25η Μαρτίου σήμερα και είναι ευκαιρία να θυμηθούμε την ιστορία του εθνικού ύμνου της Ελλάδας.
Ο Διονύσιος Σολωμός έγραψε το ποίημα Ύμνος εις την Ελευθερίαν, το 1823, τμήμα του οποίου αποτελεί τον εθνικό ύμνο της Ελλάδας (από το 1865) και της Κύπρου (από το 1966).
Την μελοποίηση του ύμνου πραγματοποίησε στη συνέχεια ο Νικόλαος Μάντζαρος.
Μάλιστα, αποτελείται από 158 στροφές ή 632 στίχους και αποτελεί τον μεγαλύτερο σε έκταση ύμνο κράτους παγκοσμίως!
Η ιστορία του εθνικού ύμνου
Το ποίημα γράφτηκε από τον Διονύσιο Σολωμό τον Μάιο του 1823 στη Ζάκυνθο και έναν χρόνο αργότερα τυπώθηκε στο Μεσολόγγι. Το ποίημα συνδυάζει στοιχεία από τον ρομαντισμό αλλά και τον κλασικισμό. Οι στροφές που χρησιμοποιούνται είναι τετράστιχες, ενώ, στους στίχους παρατηρείται εναλλαγή τροχαϊκών οκτασύλλαβων και επτασύλλαβων. Το 1828 μελοποιήθηκε από τον Κερκυραίο Νικόλαο Μάντζαρο πάνω σε λαϊκά μοτίβα, για τετράφωνη ανδρική χορωδία. Από τότε ακουγόταν τακτικά σε εθνικές γιορτές, αλλά και στα σπίτια των Κερκυραίων αστών και αναγνωρίστηκε στη συνείδηση των Ιονίων ως άτυπος ύμνος της Επτανήσου. Ακολούθησαν και άλλες μελοποιήσεις από τον Μάντζαρο (2η το 1837 και 3η το 1839-40), ο οποίος υπέβαλε το έργο του στο Βασιλιά Όθωνα (4η «αντιστικτική» μελοποίηση, Δεκέμβριος 1844).
Παρά την τιμητική επιβράβευση του μουσικοσυνθέτη Μάντζαρου με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα (Ιούνιος 1845) και του Διονυσίου Σολωμού με το Χρυσό Σταυρό του ίδιου Τάγματος (1849), το έργο (και ειδικά η πρώτη μελοποίησή του) διαδόθηκε μεν ως «θούριος», αλλά δεν υιοθετήθηκε ως ύμνος από τον Όθωνα. Ο Μάντζαρος το 1861 επανεξέτασε για 5η φορά το έργο, αυτή τη φορά σε ρυθμό εμβατηρίου κατά παραγγελία του Υπουργού Στρατιωτικών.
Πότε καθιερώθηκε
Όταν ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε την Κέρκυρα το 1865 μετά την ενσωμάτωση των Επτανήσων με την Ελλάδα, άκουσε την εκδοχή για ορχήστρα πνευστών της αρχής της πρώτης μελοποίησης που έπαιζε η μπάντα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας και του έκανε εντύπωση. Ακολούθησε Βασιλικό Διάταγμα του Υπουργείου Ναυτικών (Υπουργός Δ. Στ. Μπουντούρης) που το χαρακτήρισε «επίσημον εθνικόν άσμα» και διατάχθηκε η εκτέλεσή του «κατά πάσας τας ναυτικάς παρατάξεις του Βασιλικού Ναυτικού». Επίσης ενημερώθηκαν οι ξένοι πρέσβεις, ώστε να ανακρούεται και από τα ξένα πλοία στις περιπτώσεις απόδοσης τιμών προς τον Βασιλιά της Ελλάδος ή την Ελληνική Σημαία. Από τότε θεωρείται ως εθνικός ύμνος της Ελλάδος.
Από τις 18 Νοεμβρίου 1966 και ως ο εθνικός ύμνος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Οι πρώτοι δεκατέσσερις στίχοι του ποιήματος - Μόνο τα δύο πρώτα αποτελούν τον Εθνικό Ύμνο:
Σε γνωρίζω από την κόψη Του σπαθιού την τρομερή, Σε γνωρίζω από την όψη, Που με βιά μετράει τη γη.
Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη Των Ελλήνων τα ιερά, Και σαν πρώτα ανδρειωμένη, Χαίρε, ω χαίρε, ελευθεριά!
Εκεί μέσα εκατοικούσες πικραμένη, εντροπαλή, κι ένα στόμα ακαρτερούσες, «έλα πάλι», να σου πει.
Άργειε να 'λθει εκείνη η μέρα, Και ήταν όλα σιωπηλά, γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά.
Δυστυχής! Παρηγορία μόνη σου έμενε να λες περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις.
Και ακαρτέρει, και ακαρτέρει φιλελεύθερη λαλιά, ένα εκτύπαε τ’ άλλο χέρι από την απελπισιά.
Κι έλεες: «πότε, α! πότε βγάνω το κεφάλι από τσ' ερμιές;» Και αποκρίνοντο από πάνω κλάψες, άλυσες, φωνές.
Τότε εσήκωνες το βλέμμα μες στα κλάιματα, θολό, και εις το ρούχο σου έσταζ’ αίμα, πλήθος αίμα Ελληνικό.
Mε τα ρούχα αιματωμένα Ξέρω ότι έβγαινες κρυφά Να γυρεύης εις τα ξένα Άλλα χέρια δυνατά.
Mοναχή το δρόμο επήρες, Εξανάλθες μοναχή· Δεν είν' εύκολες οι θύρες, Εάν η χρεία τες κουρταλή.
Άλλος σου έκλαψε εις τα στήθια, Αλλ' ανάσασιν καμιά· Άλλος σού έταξε βοήθεια Και σε γέλασε φρικτά.
Άλλοι, οϊμέ! στη συμφορά σου, Οπού εχαίροντο πολύ, Σύρε να βρης τα παιδιά σου, Σύρε, ελέγαν οι σκληροί.
Φεύγει οπίσω το ποδάρι Και ολογλήγορο πατεί Ή την πέτρα ή το χορτάρι Που τη δόξα σού ενθυμεί.
Tαπεινότατη σού γέρνει Η τρισάθλια κεφαλή, Σαν πτωχού που θυροδέρνει Κι είναι βάρος του η ζωή.\
