.jpg)
Ποιος πιστεύει ότι ο χαμός που εκδηλώθηκε στις αγορές, συγκρατημένα την προηγούμενη Παρασκευή και με ανεπιτήδευτο πανικό τη Δευτέρα, οφειλόταν στα στοιχεία για την... ανεργία στις ΗΠΑ, που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή και ήταν χειρότερα των προβλέψεων;..
Τόσο «αίμα» δεν χύθηκε για ένα τόσο αδύναμο, επιμέρους στοιχείο. Κάποιος βαθύτερος φόβος (ή φόβοι) στοιχειώνει τις αγορές, ώστε αδύναμες αφορμές να είναι ικανές να προκαλέσουν πανικό.
Το ότι υπάρχουν μεγάλοι και βαθύτεροι φόβοι τεκμαίρεται και από τη σημερινή αντίδραση των αγορών. Τη μέρα μετά τον πανικό, δεν ακολούθησε μια εντυπωσιακή άνοδος που θα κάλυπτε τις χθεσινές απώλειες, αλλά μια στάση που παραπέμπει σε ένα μίγμα σκεπτικισμού και περίσκεψης. Το θετικό σε αυτό είναι ότι δεν χάθηκε τελείως ο έλεγχος. Το αρνητικό, ότι οι βαθύτεροι φόβοι παραμένουν σε πλήρη ισχύ.
Εχει, επίσης, σημασία πώς αντέδρασαν οι επιμέρους πόλοι του διεθνούς οικονομικού συστήματος στην παρούσα κρίση.
Η Ιαπωνία αποδείχθηκε η πλέον ευάλωτη, με χρηματιστηριακή πτώση στα επίπεδα ιστορικού κραχ. Η χθεσινή διορθωτική άνοδος (περί το 7%) δεν ήταν αρκετή για να σβήσει τις προχθεσινές απώλειες (πάνω από 12%). Οντας καθηλωμένη από τη δεκαετία του ‘90 στην παγίδα του στασιμο-αποπληθωρισμού, κινδυνεύει να δεχτεί το ισχυρότερο πλήγμα στην περίπτωση που επιβεβαιωθούν οι φόβοι για ύφεση.
Στην αμέσως επόμενη δυσχερή θέση είναι η Ε.Ε.-ευρωζώνη. Εδώ οι αγορές ανέκαμψαν οριακά παρότι ξεκίνησαν από αρνητικό έδαφος. Χωρίς αυτή η μεταβολή των τελευταίων ωρών να υποβαθμίζει τις ειδικές ευπάθειες του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου: α) την ενεργειακή εξάρτηση (εδώ παίζουν πιο έντονα ρόλο οι φόβοι για γεωπολιτικό «χάος»), β) τον κατακερματισμό του οικονομικού χώρου (που δεν επιτρέπει «συγκεντρωτικές» πολιτικές μεγάλης κλίμακας, παραδείγματος χάριν στις επενδύσεις), γ) την πλήρη γεωπολιτική εξάρτηση, δ) τους εντονότερους κινδύνους για στασιμοπληθωρισμό (που, μεταξύ άλλων, δεν επιτρέπουν στην ΕΚΤ να κάνει δραστικές κινήσεις με τα επιτόκια), ε) τη μεγάλη ευαλωτότητα στις συνέπειες μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού (όπως εξάλλου απέδειξε η κρίση του 2008).
Ο επιμερισμός στην ένταση της κρίσης και στην ιεράρχηση των κινδύνων μεταξύ ΗΠΑ, Ε.Ε. και Ιαπωνίας αποδεικνύει ότι η κρίση δεν είναι μονοσήμαντη: Στις ΗΠΑ οφείλεται σαφώς στο ότι οι αγορές είναι υπερτιμολογημένες και υπερκορεσμένες. Σε συνθήκες χρηματιστι(ηρια)κού υπερπληθωρισμού, χρειάζονται διαρκώς νέες «καλές ειδήσεις» για να ανέβουν οι αγορές πάνω και από τα επίπεδα του υπερκορεσμού. Αντίστροφα, αρκούν και μικρές αρνητικές ειδήσεις για να «πιστοποιήσουν» ότι το πάρτι δεν μπορεί να διαρκέσει άλλο. Τέτοιες ειδήσεις ήταν οι ενδείξεις για επιβράδυνση ή και ύφεση στην αμερικανική οικονομία. Στην Ιαπωνία οι φόβοι ήταν για τις συνέπειες μιας αμερικανικής κρίσης στην επί 30 χρόνια βυθισμένη σε στασιμότητα ιαπωνική οικονομία. Στην Ευρώπη για τις εξ ΗΠΑ συνέπειες σε συνδυασμό με τους άλλους, καθαρά ευρωπαϊκούς παράγοντες που προαναφέρθηκαν.
Πόσο θωρακισμένη είναι η ελληνική οικονομία;
Το ερώτημα προκύπτει αυτοδίκαια: Οταν μια διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση γίνεται προφανής πιθανότητα, πόσο θωρακισμένη από τις συνέπειες είναι η ελληνική οικονομία; Οταν η Ε.Ε. και η ευρωζώνη υποφέρουν από τα συγκριτικά τους μειονεκτήματα σε σχέση με τις ΗΠΑ, δεν χρειάζεται πολλή «φιλοσοφία» για να καταλάβουμε ότι η ελληνική οικονομία θα αποδειχθεί καρυδότσουφλο σε διεθνή τρικυμία.
Το ζήτημα είναι: α) Πόσο ανθεκτική έκανε την ελληνική οικονομία το μοντέλο ανάπτυξης που εγκαθιδρύθηκε το 2019-2024; β) Τι συγκεκριμένα μέτρα έλαβε ή σκοπεύει να λάβει η κυβέρνηση τώρα που μια διεθνής κρίση γίνεται αξιόπιστο σενάριο εργασίας; Και δεν εννοούμε μέτρα που θα στείλουν ξανά τον «λογαριασμό» στους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους, όπως μετά το 2008, αλλά σε αυτούς που οργάνωσαν και επωφελήθηκαν από το «πάρτι της ανάπτυξης» την τελευταία 6ετία...
Κάθε λογικός άνθρωπος εύχεται να μην είναι κοντά μια μεγάλη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση. Επειδή όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί, ας μην ακουστούν ξανά τα παλιά «τροπάρια» του τύπου «καταναλώνουμε περισσότερα απ’ όσα παράγουμε» ή «μαζί τα φάγαμε»...
