H οικονομία των ΗΠΑ πέρασε τρία χρόνια αψηφώντας τις εκτιμήσεις. Βγήκε από το σοκ της πανδημίας πιο γρήγορα και πιο δυνατά από ό,τι υπολόγισαν πολλοί ειδικοί. Αποδείχθηκε ανθεκτική τόσο στον πληθωρισμό όσο και στα υψηλότερα επιτόκια που... χρησιμοποίησε η Federal Reserve για να τον καταπολεμήσει. Η εκτίμηση που πολλοί αναλυτές θεωρούσαν κάποτε επικείμενη -μια ύφεση- έμοιαζε όλο και περισσότερο με ψευδή συναγερμό. Μέχρι τώρα…
Από τον Ben Casselman/New York Times
Μια απροσδόκητα αδύναμη έκθεση για τις θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ την Παρασκευή, που δείχνει πιο αργές προσλήψεις τον Ιούλιο και ένα ανησυχητικό άλμα στην ανεργία, προκάλεσε ξεπούλημα στο χρηματιστήριο καθώς οι επενδυτές ανησυχούν ότι τελικά μπορεί να βρίσκεται σε εξέλιξη μια οικονομική ύφεση. Μέχρι τη Δευτέρα, αυτή η πτώση είχε μετατραπεί σε καταστροφή, με τις χρηματοπιστωτικές αγορές να υποχωρούν σε όλο τον κόσμο.
Ορισμένοι οικονομολόγοι λένε ότι οι επενδυτές αντέδρασαν υπερβολικά σε μια αδύναμη αλλά όχι και τόσο απογοητευτική έκθεση, καθώς πολλοί δείκτες δείχνουν την αμερικανική οικονομία σε θεμελιωδώς σταθερή βάση. Αλλά είπαν ότι υπάρχουν και κάποιοι λόγοι ανησυχίας. Ιστορικά, οι αυξήσεις στην ανεργία όπως αυτή του Ιουλίου (το ποσοστό αυξήθηκε στο 4,3%, στο υψηλότερο από το 2021) είναι ένας αξιόπιστος δείκτης ύφεσης. Και ακόμη και χωρίς αυτό το προηγούμενο, υπάρχουν ενδείξεις ότι η αγορά εργασίας αποδυναμώνεται.
«Ακόμη και πριν από την έκθεση για την απασχόληση, βλέπαμε κάποια πραγματικά σημάδια χαλάρωσης στην αγορά εργασίας», δήλωσε ο Jay Bryson, επικεφαλής οικονομολόγος της Wells Fargo.
Ο Bryson εξακολουθεί να αναμένει μια «ήπια προσγείωση» της αμερικανικής οικονομίας, κατά την οποία ο πληθωρισμός θα μειώνεται χωρίς ευρεία οικονομική ύφεση. Αλλά οι πιθανότητες για ένα πιο οδυνηρό αποτέλεσμα έχουν ενισχυθεί. Άλλοι αναλυτές είπαν το ίδιο: Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs το Σαββατοκύριακο δήλωσαν ότι βλέπουν 25% πιθανότητα ύφεσης το επόμενο έτος, από 15% πριν από τον τελευταίο γύρο οικονομικών στοιχείων.
Πιο σημαντικοί από τις ίδιες τις προβλέψεις -οι οποίες, σε τελική ανάλυση, έχουν αποδειχθεί επανειλημμένα αναξιόπιστες- είναι οι παράγοντες που τις διέπουν.
Η αμερικανική οικονομία δεν έχει πλέον τα αποθέματα δύναμης που τη βοήθησαν να περάσει από τις πρόσφατες αναταράξεις. Οι οικογένειες δεν έχουν πλέον αποθέματα μετρητών που είχαν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ούτε την ακατανίκητη επιθυμία να τα ξοδέψουν. Οι επιχειρήσεις δεν έχουν πλέον θέσεις εργασίας για να γεμίσουν ή ράφια για να ξαναγεμίσουν.
Τίποτα όμως από αυτά δεν σημαίνει ότι μια ύφεση, δηλαδή μια πραγματική συρρίκνωση της οικονομίας, είναι αναπόφευκτη. Αλλά κάνει αυτή την οικονομική περίοδο πιο επισφαλή από οποιαδήποτε άλλη τα τελευταία χρόνια.
Υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ των προηγούμενων, ανακριβών προβλέψεων ύφεσης και της τελευταίας σειράς προειδοποιήσεων: Οι προηγούμενες προβλέψεις βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό σε ιστορικά πρότυπα και θεωρητικά μοντέλα. Οι νέες βασίζονται σε πραγματικές ενδείξεις επιβράδυνσης.
Όταν οι οικονομολόγοι άρχισαν να προβλέπουν ύφεση το 2022, ο πληθωρισμός ήταν υψηλός και η Federal Reserve αύξησε επιθετικά τα επιτόκια για να προσπαθήσει να τον φέρει υπό έλεγχο. Στο παρελθόν, αυτές οι συνθήκες οδηγούσαν συνήθως σε ύφεση: Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσπαθούσαν πάντα να περιορίσουν τη ζήτηση αρκετά για να μειώσουν τον πληθωρισμό, αλλά κατέληγαν στις υπερβολές, προκαλώντας εκτεταμένες απολύσεις.
Αυτό δεν συνέβη αυτή τη φορά. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις βγήκαν από την πανδημία με άφθονες αποταμιεύσεις και σχετικά μικρό χρέος, καθιστώντας τους λιγότερο ευαίσθητους στο υψηλότερο κόστος δανεισμού. Ταυτόχρονα, η χαλάρωση των διαταραχών που σχετίζονται με την πανδημία επέτρεψε να εκτονωθούν οι πληθωριστικές πιέσεις χωρίς να απαιτείται μεγάλη πτώση της ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες.
«Όλοι αυτοί οι κανόνες που έτειναν να ισχύουν τόσο στην ιστορική εμπειρία όσο και στα θεωρητικά μοντέλα είναι πολύ διαφορετικοί αυτή τη φορά», είπε η Tara Sinclair, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο George Washington που πρόσφατα άφησε μια θέση στο Υπουργείο Οικονομικών.
Ως αποτέλεσμα, ακόμη και όπως πολλοί οικονομολόγοι προειδοποίησαν ότι θα ερχόταν ύφεση, δεν υπήρχαν ποτέ πολλά στοιχεία για μια ύφεση στα δεδομένα. Οι προσλήψεις, η αύξηση των μισθών και οι καταναλωτικές δαπάνες μειώθηκαν, αλλά δεν υπήρξε καμία κατάρρευση. Η ανεργία παρέμεινε σχεδόν σε χαμηλά επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ο ευρύτερος δείκτης μέτρησης της οικονομικής παραγωγής, συνέχισε να αυξάνεται με υγιή —και μερικές φορές ισχυρό— ρυθμό.
Γιατί επανεμφανίστηκαν οι φόβοι για την ύφεση
Τώρα, όμως, αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές. Περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν χρέη στους λογαριασμούς των πιστωτικών καρτών και στις εξοφλήσεις δανείων για αυτοκίνητα. Οι αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας έχουν αρχίσει να αυξάνονται. Οι συνολικές καταναλωτικές δαπάνες παρέμειναν ισχυρές, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι οι καταναλωτές με χαμηλότερο εισόδημα κάνουν πίσω.
Τα στοιχεία για την απασχόληση του Ιουλίου στις ΗΠΑ είναι το πιο ξεκάθαρο προειδοποιητικό σημάδι. Η αύξηση των θέσεων εργασίας επιβραδύνθηκε πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο και επικεντρώθηκε σε μια χούφτα βιομηχανίες. Η αύξηση του ποσοστού ανεργίας, η τρίτη σε τέσσερις μήνες, ήταν αρκετή για να υποδηλώσει ότι μια ύφεση μπορεί να έχει ήδη ξεκινήσει, σύμφωνα με έναν γνωστό δείκτη γνωστό ως κανόνα Sahm: Τα δεδομένα είναι εποχιακά προσαρμοσμένα και δείχνουν τη μεταβολή του ποσοστού ανεργίας στις ΗΠΑ σε σύγκριση με το χαμηλό σημείο τους προηγούμενους 12 μήνες. Όλοι οι υπολογισμοί βασίζονται στον κινητό μέσο όρο τριών μηνών.
Η Claudia Sahm, η πρώην οικονομολόγος της Fed που ανέπτυξε τον κανόνα, είπε ότι οι διαταραχές κατά τη διάρκεια και μετά την πανδημία μπορεί να είχαν μπερδέψει τον δείκτη της, καθώς υπήρξαν ένα σωρό -ανέκαθεν- αξιόπιστα προειδοποιητικά σημάδια ύφεσης. Αλλά είπε ότι η υποκείμενη λογική -ότι ακόμη και οι μικρές αυξήσεις στην ανεργία είναι κάτι που πρέπει να ανησυχεί- εξακολουθεί να ισχύει.
«Δεδομένων όλων όσων γνωρίζουμε ή νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν βρίσκονται σε ύφεση», είπε η Sahm. «Αλλά ο κίνδυνος να μπούμε σε ύφεση, ας πούμε, στους επόμενους τρεις έως έξι μήνες; Αυτός έχει πραγματικά ανέβει».
Λόγοι Αισιοδοξίας
Ωστόσο, σύμφωνα με τους περισσότερους δείκτες, η οικονομία των ΗΠΑ επιβραδύνεται μεν αλλά δεν μένει από καύσιμα δε.
Οι καταναλωτικές δαπάνες, το προσωπικό εισόδημα και η αύξηση των θέσεων εργασίας -όλα οι δείκτες που χρησιμοποιούνται από το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών για τον προσδιορισμό του πότε ξεκινά και πότε τελειώνουν οι υφέσεις- παρέμειναν σταθερά θετικά. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, προσαρμοσμένο στον πληθωρισμό, αυξήθηκε ταχύτερα το δεύτερο τρίμηνο από ό,τι το πρώτο και αναμένεται να παρουσιάσει νέα άνοδο το τρίτο τρίμηνο. Άλλα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν απροσδόκητα ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας και ανάκαμψη του τομέα των υπηρεσιών.
Ακόμα καλύτερα, ο πληθωρισμός έχει μειωθεί σημαντικά, γεγονός που δίνει στη Fed περισσότερα περιθώρια για τη μείωση των επιτοκίων εάν η οικονομία αποδυναμωθεί περαιτέρω, χωρίς να ανησυχεί ότι κάτι τέτοιο θα επιτρέψει στις τιμές να αρχίσουν να ανεβαίνουν ξανά γρήγορα.
Ο Jerome Powell, ο πρόεδρος της Fed, ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα, πριν από την έκθεση για τις θέσεις εργασίας ή τη βουτιά της αγοράς, ότι η κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να μειώσει τα επιτόκια ήδη από την επόμενη συνεδρίασή της τον Σεπτέμβριο, κάτι που οι επενδυτές θεωρούν πλέον σχεδόν βέβαιο. Ορισμένοι αναμένουν ότι η Fed θα παρέμβει ακόμη και νωρίτερα, αν και προσεκτικοί παρατηρητές της Fed θεωρούν απίθανη μια τέτοια κίνηση έκτακτης ανάγκης.
Η πρόκληση για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι ότι μετά από δύο χρόνια που επιδιώκουν να επιβραδύνουν την αμερικανική οικονομία, στοχεύουν να κάνουν κάτι ακόμη πιο ευαίσθητο: Να τη φέρουν σε ένα οριζόντιο επίπεδο. Και προσπαθούν να το κάνουν με ατελή και κατά καιρούς αντιφατικά δεδομένα, χρησιμοποιώντας εργαλεία που δεν ταιριάζουν σε τέτοιες λεπτά βαθμονομημένες ρυθμίσεις.