Από τότε που η μαχητική ισλαμιστική ομάδα Χαμάς ανέλαβε τον έλεγχο της Γάζας το 2007, ο μικρός, υπερπλήρης θύλακας αποτελεί το επίκεντρο της στρατιωτικής σύγκρουσης του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους. Οι εντάσεις έφτασαν σε οριακό σημείο το Σάββατο, αφού οι μαχητές εκτόξευσαν περίπου 2.200 πυραύλους από τη Γάζα και έστειλαν μαχητές της στο νότιο Ισραήλ, με αποτέλεσμα ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου να δηλώσει ότι η χώρα του βρίσκεται σε πόλεμο.
Χιλιάδες κάτοικοι της Γάζας έχουν χάσει τη ζωή τους σε ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές που προκλήθηκαν κυρίως μετά από επιθέσεις με ρουκέτες της Χαμάς. Οι συχνές διακοπές ρεύματος, η εξοντωτική φτώχεια και ο συνεχής φόβος για νέους βομβαρδισμούς έχουν κάνει πολλούς κατοίκους της Γάζας να ονειρεύονται απόδραση. Αυτό σπάνια αποτελεί επιλογή: Με τις μετακινήσεις εντός και εκτός του εδάφους να είναι αυστηρά περιορισμένες, κάποιοι ακτιβιστές δικαιωμάτων το έχουν περιγράψει ως μια υπαίθρια φυλακή.
1. Τι είναι η Γάζα;
Γνωστή και ως Λωρίδα της Γάζας, είναι μια περιοχή μήκους περίπου 40 χλμ. και πλάτους 7,5 μιλίων που οριοθετείται από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τη Μεσόγειο. Κάποτε αποτελούσε μέρος της Οθωμανικής και αργότερα της Βρετανικής αυτοκρατορίας, έγινε καταφύγιο για περίπου 200.000 Παλαιστίνιους που ξεριζώθηκαν από τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1948. Η Αίγυπτος κυβέρνησε τη Γάζα μέχρι που την έχασε από το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967. Το 2005, το Ισραήλ απέσυρε στρατεύματα από τη Γάζα και εγκατέλειψε οικισμούς Ισραηλινών πολιτών. Σήμερα η Γάζα είναι ένα από τα δύο εδάφη, μαζί με τη Δυτική Όχθη, όπου οι Παλαιστίνιοι ασκούν περιορισμένη αυτοδιοίκηση. Το Ισραήλ διατηρεί τον έλεγχο του εναέριου χώρου και του θαλάσσιου εδάφους της Γάζας και επιβάλλει επίσης αποκλεισμό, μαζί με την Αίγυπτο.
2. Ποιος κυβερνά
Για περίπου μια δεκαετία, μέχρι το 2006, η Γάζα διοικούνταν από την Παλαιστινιακή Αρχή, το όργανο που διοικεί επίσης τη Δυτική Όχθη και κυριαρχείται από τη Φατάχ, την κύρια φατρία της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, η οποία υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ. Εκείνη τη χρονιά, η Χαμάς, η οποία απορρίπτει το Ισραήλ, κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές. Μετά από μήνες μαχών, η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Γάζας. Το Ισραήλ απάντησε επιβάλλοντας αποκλεισμό, λέγοντας ότι έπρεπε να προστατεύσει τον λαό του. Από τότε, το Ισραήλ και οι μαχητές της Χαμάς στη Γάζα έχουν κάνει τέσσερις σημαντικές στρατιωτικές αντιπαραθέσεις. Ενώ η Χαμάς ελέγχει την ασφάλεια στη Γάζα, η χρηματοδότηση για την υγεία, την εξουσία και άλλες υπηρεσίες προέρχεται κυρίως από τα Ηνωμένα Έθνη και ξένες χώρες, είτε άμεσα είτε μέσω της Παλαιστινιακής Αρχής.
3. Πώς είναι να ζεις εκεί
Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι περισσότεροι από 5.200 κάτοικοι της Γάζας έχουν σκοτωθεί σε σποραδικές συγκρούσεις με το Ισραήλ. Πολλοί από αυτούς είναι παιδιά και οι περισσότεροι σκοτώθηκαν από αεροπορικές επιδρομές. Μια έκθεση το 2021 από την ομάδα υπεράσπισης Euro-Med Monitor ανέφερε ότι εννέα στα δέκα παιδιά στη Γάζα υποφέρουν από κάποιο είδους τραύματος που σχετίζεται με συγκρούσεις. Οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας ζουν σε καταυλισμούς προσφύγων που δημιουργήθηκαν πριν από περισσότερες από επτά δεκαετίες για να στεγάσουν Παλαιστίνιους που εκτοπίστηκαν στον πόλεμο του 1948. Με περιορισμένη οικονομική δραστηριότητα, πολλοί από αυτούς εξακολουθούν να βασίζονται στα σισίτεια του ΟΗΕ. Ο 15ετής αποκλεισμός του Ισραήλ έχει επίσης βαθύνει τη φτώχεια. Διακοπές ρεύματος γίνονται καθημερινά για αρκετές ώρες. Το μεγαλύτερο μέρος του νερού της βρύσης είναι μη πόσιμο, αναγκάζοντας τα νοικοκυριά να αγοράζουν αφαλατωμένο νερό από ιδιώτες πωλητές. Η ανοιχτή κριτική στη Χαμάς είναι επικίνδυνη, αλλά πολλοί κάτοικοι της Γάζας παραπονούνται κατ’ ιδίαν.
4. Γιατί δεν βελτιώνεται η κατάσταση
Μια απομονωμένη περιοχή χωρίς φυσικούς πόρους με μακρά ιστορία φτώχειας και με κατά πλειοψηφία πρόσφυγες αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις. Επιπλέον, τόσο το Ισραήλ όσο και η Αίγυπτος βλέπουν τη Γάζα με φόβο και καχυποψία, εφόσον τη διαχειρίζεται η Χαμάς. Διατηρούν αποκλεισμό και καταστρέφουν τις σήραγγες που χρησιμοποιούνται για τη λαθραία μεταφορά εμπορευμάτων. Το Ισραήλ έχει λάβει περιορισμένα μέτρα τα τελευταία χρόνια για να ανακουφίσει τη δεινή κατάσταση της Γάζας, συμπεριλαμβανομένης της έκδοσης αδειών για 20.000 κατοίκους της Γάζας να εργαστούν στο Ισραήλ, όπου κερδίζουν 10 φορές από ό,τι στο σπίτι τους. Αλλά δεν υπάρχει άμεση ελπίδα για το είδος της ειρηνευτικής συμφωνίας που θα βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες διαβίωσης. Η κατάσταση περιπλέκεται από την παρουσία στη Γάζα μιας μικρότερης και ακόμη πιο μαχητικής ομάδας, ανεξάρτητης από τη Χαμάς, που ήταν υπεύθυνη για τις πιο πρόσφατες επιθέσεις στο Ισραήλ.
5. Τι προκάλεσε το τελευταίο επεισόδιο
Η οργάνωση Ισλαμική Τζιχάντ εκτόξευσε περίπου 100 ρουκέτες στο Ισραήλ αφού ένα από τα μέλη της πέθανε από απεργία πείνας σε ισραηλινή φυλακή. Τα περισσότερα αναχαιτίστηκαν από το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ Iron Dome, αποτρέποντας τυχόν θανάτους. Το Ισραήλ απάντησε δολοφονώντας τέσσερις κορυφαίους διοικητές της Ισλαμικής Τζιχάντ και περίπου 20 αμάχους. Όπως η Χαμάς, η Ισλαμική Τζιχάντ λαμβάνει υποστήριξη από το Ιράν. Είναι ακόμη λιγότερο πρόθυμη να συμβιβαστεί με το Ισραήλ και έχει αποδειχθεί πρόθυμη να δράσει μόνη της ενάντια στον κοινό τους εχθρό.
