι ότι η κυπριακή ΑΟΖ κρύβει μεγαλύτερα κοιτάσματα απ’ αυτά του “Zohr”. Η ΕxxonMobil εκτιμά συγκρατημένα ποσότητα 3 τρισ. κ.μ. φυσικού αερίου. Αναλογικά, ολόκληρη η περιφέρεια του Ερατοσθένους θα δώσει διπλάσια κοιτάσματα από αυτό του αιγυπτιακού “Zohr”, δηλαδή πάνω από 10-12 τρισ. κ.μ. μεθανίου». Ανάλογη είναι η κατάσταση σε ολόκληρη τη «λεκάνη του Ηροδότου».
«Αυτό που δεν έχει ακουστεί ειδικότερα», συμπληρώνει ο καθηγητής Ζεληλίδης, «είναι τι υπάρχει νότια του Καστελόριζου. Εδώ και 30 χρόνια έχουν εντοπισθεί υδρίτες, δηλαδή μάζες παγωμένου μεθανίου, νότια της νήσου Μεγίστης. Κάθε κυβικό μέτρο υδρίτη παράγει 18 κ.μ. μεθανίου. Τα δεδομένα έχουν καταγραφεί, καθώς στην περιοχή έχουν εργασθεί το ΕΛΚΕΘΕ και άλλοι κρατικοί φορείς, αλλά τα ακριβή στοιχεία παραμένουν απόρρητα. Και εδώ αρχίζει η ελληνική ταλαιπωρία και ατολμία…»
Τα γεωπολιτικά δεδομένα και ο ρόλος του Καστελόριζου
Παρά τις διθυραμβικές ανακοινώσεις για τις ενεργειακές δυνατότητες στη «λεκάνη του Ηροδότου η Ελλάδα δεν έχει» καταφέρει ακόμα να οριοθετήσει τη δική της Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη όχι μόνο με εχθρικές χώρες (Τουρκία), αλλά ούτε με την «αδελφή» Κύπρο. Η περίπτωση του Καστελόριζου και η εκκρεμότητα που επιχειρεί de facto να δημιουργήσει η Τουρκία επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη στάση της Ελλάδας.
«Νότια του Καστελόριζου έχουν εντοπισθεί τρία μεγάλα θαλάσσια βουνά, που έχουν υδρίτες» αναφέρει ο Α. Ζεληλίδης. «Αν το Καστελόριζο έχει επήρεια στην ελληνική ΑΟΖ (που δεν το δέχονται οι Τούρκοι), τότε αυτοί οι υδρίτες ανήκουν στην Ελλάδα. Αυτό θα πει ότι οι υδρίτες του Καστελόριζου είναι το κλειδί για να προχωρήσουμε στην ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ».
Κοινό σύνορο
Η υπόθεση, όμως, αφορά και ακόμα ένα σοβαρότατο θέμα, αν η ελλαδική και η κυπριακή ΑΟΖ έχουν κοινό σύνορο. Αν η Τουρκία επιτύχει να ακυρώσει τη νόμιμη επήρεια του Καστελόριζου στην ελλαδική ΑΟΖ, αποκόπτει την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου από αυτήν της Ελλάδος…
Σχετικά με την ανακήρυξη της ελληνικής ΑΟΖ ο καθηγητής Κονοφάγος αναγνωρίζει ακόμα ένα σημείο-κλειδί, τονίζοντας: «Στο νοτιοδυτικό άκρο της (δυνάμει) ελληνικής ΑΟΖ παραμένει ακαθόριστο το “τριεθνές” σημείο τομής των ΑΟΖ Ελλάδας, Ιταλίας και Λιβύης. Το σημείο αυτό είναι αδύνατον σήμερα να καθορισθεί εφόσον η Λιβύη παραμένει αποσταθεροποιημένη, μετά την πτώση του συνταγματάρχη Καντάφι, με τα σχέδια της Αραβικής Ανοιξης, όπως την επινόησε ο αποσταθεροποιητής της Μέσης Ανατολής, ο Βρετανός πρώην πρωθυπουργός Τ. Μπλερ».
Αλλά και η οριοθέτηση της ελληνοϊταλικής ΑΟΖ «περνά» από τη ρύθμιση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ της Ελλάδας και της Αλβανίας.
Τη διαδικασία υποσκάπτουν μετά το 2009 τα Τίρανα, με την καθοδήγηση της Αγκυρας, που με αυτόν τον τρόπο θεωρεί ότι μπορεί να απλώνει τη θαλάσσια κυριαρχία της μέχρι τη Μάλτα, πρόθεση που μάλλον προσκρούει στα αμερικανικά ενεργειακά συμφέροντα στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
