Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο κόσμος αντιμετωπίζει πληθωρισμό σε επίπεδα που δεν είχε παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες, καθώς οι τιμές αυξάνονται για βασικά είδη όπως τρόφιμα, θέρμανση, μεταφορές και καταλύματα. Και παρόλο που θα μπορούσε να είναι ορατό ένα.. φως στο τούνελ, μπορεί η κατάσταση στο μέλλον να χειροτερέψει ακόμα περισσότερο.
Από τον Mark John/Reuters
Πώς όμως φτάσαμε ως εδώ; Με δύο λόγια: πανδημία και πόλεμος. Μια μακρά και άνετη περίοδος περιορισμένου πληθωρισμού και χαμηλών επιτοκίων έληξε απότομα μετά το χτύπημα της COVID-19, καθώς οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες κράτησαν κλειστές επιχειρήσεις και νοικοκυριά προσφέροντας, στις ΗΠΑ για παράδειγμα, υποστήριξη τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αυτό το οικονομικό σωσίβιο εμπόδισε τους εργαζόμενους να συμμετάσχουν σε ουρές, στο κλείσιμο επιχειρήσεων και στην κατάρρευση των τιμών των κατοικιών. Αλλά επίσης εκτόξευσε την προσφορά και τη ζήτηση όσο ποτέ άλλοτε. Μέχρι το 2021, καθώς τελείωναν τα lockdown και η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσονταν με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων 80 ετών, όλα αυτά τα χρήματα που δόθηκαν κατέκλυσαν το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Τα εργοστάσια που είχαν παραμείνει σε αδράνεια δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν αρκετά γρήγορα ώστε να καλύψουν τη ζήτηση, οι κανόνες ασφαλείας για την COVID προκάλεσαν ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο λιανικό εμπόριο, τις μεταφορές και την υγειονομική περίθαλψη και η έκρηξη της ανάκαμψης προκάλεσε άνοδο στις τιμές της ενέργειας. Αν αυτό δεν ήταν αρκετό, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο και οι δυτικές κυρώσεις σε έναν από τους σημαντικότερους εξαγωγείς πετρελαίου και φυσικού αερίου οδήγησαν τις τιμές των καυσίμων ακόμα πιο ψηλά.
Γνωστός ως «φόρος των φτωχών», επειδή πλήττει τα άτομα με χαμηλά εισοδήματα, ο διψήφιος πληθωρισμός έχει επιδεινώσει τις ανισότητες παγκοσμίως. Ενώ οι πλουσιότεροι καταναλωτές μπορούν να βασίζονται στις αποταμιεύσεις που δημιουργούθηκαν κατά τη διάρκεια των lockdown εξαιτίας της πανδημίας, άλλοι αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα και ένας αυξανόμενος αριθμός βασίζεται σε τράπεζες τροφίμων.
Με τον χειμώνα να εισβάλει σε όλο το βόρειο ημισφαίριο, αυτή η συμπίεση στο κόστος διαβίωσης θα γίνει πιο σφιχτή καθώς οι λογαριασμοί των καυσίμων εκτινάσσονται στα ύψη. Οι εργαζόμενοι έχουν ήδη προχωρήσει σε απεργιακές κινητοποιήσεις σε τομείς από την υγειονομική περίθαλψη έως τις αερομεταφορές προκειμένου να απαιτήσουν οι μισθοί να συμβαδίζουν με τον πληθωρισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρέπει να συμβιβαστούν με αρκετά λιγότερα.
Οι ανησυχίες για το κόστος ζωής κυριαρχούν στην πολιτική των πλούσιων εθνών –σε ορισμένες περιπτώσεις υποβιβάζοντας άλλες προτεραιότητες, όπως η δράση για την κλιματική αλλαγή.
Ενώ οι πρόσφατες μειώσεις των τιμών της βενζίνης ελάφρυναν εν μέρει την πίεση, ο πληθωρισμός παραμένει το επίκεντρο της κυβέρνησης του προέδρου των ΗΠΑ, Joe Biden. Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron και ο Γερμανός ομόλογος του Olaf Scholz επεκτείνουν τους προϋπολογισμούς τους για να διοχετεύσουν δισεκατομμύρια ευρώ σε προγράμματα στήριξης.
Αλλά αν τα πράγματα είναι σήμερα δύσκολα στις βιομηχανικές οικονομίες, οι εκτοξευόμενες τιμές των τροφίμων επιδεινώνουν τη φτώχεια και τα δεινά στις φτωχότερες χώρες, από την Αϊτή μέχρι το Σουδάν και τον Λίβανο έως τη Σρι Λάνκα. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα εκτιμά ότι επιπλέον 70 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν οδηγηθεί πιο κοντά στην πείνα από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία σε αυτό που αποκαλεί «τσουνάμι πείνας».
Οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο έχουν ξεκινήσει απότομες αυξήσεις επιτοκίων προκειμένου να μειώσουν τη ζήτηση και να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό. Μέχρι το τέλος του 2023, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναμένει ότι ο παγκόσμιος πληθωρισμός θα έχει μειωθεί στο 4,7% -μόλις λιγότερο από το ήμισυ του σημερινού του επιπέδου.
Ο στόχος είναι μια «ήπια προσγείωση» στην οποία η χαλάρωση θα συμβεί χωρίς κραχ της στεγαστικής αγοράς, τις χρεοκοπίες επιχειρήσεων ή την αυξανόμενη ανεργία. Αλλά ένα τέτοιο καλό σενάριο έχει αποδειχθεί άπιαστο όνειρο σε προηγούμενες περιπτώσεις με υψηλό πληθωρισμό.
Από τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Jerome Powell μέχρι την Christine Lagarde της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, γίνεται όλο και περισσότερος λόγος ότι το φάρμακο για την αύξηση των επιτοκίων μπορεί να έχει πικρή γεύση. Επιπλέον, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις μεγάλες αβεβαιότητες –ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι εντάσεις μεταξύ Κίνας και Δύσης– στρέφονται προς τις φτωχότερες οικονομικές τάξεις.
Η τακτική ενημέρωση του ΔΝΤ για τον Οκτώβριο ήταν μία από τις πιο ζοφερές εδώ και χρόνια, δηλώνοντας: «Εν ολίγοις, τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη και για πολλούς ανθρώπους, το 2023 θα είναι έτος ύφεσης».
