Για το μεγαλύτερο μέρος του 2021, οι τραπεζίτες των κεντρικών τραπεζών της Δύσης ήταν πεπεισμένοι ότι οι αυξήσεις των τιμών ήταν κάτι παροδικό και διαχειρίσιμο. Θεωρούσαν ότι ο αυξανόμενος πληθωρισμός θα χαλάρωνε, μόλις εμφανιστούν οι ελλείψεις της εφοδιαστικής... αλυσίδας που σχετίζονται με την πανδημία και οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Tώρα, με τον πληθωρισμό να αγγίζει τα υψηλά 40 ετών και το φάσμα του στασιμοπληθωρισμού να διαφαίνεται, οι κεντρικοί τραπεζίτες δέχονται έντονη κριτική για τον εφησυχασμό τους, με το Politico να στηλιτεύει το θέμα.
Από τη μία η αγριότητα των επιθέσεων στους τραπεζίτες και από την άλλη η εξέχουσα θέση, η επιρροή και η πολιτική ποικιλία των επικριτών τους - από αριστερά προς τα δεξιά - υποδηλώνουν ότι δεν πρόκειται για θύελλα αλλά για καταιγίδα, η οποία μπορεί να έχει μόνιμες συνέπειες για τη διακυβέρνηση των κεντρικών τραπεζών.
Μέχρι στιγμής, οι επικριτές τονίζουν ότι με το να μην αυξήσουν τα επιτόκια νωρίτερα, οι τράπεζες απέτυχαν να δράσουν γρήγορα και με αποφασιστικότητα, ώστε να συγκρατήσουν τις αυξανόμενες τιμές, καθώς και ότι θα έπρεπε να είχαν απομακρυνθεί γρήγορα από την ποσοτική χαλάρωση, η οποία χρησιμοποιήθηκε για να εισφέρει χρήματα στις οικονομίες τους.
Κάποιοι δε υποστηρίζουν, ότι η αύξηση της εγχώριας προσφοράς χρήματος έχει γίνει εθισμός για τις κεντρικές τράπεζες από το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008 – έναν εθισμό τον οποίο δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν.
«Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη στις προβλέψεις από τη δεκαετία του '70»
Οι κριτικές γίνονται μόνο πιο σκληρές, πιο δυνατές, με ορισμένους να λένε ότι είναι καιρός οι κεντρικές τράπεζες να επανεξεταστούν, να μεταρρυθμιστούν και να δεχτούν περισσότερο πολιτικό έλεγχο, όπου θα μπορούσαν τουλάχιστον να λογοδοτήσουν δημοκρατικά.
«Η Τράπεζα της Αγγλίας προέβλεπε πέρυσι πτώση του πληθωρισμού περίπου 3%, ενώ τώρα προβλέπει ένα επίπεδο 10% που μπορεί να μην υποχωρήσει. Ουσιαστικά, νόμιζαν ότι το πρόβλημα θα ήταν εύκολα διαχειρίσιμο και τώρα μετατρέπεται σε εφιάλτη», έγραψε ο πρώην υπουργός του Συντηρητικού Υπουργικού Συμβουλίου Ντέιβιντ Ντέιβις στην Daily Telegraph το Σάββατο (28/5).
Και πρόσθεσε: «Υπάρχει λοιπόν ένα πραγματικό ερώτημα για το αν αξίζει να διατηρηθεί η "ανεξαρτησία" της Τράπεζας της Αγγλίας. Ισχύει από τα πρώτα χρόνια του Μπλερ, αλλά αυτό ήταν ένα ευνοϊκό πληθωριστικό περιβάλλον. Σήμερα, τα λάθη της αρχίζουν να έχουν μεγάλες συνέπειες».
Μιλώντας στο Politico Europe την περασμένη εβδομάδα, ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Ότμαρ Ίσινγκ, εξαπέλυσε οξεία επίθεση στις κεντρικές τράπεζες - συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ - επειδή τοποθετήθηκαν «στο «μεταβατικό στρατόπεδο», αναμένοντας να επιστρέψει ο πληθωρισμός σε προηγούμενα χαμηλά επίπεδα μέσω αυτοδιόρθωσης, χωρίς να υπάρχει ανάγκη για δράση για την αντιμετώπιση του κινδύνου υψηλότερου πληθωρισμού».
«Πιθανώς ένα από τα μεγαλύτερα λάθη προβλέψεων που έγιναν από τη δεκαετία του 1970», επεσήμανε.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δέχθηκε επίσης έντονα «πυρά» από διακεκριμένους ειδικούς, ιδίως από δύο άτομα: Τον Λάρι Σάμερς - υπουργό Οικονομικών του πρώην Προέδρου Μπιλ Κλίντον και επικεφαλής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου του πρώην Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα - και τον Μοχάμεντ Ελ-Εριάν, τον επικεφαλής της αγοράς ομολόγων και οικονομικό σύμβουλο στην Allianz (τον γερμανικό κολοσσό χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών).
Ο δεύτερος προειδοποίησε ότι η Fed χάνει την αξιοπιστία της στις αγορές και στο αμερικανικό κοινό. Είχε προβλέψει τον περασμένο Ιούλιο ότι ο πληθωρισμός, ο οποίος τότε έτρεχε με ετήσιο ρυθμό 5,4%, δεν θα ήταν τόσο παροδικός όσο καθησυχαστικά προέβλεπε η Fed. Ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ έφτασε στο 8,5% τον Μάρτιο.
Θα είναι άραγε η κριτική των κεντρικών τραπεζών τόσο παροδική, όσο προέβλεπαν ότι θα ήταν ο πληθωρισμός; Διερωτάται το δημοσίευμα του Politico.
Πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα χειριστούν το θέμα από εδώ και πέρα, καθώς προσπαθούν να συγκρατήσουν τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, ο οποίος έχει επιδεινωθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Μέχρι στιγμής, οι εξηγήσεις που δίνονται από τους κεντρικούς τραπεζίτες στο γιατί τα μοντέλα ήταν τόσο λανθασμένα, δεν καθησυχάζουν τους επικριτές, οι οποίοι απαντούν ότι τα επιτόκια θα έπρεπε να είχαν αυξηθεί και η νομισματική πολιτική να είχε αυστηροποιηθεί νωρίτερα.
Οι τραπεζίτες λένε από την άλλη ότι η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι γεγονότα που θα αψηφούσαν κάθε μοντελοποίηση, όσο περίπλοκη κι αν είναι. Ισχυρίζονται επίσης πως δεν θα μπορούσαν να προβλέψουν την απόφαση της Κίνας να συνεχίσει να ακολουθεί μια πολιτική μηδενικού COVID-19, διατάσσοντας σκληρό lockdown, το οποίο είχε σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή.
«Μια σειρά από διαδοχικούς κραδασμούς σαν αυτόν, είναι σχεδόν άνευ προηγουμένου», είπε ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας (BoE) Andrew Bailey στους νομοθέτες νωρίτερα αυτό τον Μάιο.
Αλλά οι επικριτές αναφέρουν ότι υπήρξαν πολλές προειδοποιήσεις που εκδόθηκαν στις αρχές του περασμένου έτους από άλλες έγκυρες πηγές και θα έπρεπε να είχαν ληφθεί υπόψη από τους τραπεζίτες.
Οι «σπόροι αμφιβολίας» σχετικά με την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας - που «έγιναν ακρογωνιαίος λίθος της κεντρικής τράπεζας στα τέλη του 20ου αιώνα», σύμφωνα με τον Αμερικανό οικονομολόγο Paul Wachtel και τον πρώην Πρόεδρο της Κεντρικής Τράπεζας της Αργεντινής Mario Blejer - στην πραγματικότητα φυτεύτηκαν περισσότερο από μια δεκαετία. πριν.
Σε μια εργασία του 2020 για το Cato Institute, μια φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης, οι παραπάνω σημείωσαν: «Ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματιών ακαδημαϊκών και κεντρικών τραπεζών συνεχίζει να υποστηρίζει την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, είναι σαφές ότι, ενώ η ανεξαρτησία συνεχίζει να προστατεύεται, η χρυσή της εποχή τελείωσε με την κρίση πριν από μια δεκαετία, και δεν τελείωσε ομαλά».
Ορισμένοι επικριτές κατηγόρησαν τις κεντρικές τράπεζες για την πιστωτική επέκταση που οδήγησε στο κραχ. Όμως, όπως σημειώθηκε από τους Wachtel και Blejer, διέφυγαν τις πολιτικές συνέπειες καθώς «με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η κρίση ελεγχόταν και οι κεντρικές τράπεζες συνέβαλαν καθοριστικά στην αποφυγή - με τεράστια βοήθεια από την κυβέρνηση και τις ρυθμιστικές αρχές - της πλήρους κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος».
Άλλοι όμως ανησυχούν ότι ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών έχει αναβαθμιστεί σε τεράστιο βαθμό. Εκτός από τη στόχευση για τον πληθωρισμό, έχουν επιβαρυνθεί με πολλά άλλα καθήκοντα, καθώς προορίζονται να υποστηρίξουν τις οικονομικές πολιτικές των κυβερνήσεών τους, να διασφαλίσουν την ανάπτυξη, να αστυνομεύουν τους τραπεζικούς τους τομείς και τώρα είναι επίσης επιφορτισμένοι με τη διασφάλιση της οικονομικής ανθεκτικότητας, καθώς οι χώρες στοχεύουν να επιτύχουν τους κλιματικούς τους στόχους.
Είναι οι ρόλοι αυτοί κατάλληλοι για μη εκλεγμένους τραπεζίτες;
Ο Εντ Μπαλς, επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, όταν ο Γκόρντον Μπράουν ήταν πρωθυπουργός της Βρετανίας, δεν είναι πλέον τόσο σίγουρος. Το 1992, ο Μπαλς έγραψε ένα φυλλάδιο υπέρ της ανεξαρτησίας της Κεντρικής Τράπεζας, μια πολιτική που υιοθέτησε ο Μπράουν το 1997. Όμως το 2018 άρχισε να αμφισβητεί τον ρόλο της Κεντρικής Τράπεζας και τη διακυβέρνησή της. «Η δραματική επέκταση των στόχων και των εξουσιών των κεντρικών τραπεζών τις είχε απομακρύνει από τον κύριο ρόλο τους, να στοχεύουν τον πληθωρισμό, υποστήριξε».
«Καθώς αυτοί οι μη εκλεγμένοι, τεχνοκρατικοί θεσμοί γίνονται ολοένα και πιο ισχυροί, η ακαδημαϊκή συναίνεση πριν από την κρίση γύρω από την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας ήτσν ανεπαρκής», ανέφερε στην εργασίας.
Όταν ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εξαπέλυε επιθέσεις στη Fed και στη συνέχεια ο διοικητής της BoE Mark Carney δεχόταν επίθεση από υποστηρικτές του Brexit, ο Μπαλς πρότεινε «μια πιο λεπτή προσέγγιση για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, με πολιτική λογοδοσία όσον αφορά τον καθορισμό εντολών και το διορισμό αξιωματούχων, και την επίβλεψη ευρύτερων εξουσιών χρηματοπιστωτικής σταθερότητας».
Οι λεπτές διαφορές, ωστόσο, είναι συχνά σπάνιες στην πολιτική. Και πιθανότατα το εγχείρημα θα είναι ανεπαρκές, καθώς η κριτική προς τις Κεντρικές Τράπεζες εντείνεται για αυτό που οι επικριτές χαρακτηρίζουν ως ακόμη ένα καταστροφικό λάθος - ένα συγκρίσιμο με την καταστροφή των δανείων subprime που σημάδεψε τις οικονομίες και κατέστρεψε ζωές, όπως ακριβώς θα κάνει ο πληθωρισμός, καταλήγει το Politico.
.jpg)
