Λίγες ώρες προτού υποδεχθεί στην Αγκυρα τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μιλάει στην «Καθημερινή» για όλα: Τόσο για τις.. παλαιές διαφορές, όπως η υφαλοκρηπίδα και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, όσο και για τις νέες που ανέκυψαν το τελευταίο διάστημα, όπως τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο, με αφορμή τα οποία η Τουρκία ήγειρε πάλι ζήτημα κυριαρχίας επί των μικρών, ακατοίκητων νησιών.
Ο Τούρκος πρόεδρος απάντησε γραπτώς στις ερωτήσεις της «Κ», που είχαν υποβληθεί προτού ανακύψει η εφαρμογή της απόφασης για τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί.
– Κύριε Πρόεδρε, στη δήλωσή σας σχετικά με την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αγκυρα, αναφέρατε ότι θα συνομιλήσετε μαζί του «για το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι σχέσεις των δύο χωρών». Είστε ικανοποιημένος από το επίπεδο των σχέσεων; Ποιος είναι ο στόχος και πώς μπορεί να επιτευχθεί;
– Ο στόχος είναι απλός: λύνοντας τα προβλήματα να εδραιώσουμε τη φιλία μας και να ανεβάσουμε το επίπεδο των διμερών μας σχέσεων σε ένα πρωτοφανές για την ιστορία επίπεδο. Για τον σκοπό αυτό, ως Τουρκία, κάναμε το τελευταίο διάστημα ειλικρινή και αποτελεσματικά βήματα και αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε. Εμείς, η Τουρκία και η Ελλάδα, μοιραζόμαστε όχι μόνο την ίδια γεωγραφία αλλά και πολλά κοινά στοιχεία με ιστορική διάσταση. Φυσικά, υπάρχουν θέματα στα οποία διαφωνούμε, αλλά ο αριθμός των θεμάτων στα οποία μπορούμε να συμφωνήσουμε δεν είναι μικρός.
Μιλώντας ανοιχτά και με θάρρος για όλα τα θέματα συνολικά μπορούμε να κάνουμε βήματα προς την κατεύθυνση της λύσης. Η αναβολή δεν λύνει τα προβλήματα. Είναι απαραίτητο να τα υπερβούμε με θάρρος και να επιδείξουμε βούληση για επίλυση. Ακριβώς όπως προσπαθούμε, με τον κόσμο να παρακολουθεί με θαυμασμό, να εδραιωθεί η ειρήνη τόσο στην περιοχή μας όσο και σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες του κόσμου, έτσι θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να διασφαλίσουμε ότι η ειρήνη και η ηρεμία θα επικρατούν για πάντα και στις δύο πλευρές του Αιγαίου Πελάγους.
Είναι εύκολο να καταστρέψεις κάτι. Το δύσκολο είναι να οικοδομήσεις και να επιλύσεις τα προβλήματα με επιδεξιότητα. Ως εκ τούτου, εναπόκειται σε εμάς να χαλαρώσουμε τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, που προσπαθούν να στριμωχτούν ανάμεσα σε δύο τείχη, και να γκρεμίσουμε τα τείχη αυτά που είναι γεμάτα με προκαταλήψεις. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι προσανατολισμένα στη λύση και ειλικρινή ιστορικά βήματα.
– Πώς ήταν η επαφή σας με τον κ. Μητσοτάκη στην Αθήνα; Είναι η επικοινωνία σας μαζί του στο επίπεδο που επιθυμείτε;
– Πιστεύω ότι πετύχαμε ένα κλίμα αρμονίας με τον κ. Μητσοτάκη το τελευταίο διάστημα. Επέδειξαν μια φιλοξενία που μας ικανοποίησε στην Αθήνα. Φυσικά, όταν φιλοξενήσουμε τον κ. Μητσοτάκη στην Αγκυρα, θα επιδείξουμε ένα από τα πιο σπάνια δείγματα τουρκικής φιλοξενίας. Το κλίμα το οποίο ανέφερα έχει αρχίσει να αποδίδει συγκεκριμένους καρπούς. Η Διακήρυξη των Αθηνών, οι συμφωνίες και τα πρωτόκολλα που υπογράψαμε είναι μόνο μερικοί από αυτούς. Δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο για την προσθήκη νέων. Μπορώ να πω ότι έχουν δημιουργηθεί πολύ καλές σχέσεις όχι μόνο μεταξύ μας, αλλά και σε επίπεδο υπουργών και γραφειοκρατών. Συμπερασματικά, η επικοινωνία μας είναι ικανοποιητική σε πολλά επίπεδα και είναι πολύ πιθανό να προχωρήσουμε με θετικό τρόπο.
Θαλάσσια Πάρκα: Να μη δούμε το περιβάλλον ως ένα εύχρηστο κάλυμμα και να προσπαθήσουμε να κρύψουμε πίσω του άλλες αμφιλεγόμενες καταστάσεις.
– Πρόσφατα, η Αγκυρα αντέδρασε στα βήματα που ήθελε να κάνει η Ελλάδα σχετικά με τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο. Ενώ η Αθήνα κάνει λόγο για «περιβαλλοντικό» ζήτημα, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας έθεσε ζήτημα «κυριαρχίας των νησιών». Ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι η Ελλάδα θα προκηρύξει τα θαλάσσια πάρκα. Μπορεί ο διάλογος να προχωρήσει όταν τίθενται ζητήματα όχι μόνο των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στη θάλασσα αλλά και της κυριαρχίας στο έδαφος;
– Η έγερση ζητημάτων κυριαρχίας δεν είναι μια κατάσταση που βλάπτει το έδαφος του διαλόγου και εμποδίζει την πρόοδό του. Μπορούμε να προστατεύσουμε αυτό το έδαφος υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και να διασφαλίσουμε την πρόοδο. Τα θέματα αυτά έχουν ήδη μια ιδιαίτερη θέση στον κατάλογο των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Μπορούμε να συζητήσουμε τα ζητήματα αυτά με μια προοπτική που απέχει από τετελεσμένα και υιοθετώντας μια προσέγγιση που πιστεύει στη λύση. Ολοι γνωρίζουν πόσο ευαίσθητοι είμαστε, ως Τουρκία, για το περιβάλλον. Ωστόσο, δεν θα ήταν σωστό να το δούμε αυτό ως ένα εύχρηστο κάλυμμα και να προσπαθήσουμε να κρύψουμε πίσω του άλλες αμφιλεγόμενες καταστάσεις. Κάθε ζήτημα πρέπει να αντιμετωπίζεται στο δικό του πλαίσιο.
Πράγματι, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ενθαρρύνει τη συνεργασία, μεταξύ των παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, μεταξύ άλλων και σε περιβαλλοντικά θέματα. Από την άλλη πλευρά, όλοι γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν θα δεχθεί de facto καταστάσεις σε αυτή τη γεωγραφία.
– Η Ελλάδα θεωρεί άκυρες τις συμφωνίες μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και η Τουρκία θεωρεί άκυρες τις συμφωνίες Ελλάδας – Αιγύπτου, σχετικά με την οριοθέτηση θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Ομοίως, μια σειρά από συμφωνίες μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ θεωρούνται άκυρες από την Τουρκία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορούμε να μιλήσουμε για οποιαδήποτε συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας για τους υδρογονάνθρακες;
– Ας ξεκινήσουμε κάνοντας μια διόρθωση. Στην ερώτησή σας αναφέρατε μια συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ. Πρόκειται για μια υπόθεση ότι ολόκληρο το νησί της Κύπρου έχει υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με το Ισραήλ. Η συμφωνία, την οποία δεν αναγνωρίζουμε, έγινε μεταξύ της Ελληνικής Διοίκησης στη Νότια Κύπρο και του Ισραήλ και τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, που αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο του νησιού, δηλαδή της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, έχουν αγνοηθεί.
Από την άλλη, για εμάς, η ενέργεια δεν είναι ένας τομέας σύγκρουσης, αλλά ένας τομέας συνεργασίας. Για αυτό, η προσέγγιση του θέματος από θετική οπτική γωνία είναι υπεραρκετή. Η Τουρκία υπερασπίστηκε συνεχώς τη δίκαιη και περιεκτική κατανομή των πόρων υδρογονανθράκων και τη ζητούσε συνεχώς. Οπως σε κάθε θέμα, θέλουμε και εδώ να γίνονται σεβαστά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και εξουσίες, καθώς σεβόμαστε επίσης τα δικαιώματα και τις αρχές των παράκτιων χωρών. Ωστόσο, πάντα είχαμε την απαραίτητη αντίδραση σε απόπειρες αγνόησης της Τουρκίας. Επιπλέον, κάναμε ανοιχτό κάλεσμα και δηλώσαμε ότι πρέπει να δημιουργηθεί μια βάση για μια ενεργειακή συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς και ότι θα υποστηρίξουμε τα βήματα που πρέπει να γίνουν για αυτή.
Ολοι πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι δύσκολο για μια ενεργειακή πλατφόρμα που δεν περιλαμβάνει την Τουρκία να επιτύχει στην περιοχή, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τη σύγκληση της διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο για την οποία μιλάμε χρόνια, είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια βάση λύσης με προσέγγιση «win-win». Δυστυχώς, οι εκκλήσεις μας για αυτό το θέμα έμειναν μέχρι σήμερα αναπάντητες. Εχω τονίσει με κάθε ευκαιρία ότι αυτή η πρόταση, η οποία έχει σημαντικές δυνατότητες για τη διασφάλιση ενός υγιούς διαλόγου στην περιοχή, θα πρέπει να υιοθετηθεί και από άλλους παράγοντες.
Νομίζω ότι ένα τέτοιο βήμα θα διευκολύνει τη συνεργασία, θα συμβάλει στην ποικιλομορφία και στην ασφάλεια των πόρων. Δυστυχώς, βήματα που αγνοούν τα δικαιώματα της Τουρκίας και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου έχουν δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα σχετικά με αυτό το θέμα μέχρι στιγμής. Εάν το εγκαταλείψουμε αυτό και δημιουργηθεί το έδαφος διαλόγου που επιθυμούμε, είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την ευθύνη για μια μόνιμη λύση. Δεν μπορείς να φτάσεις πουθενά με ένταση. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το να παρασυρόμαστε σε προκλήσεις δεν ωφελεί κανέναν και θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι για να φτάσουμε σε ένα λογικό σημείο.
– Οι θέσεις των δύο χωρών για το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου είναι γνωστές. Δεν αναμένεται αλλαγή στη στάση των δύο χωρών. Θα δεχόσασταν τη μεσολάβηση ενός θεσμού όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση της χρονίζουσας διαφοράς;
– Η λύση εδώ είναι ξεκάθαρη, η λύση είναι να συμμορφωθούμε με το διεθνές δίκαιο και να το κάνουμε βιώσιμο. Εφόσον δεν το αποφεύγουμε, δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε μαζί. Οπως γνωρίζετε, υποστηρίζουμε ότι τα προβλήματα πρέπει να επιλύονται ως πακέτο. Δεν πρέπει να αγνοούμε άλλα αμφιλεγόμενα σημεία εστιάζοντας σε μία και μόνο διαφορά. Οταν λέμε ότι καταλήξαμε σε μια συνολική λύση, δεν πρέπει να μεταφέρουμε προστριβές στις μελλοντικές γενιές. Η προτεραιότητά μας είναι ξεκάθαρη. Η προσέγγισή μας στην εξεύρεση λύσεων μέσω ειρηνικών μεθόδων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο είναι το κλειδί για την εξάλειψη των προβλημάτων. Δεν αποκλείουμε λύσεις που είναι εγγεγραμμένες στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ εφόσον είναι απαραίτητο. Το εκφράζουμε ξεκάθαρα σε κάθε περίσταση. Αρκεί να μη λέμε «να λύσουμε αυτό το πρόβλημα κι ας μείνουν άλυτα τα άλλα» και ας αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα μαζί.
Σημαντική η συνεργασία για τη μετανάστευση
Καλύτερη στιγμή της εικοσαετίας η Διακήρυξη των Αθηνών, χειρότερη η «προστασία των πραξικοπηματιών» από την Ελλάδα
– Εχει περάσει πάνω από ένας χρόνος χωρίς ένταση στον θαλάσσιο και στον εναέριο χώρο του Αιγαίου. Συμφωνείτε ότι η αποχή από στρατιωτική δράση μπορεί και πρέπει να διατηρηθεί, ανεξαρτήτως οποιασδήποτε προόδου στις διμερείς διαφορές;
– Οπως λέμε, πάντα είναι σημαντικό να διατηρηθεί η βάση διαλόγου και συνεργασίας. Εμείς δεν είμαστε υπέρ της έντασης. Οπως εμείς δεν έχουμε βλέψεις στα δικαιώματα άλλων, δεν θέλουμε κανείς να δείχνει ασέβεια στα δικαιώματά μας. Tο να συνεχιστεί μια συμπεριφορά που σέβεται τις ευαισθησίες εξασφαλίζει το να επικρατήσει μια ατμόσφαιρα δίχως ένταση· αυτό βιώσαμε μαζί.
