Όταν το «τυπώνω χρήμα» παύει να είναι ανάθεμα

Παρότι η αυθόρμητη στάση όλων μας είναι ότι απλώς κάποια στιγμή όλα αυτά θα

τελειώσουν και θα ξυπνήσουμε μια μέρα και τα πράγματα θα είναι όπως πριν, όλοι καταλαβαίνουμε ότι τα πράγματα δεν θα είναι ακριβώς έτσι.

Η πανδημία του κοροναϊού, είτε εξαντλήσει τη δυναμική της σε ένα κύμα, είτε κάνει, όπως έχουμε δει στο παρελθόν με άλλα παθογόνα, και άλλα κύματα, θα αφήσει πίσω της βαθιά σημάδια και με έναν τρόπο ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος μετά.

Το είδος των αλλαγών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα ανταποκριθούν τα κράτη και οι κοινωνίες στην πρόκληση της πανδημίας, το εάν θα μπορέσουν όχι μόνο να περιορίσουν τις επιπτώσεις της ίδιας της πανδημίας στους πληθυσμούς αλλά και να αποφύγουν τα μέτρα για την αντιμετώπισή της να μην έχουν ένα μεγάλο και μη αντιστρέψιμο κοινωνικό κόστος.
Θα εξαρτηθεί ακόμη από το εάν οι κοινωνίες θα μπορέσουν να βγουν μέσα από αυτή τη δοκιμασία με ένα ενισχυμένο αίσθημα συνοχής ή, αντίθετα, εάν θα βγουν με μεγαλύτερη αποδιάρθρωση, εξατομίκευση και έλλειψη εμπιστοσύνης.

Θα εξαρτηθεί ακόμη από το πώς όντως θα βγουν οι οικονομίες από την άμεση ύφεση που προκαλεί η πανδημία και τα μέτρα για την αντιμετώπισή της. Γιατί ούτως ή άλλως ήμασταν σε ένα μεταίχμιο που αφορούσε τόσο την εξάντληση του νεοφιλελευθερισμού (την ίδια ώρα που αντιμετωπιζόταν ως αδιαμφισβήτητη ορθοδοξία), όσο και τη διαπίστωση μια εξάντλησης ενός οικονομικού υποδείγματος και στις διαστάσεις που αφορούν την παραγωγή και σε αυτές που αφορούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Γι’ αυτό και γράφτηκε πολλές φορές ότι με έναν τρόπο η πανδημία λειτουργεί και ως ένας καταλύτης για την ενεργοποίηση μιας κρίσης που ήταν ήδη ενεργή.

Μπορούμε, όμως, να τολμήσουμε να δούμε μερικές αλλαγές που είναι ήδη εδώ.

Σε όλο τον κόσμο τα κράτη αποφασίζουν μεγάλα προγράμματα οικονομικής στήριξης, προσπαθώντας να καλύψουν το κενό στην οικονομική δραστηριότητα που δημιουργούν τα μέτρα για την πανδημία.

Δεν έχουν πρόβλημα να διευρύνουν τα ελλείμματά τους, να αυξήσουν το δανεισμό τους, να δημιουργήσουν επιπλέον ρευστότητα. Αυστηρά προγράμματα δημοσιονομικής πειθαρχίας τίθενται σε αναστολή ακόμη και στην Ευρώπη, όπου βέβαια υπάρχουν αντιστάσεις στην έκδοση ευρωομολόγων.

Βέβαια, θα ήταν ίσως ανακριβές να πούμε ότι όλα αυτά σημαίνουν μια επιστροφή στον Κέυνς. Τα περισσότερα μέτρα, όπως και αυτά που είχαν ληφθεί μετά την κρίση του 2008, κυρίως στηρίζουν τις επιχειρήσεις ώστε να αντέξουν στην διάρκεια της ύφεσης. Όμως, είναι αξιοσημείωτη η κλίμακα στην οποία χώρες αναλαμβάνουν να καλύψουν μεγάλο μέρος του εισοδήματος των εργαζομένων και των ελεύθερων επαγγελματιών.
Το γεγονός ότι τέτοια μέτρα αντιμετωπίζονται όχι ως παράλογη σπατάλη, αλλά χαιρετίζονται από τις αγορές, αποδεικνύει ότι η επόμενη μέρα θα έχει αρκετή πιο ευέλικτη στάση απέναντι στις κρατικές οικονομικές παρεμβάσεις.

Η νέα παραλλαγή κρατικού καπιταλισμού

Πριν από έναν αιώνα ο Λένιν θεωρούσε τον κρατικό καπιταλισμό προθάλαμο του σοσιαλισμού. Προφανώς και δεν ισχύει σήμερα το ίδιο για τις σημερινές πολιτικές ηγεσίες, όμως έχει ενδιαφέρον ο τρόπος που δοκιμάζονται πρακτικές κρατικού καπιταλισμού. Κυβερνήσεις επιτάσσουν τμήμα της υγειονομικής υποδομής του ιδιωτικού τομέα υγείας, καθορίζουν προτεραιότητες για τη λειτουργία μονάδων παραγωγής υγειονομικού υλικού και εξοπλισμού, ρυθμίζουν το τι μπορεί να λειτουργεί και τι όχι στη διάρκεια των μέτρων και αναγορεύουν το κράτος σε επιτελικό σημείο σχεδιασμού με έναν τρόπο που είχαμε αρκετά χρόνια να δούμε.

tovima.gr